MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 12 समय पर मिलने वाले

In this article, we will share MP Board Class 8th Hindi Book Solutions Chapter 12 समय पर मिलने वाले Pdf, These solutions are solved subject experts from the latest edition books.

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 12 समय पर मिलने वाले

प्रश्न अभ्यास
अनुभव विस्तार

(क) सही जोड़ी बनाइए

Mp Board Class 8 Hindi Chapter 12 प्रश्न 1.
वस्तुनिष्ठ प्रश्न
Mp Board Class 8 Hindi Chapter 12
उत्तर
(अ) 4, (ब) 1, (स) 2, (द) 3

(ख)
सही शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए

(अ) इसके बाद कुछ मुट्ठी भर ……………… बचते हैं, जो समय पर मिलते हैं। (जीवधारी/चक्रधारी)
(ब) मित्र की भावुकता और ………………… के सामने मैं भी गाफिल हो गया। (आत्मीयता/धृष्टता)
(स) इस बार आत्मा ने मनुष्य का ………… लिया है। (चोला, झोला)
(द) हमारा चेहरा ………………… हो जाता है। (नीला, लाल)
उत्तर
(अ) जीवधारी
(ब) आत्मीयता
(स) चोला
(द) लाल।

Class 8 Hindi Chapter 12 Mp Board प्रश्न 2.
अति लघु उत्तरीय प्रश्न
(अ) परसाई जी के अनुसार मनुष्य कितने प्रकार के होते
(ब) लेखक ने ‘टाइमपीस’ किन मनुष्यों को कहा है?
(स) समाज में किन मनुष्यों की निंदा की जाती है?
(द) समय पर न मिलने वाले यदि समय पर मिल जाएँ तो कैसा लगता है?
उत्तर
(अ) परसाई जी के अनुसार मनुष्य तीन प्रकार के होते हैं

  • समय पर न मिलने वाले
  • समय पर किसी के घर न जाने वाले और
  • न समय पर पर मिलने वाले और न समय पर किसी के घर जाने वाले।

(ब) लेखक ने ‘टाइमपीस’ उन मनुष्यों को कहा है जो समय पर घर मिलते हैं और समय पर दूसरों के घर भी जाते हैं।
(स) समाज में उन मनुष्यों की निंदा की जाती है, जो समय का ख्याल नहीं रखते और अपना तथा दूसरों का समय खराव करते हैं।
(द) समय पर न मिलने वाले यदि समय पर मिल जाएँ तो लगता है भगवान को पा लिया।

Samay Par Milne Wale Summary In Hindi MP Board प्रश्न 3.
लघु उत्तरीय प्रश्न
(अ) समय निर्धारित कर समय पर न मिलने वालों से क्या कठिनाई होती है?
उत्तर
समय निर्धारित कर समय पर न मिलने वालों से अनेक कठिनाई होती है। उनका लम्बे समय तक इंतजार करना पड़ता है। उनका बार-बार चक्कर लगाना पड़ता है। इससे जी ऊब जाता है। दूसरों की नज़र में गिर जाना पड़ता है।

(ब)
समय पर न मिलने वाले की प्रतीक्षा करने में कैसा अनुभव होता है?
उत्तर
समय पर न मिलने वाले की प्रतीक्षा करने में कठिन और दुखद अनुभव होता है। हर क्षण मन उनकी ओर लगा रहता है। आँखें फाटक पर बिछी रहती हैं।

(स)
लड़का पूछने से पहले क्या उत्तर देता है?
उत्तर
लड़का पूछने से पहले उत्तर देता है-“वे घर में नहीं हैं।”

(द)
लेखक ने कई अनुभवों के बाद क्या किया?
उत्तर
लेखक ने कई अनुभवों के बाद तय किया कि वह जिसे इस जन्म में नहीं पूरा कर पाया, उसे अगले जन्म में पूरा कर लेगा।

भाषा की बात

8th Class Ke Prashn Uttar प्रश्न 1.
बोलिए एवं लिखिएमट्ठर
औपचारिकता, स्वतंत्रता, अवहेलना।
उत्तर
मट्ठर, औपचारिकता, स्वतंत्रता, अवहेलना।

Hindi Class 8 Mp Board Solution प्रश्न 2.
निम्नलिखित शब्दों की शुद्ध वर्तनी पर गोला
Class 8 Hindi Chapter 12 Mp Board
उत्तर
शिष्टता, अनिश्चित, अवमानना, अनुभव।

Class 8 Hindi Mp Board प्रश्न 3.
निम्नलिखित शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए
जीवधारी, बैठक, अभ्यास, विश्वास, विज्ञापन।
उत्तर
शब्द   – वाक्य-प्रयोग
जीवधारी – मनुष्य सर्वश्रेष्ठ जीवधारी है।
वैठक – बैठक में तेज बहस हो रही थी।
अभ्यास – अभ्यास से कठिन काम आसान हो जाता है।
विश्वास – हमें सब पर विश्वास नहीं करना चाहिए।
विज्ञापन – अखबार में रोज ही विज्ञापन निकलते हैं।

Mp Board Class 8 Hindi प्रश्न 4.
निम्नलिखित शब्दों में से उर्दू, अंग्रेजी और हिन्दी शब्द छाँटकर लिखिए
शिष्टता, अखवार, किताव, स्वतंत्रता, टाइमपीस, अफसोस, अनुचित, ऐजेन्ट, निंदा, कमेटी, तवादला, निमंत्रण, आत्मा, ऑफिस, दिलचस्पी, टेबिल।
उत्तर
उर्दू शब्द- अखवार, किताव, अफ़सोस, तवादला, दिलचस्पी।
अंग्रेजी शब्द- टाइमपीस, एजेन्ट, कमेटी, ऑफिस, टेबिल ।
हिन्दी शब्द- शिष्टता, स्वतंत्रता, अनुचित, निंदा, निमंत्रण, आत्मा।

Mp Board Class 8th Hindi Solution प्रश्न 5.
‘भव’ में ‘अनु’ उपसर्ग लगाकर अनुभव शब्द बना है। निम्नलिखित शब्दों में इसी प्रकार ‘अनु’ उपसर्ग लगाकर नए शब्द बनाइए- .
कूल, सार, करण, मोदन, मति, मान।
उत्तर
Samay Par Milne Wale Summary In Hindi MP Board
प्रमुख गद्यांशों की संदर्भ-प्रसंग सहित व्याख्याएँ

1. इसके बाद कुछ मुट्ठी भर जीवधारी बचते हैं जो समय पर घर मिलते हैं और समय पर दूसरे के घर भी जाते हैं। सज्जनतावश हम इन्हें भी ‘आदमी’ कह देते हैं। ये असल में टाइमपीस हैं। ये घर रहेंगे तो टाइमपीस देखते रहेंगे और बाहर होंगे तो हाथ की घड़ी देखते रहेंगे। इन्हें हम बर्दाश्त कर लेते हैं। मगर इनकी चर्चा करना व्यर्थ है।।

शब्दार्थ
मुट्ठी भर-बहुत कम। जीवधारी-आदमी। सज्जनतावश-सज्जनता के कारण। टाइमपीस-घड़ी।

संदर्भ – प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्य-पुस्तक ‘सुगम भारती’ . (हिन्दी-सामान्य) ‘भाग-8’ के पाठ-12 ‘समय पर मिलने वाले’ से ली गई हैं। इन पंक्तियों के लेखक श्री हरिशंकर परसाई

प्रसंग – प्रस्तुत पंक्तियों में लेखक ने समय की पाबंदी रखने वाले व्यक्तियों के बारे में बतलाते हुए कहा है कि

Sugam Bharti Class 8 MP Board व्याख्या
अधिकांश लोग ऐसे होते हैं जो न स्वयं किसी के यहाँ समय पर जाते हैं और न किसी को समय पर मिलते हैं। किंतु कुछ लोग ऐसे होते हैं जो समय पर घर मिलते हैं और समय पर दूसरे के घर जाते हैं। ऐसे लोगों को लेखक ने टाइमपीस कहा है; अर्थात् यह हमेशा घड़ी देखकर ही कार्य करते हैं। ऐसे लोग घर पर रहते हैं तो टाईमपीस देखते रहते हैं। और बाहर जाते हैं तो अपनी हाथ घड़ी देखते रहते हैं।इस प्रकार के व्यक्तियों को हम बहुत कठिनाई से झेल पाते हैं। भाव यह कि ऐसे व्यक्तियों से हमारा समय नष्ट होता है। इससे हमें दुःख पहुँचता है। इस प्रकार इनकी चर्चा हमें व्यर्थ ही सिद्ध होती है।

विशेष

  • समय के पाबंद व्यक्तियों की विशेषता को प्रकट किया गया है।
  • भाषा चटपटी और सरल है।
  • व्यंग्य प्रधान शैली है।

2. ऐसे लोगों की निंदा भी होती है कि वे समय का कोई ख्याल नहीं रखते और अपना तथा दूसरे का वक्त खराब करते हैं। पर मेरा मत दूसरा है, ऐसे लोग ज्ञानी हैं। वे जानते हैं कि काम अनन्त हैं और आत्मा अमर है। जल्दी वे करें और समय का ख्याल वे रखें, जिनकी उम्र 50-60 साल होती है। हमारी उम्र तो करोड़ों साल है क्योंकि आत्मा कभी मरती नहीं। जो काम इस जन्म से पूरे नहीं हुए, उन्हें अगले जन्म में पूरे कर लेंगे या उसके बाद वाले में। इस बार आत्मा ने मनुष्य… का चोला लिया है। अगली बार वह मेंढक का चोला भी ले सकती है। तब मेंढक के रूप में हम वे काम पूरे कर लेंगे, जो आदमी के रूप में नहीं हो पाये। जल्दी क्या है?

शब्दार्थ
ख्याल-ध्यान। वक्त-समय। मत-विचार। चोला-शरीर।

संदर्भ – पूर्ववत्

प्रसंग – प्रस्तुत पंक्तियों में लेखक ने समय की पाबंदी न करने वाले व्यक्तियों पर व्यंग्य कसते हुए कहा है कि

Mp Board Class 8 Hindi Book Solution व्याख्या
जो समय का ध्यान नहीं रखते तथा अपना और दूसरों का समय नष्ट करते हैं, ऐसे लोगों की लोग निंदा करते हैं किंतु लेखक उन्हें ज्ञानी कहता है। लेखक कहते हैं कि लोग समझते हैं कि काम का कोई अंत नहीं है और आत्मा अमर है। वह कभी मरती नहीं है तो जल्दी किस बात की है। काम इस जन्म में पूरे नहीं हुए तो अगले जन्म में हो जायेंगे।

लेखक का पुनः कहना है कि इस प्रकार के लोगों की यह आम धारणा होती है कि अगर इस जन्म में आत्मा ने मनुष्य का रूप धारण किया है तो अगले जन्म में इसका कुछ भी पता नहीं कि यह कौन-सा रूप धारण करेगा। हो सकता है कि यह मेंढक का ही रूप धारण कर ले। इस रूप में ही सही हम पहले जन्म के अधूरे काम को पूरा कर लेंगे। फिर इस तरह अधूरे काम को पूरा करने के लिए किसी प्रकार जल्दीबाजी की कोई आवश्यकता नहीं दिखाई देती है।

Mp Board Class 8 Hindi Book विशेष

  • भाषा में प्रवाह है।
  • शैली व्यंग्यपूर्ण है।
  • सामान्य शब्दावली है।

MP Board Class 8th Maths Solutions गणित

MP Board Class 8th Maths Solutions गणित

MP Board Class 8th Maths Solutions Guide Pdf Free Download गणित in both Hindi Medium and English Medium are part of MP Board Class 8th Solutions. Here we have given NCERT Madhya Pradesh Syllabus MP Board Class 8 Maths Book Solutions Ganit Pdf.

MP Board Class 8th Maths Solutions गणित
MP Board Class 8th Maths Solutions गणित

MP Board Class 8th Maths Book Solutions in Hindi Medium

MP Board Class 8th Maths Chapter 1 परिमेय संख्याएँ

MP Board Class 8th Maths Chapter 2 एक चर वाले रैखिक समीकरण

MP Board Class 8th Maths Chapter 3 चतुर्भुजों को समझना

MP Board Class 8th Maths Chapter 4 प्रायोगिक ज्यामिती

MP Board Class 8th Maths Chapter 5 आँकड़ो का प्रबंधन

MP Board Class 8th Maths Chapter 6 वर्ग और वर्गमूल

MP Board Class 8th Maths Chapter 7 घन और घनमूल

MP Board Class 8th Maths Chapter 8 राशियों की तुलना

MP Board Class 8th Maths Chapter 9 बीजीय व्यंजक एवं सर्वसमिकाएँ

MP Board Class 8th Maths Chapter 10 ठोस आकारों का चित्रण

MP Board Class 8th Maths Chapter 11 क्षेत्रमिति

MP Board Class 8th Maths Chapter 12 घातांक और घात

MP Board Class 8th Maths Chapter 13 सीधा और प्रतिलोम समानुपात

MP Board Class 8th Maths Chapter 14 गुणनखंडन

MP Board Class 8th Maths Chapter 15 आलेखों से परिचय

MP Board Class 8th Maths Chapter 16 संख्याओं के साथ खेलना

MP Board Class 8th Maths Book Solutions in English Medium

MP Board Class 8th Maths Chapter 1 Rational Numbers

MP Board Class 8th Maths Chapter 2 Linear Equations in one Variable

MP Board Class 8th Maths Chapter 3 Understanding Quadrilaterals

MP Board Class 8th Maths Chapter 4 Practical Geometry

MP Board Class 8th Maths Chapter 5 Data Handling

MP Board Class 8th Maths Chapter 6 Square and Square Roots

MP Board Class 8th Maths Chapter 7 Cube and Cube Roots

MP Board Class 8th Maths Chapter 8 Comparing Quantities

MP Board Class 8th Maths Chapter 9 Algebraic Expressions and Identities

MP Board Class 8th Maths Chapter 10 Visualizing Solid Shapes

MP Board Class 8th Maths Chapter 11 Mensuration

MP Board Class 8th Maths Chapter 12 Exponents and Powers

MP Board Class 8th Maths Chapter 13 Direct and Inverse Proportions

MP Board Class 8th Maths Chapter 14 Factorization

MP Board Class 8th Maths Chapter 15 Introduction to Graphs

MP Board Class 8th Maths Chapter 16 Playing with Numbers

We hope the given MP Board Class 8th Maths Solutions Guide Pdf Free Download गणित in both Hindi Medium and English Medium will help you. If you have any query regarding NCERT Madhya Pradesh Syllabus MP Board Class 8 Maths Book Solutions Ganit Pdf, drop a comment below and we will get back to you at the earliest.

MP Board Class 8th Social Science Solutions Chapter 23 Australia-Geographical features

MP Board Class 8th Social Science Solutions Chapter 23 Australia-Geographical features

MP Board Class 8th Social Science Chapter 23 Australia-Geographical features

MP Board Class 8th Social Science Chapter 23 Text Book Exercise

Choose the correct option of the following.

Mp Board Class 8 Social Science Solution Chapter 23 Question 1.
(i) The main latitude line passing through the middle of Australia Continent is:
(a) Tropic of Cancer
(b) Equator
(c) Capricorn
(d) None of the above
Answer:
(c) Capricorn

Mp Board Class 8 Social Science Chapter 23 Question 2.
Which is Island Continent?
(a) Antarctica
(b) Australia
(c) Asia
(d) North America
Answer:
(b) Australia

Class 8 Social Science Chapter 23 Question 3.
Which is the country of Australia Continent?
(a) Fizi
(b) Cuba
(c) Chile
(d) Bornio
Answer:
(a) Fizi

Question 4.
In which region of Australian Continent, lies the Great Barrier Reef?
(a) South-East region.
(b) North-East region
(c) North-West region
(d) North-West region
Answer:
(b) North-East region

MP Board Class 8th Social Science Chapter 23 Very Short Answer Type Questions

Question 1.
The area of Eyre Lake which is in the Central lowlands where rivers falls into lakes is known as?
Answer:
The major area around the Eyre Lake is known as inland drainage area. Where the rivers, which can not reach the sea, fall into the inland lakes.

Question 2.
What is called the high but narrow long belt plateaus in Australian Continent?
Answer:
There is parallel expansion of this mountain ranges from the Cape York Peninsula in east coast to the Tasmania island in the south. They form a long belt of the high plateaus which are known as the Great Dividing Range.

Question 3.
What name the sea landform made by coral insects in the east coast of Australia is known?
Answer:
Along the north-east cost of Australia extends very long coral ridge known (racks of coral) as the Great Barrier Reef. This world famous reef is more than 1920 kms. in length. It is made of skeletons of tiny insects called corals.

Question 4.
Which is the emblem animal and famous tree of Australia?
Answer:
The Kangaroo is the national animal of Australia and Eucalyptus is the main tree

MP Board Class 8th Social Science Chapter 23 Short Answer Type Questions

Question 1.
Why is the western part of Australia Continent?
Answer:
Western Plateau is in Western part of Australia. It occupies two-thirds of the continent and lies from north to south. Due to lack of rain the most of the plateau is desert or semi-desert. The northern part is Great Sandy Desert and southern part is occupied by Great Victoria Desert.

Question 2.
Mention about the Inland drainage of Australia continent?
Answer:
An extensive low land between the western and eastern highlands extends from the gulf of Carpentaria in north to the southern and shores of Australia. Many rivers flow in the lowland but most of the rivers could not reach the sea and fells into the inland lakes.

The biggest Lake Eyre is situated in this area. So the major area around the Eyre Lake is known as inland drainage area. The Inland drainage area is a system where the river flowing, instead of felling in the sea, falls in some water areas there.

Question 3.
Write the climate of Australia?
Answer:
Australia lies in the southern Hemisphere. Most of Australia is dry. The eastern, north-eastern and the western part of the country come in the way of winds blowing on the sea. This part receives heavy rainfall.

The following types of climates are found in Australia.

  1. Desert type in the vast interior of the earth.
  2. Mediterranean type of climate is found in southern coast of Australia.
  3. Monsoon type of climate in northern part of Australia causes rain in summer.

Question 4.
Write about the prominent animals of Australia continent?
Answer:
Australia is known for Kangaroos and Koala called the mansupials animals. Mansupials have a pouch like fold of skin near the stomach in which they carry their young ones. The other animals are dingo, a wild dog. Platypus is a four legged animal that lays eggs like a bird.

Question 5.
What is Downs? Explain
Answer:
The Middle regions of Australia which receive little rain fall have trees and gray equally. There are two types of grasslands here. In the north there is tropical grass land and in the south of Murray-Darling Basin has temperate grassland which is known is ‘Downs’ also.

Question 6.
Mention about the physical features of New Zealand Island?
Answer:
In the south-east of Australia lies New Zealand. New Zealand is the mountain island. In the north and south islands there stretches a mountain range from north to south. In the southern island this mountain range is called south Alps. The narrow Cook Strait divides the north and south islands of New Zealand.

MP Board Class 8th Social Science Chapter 23 Long Answer Type Questions

Question 1.
Discuss the physical divisions of Australia?
Answer:
Australia can be divided into three major physical divisions. They are:

  1. Western Plateau
  2. The Central Lowlands and
  3. The Eastern Highlands
  4. The Western Plateau

1. The western plateau:
The western plateau of Australia is a vast plateau occupying two thirds of the continent. This part of Australia is a desert or a semi-desert. Desert type of vegetation consisting mainly small shrubs and thorny bushes is found here. In North West the desert area is known as Great Sandy Desert and in its south it is called the Great Victoria Desert.

This part of plateau is rich in minerals especially in gold. Kalgoorlie and Coolgradie gold. Kalgoorlie and Coolgradie goldmines are famous in this area.

2.The Central Lowlands:
There are extensive lowlands between the western plateau and the Eastern Highlands. They extend from the Gulf of Carpentraia in the north, across the continent to the southern shore of Australia.

These are the lowlands so much so that at Lake Eyre, the land is about 12 metres below sea level. The Murray and the Darling are the major rivers of Australia flowing through the Central lowland. Most of the rivers of this area do not reach the sea.

They infect, fall into Are inland lakes. Thus the area around Lake Eyre is a region of inland drainage. The north-eastern part of the plain is occupied by the Great Artesian Basin, Artesian well supply some water to this semi-desert area.

3. The Eastern Highlands:
Along the east coat of Australia are found long belt of elevate plateaus. They extend from Cape York Peninsula in the north to Tasmania in the south. These elevated plateaus are known as the Great Dividing Range. They are broad low in the north whereas in the south they are narrow and high. They also called Great Dividing Range.

4. Coastal plains:
There is oceanic water all around the continent, hence there are narrow coastal plain in the continent. The sea sand and water-borne soil on the mouth of rivers is found here. Along the north east coast of Australia. There is a very long coral ridge known as the Great Barrier Reef.

The Coral reefs have colorful beings and vegetations. New Zealand is the mountain island. The narrow Cook Strait divides the north and south islands of New Zealand.

Question 2.
What is Great Barrier Reef?
Answer:
Great Barrier Reef:
Off the northeast coast of Australia extends a very long edge like feature known as the Great Barrier Reef. It has been formed as a result of the deposition of skeleton of carols. Corals are tiny sea animals when the corals die their hard skeletons remain fixed in places and new coral grow upon them.

The accumulations of these corals are known as coral Reefs. The world famous Great Barriers Reef made of these corals in more than 1900 kilometers, in length and its distance from coast varies from 30 to 240 kilometers.

Question 3.
Write in detail about the vegetations and animals of Australia Continent.
Answer:
The vegetations are found in Australia as per rain distribution. The Coastal areas which receive
heavy rains abound with long trees and forests. The Western and central dry land are full of thorny bushes and grass. Tropical forests are found in the northern and north-eastern coastal regions of Australia which receive heavy rains they are like monsoon forests. But they are evergreen.

The important trees that grow in these forests are Devdar, Date, Bamboo, Baobab and Bottle. The Eucalyptus is the main tree.

The Koala animal mostly lives on these trees and eats the leaves of eucalyptus trees. The middle regions of Australia which receive little rain have trees and grass equally. In the north there is tropical grass land and in the south of Murray-Darling basin has temperate grass-lands which is known as‘Downs’.

Kangaroo is the national animal of Australia. Emu, Kookaburra and Lyre Bird are other different birds, Kiwis and Penguins are famous birds of New Zealand. Dingo, a wild dog and Platypus are other animals of Australia.

Project Work

Show the following on the outline map of Australia continent.

  1. Tasmania and New Zealand
  2. Fizi and Papua New Guinea
  3. Grat Victoria and Great Sandy Desert
  4. Murray and Darling rivers,
  5. Great Dividing Range and Great Barrier Reef,
  6. Grasslands of Downs
  7. The Cook Strait.

MP Board Class 8th Social Science Solutions Chapter 23 Australia-Geographical features img 1

MP Board Class 8th Social Science Solutions

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 15 शहीद की माँ

In this article, we will share MP Board Class 8th Hindi Book Solutions Chapter 15 शहीद की माँ Pdf, These solutions are solved subject experts from the latest edition books.

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 15 शहीद की माँ

प्रश्न अभ्यास
अनुभव विस्तार

Mp Board Class 8 Hindi Chapter 15 प्रश्न 1.
वस्तुनिष्ठ प्रश्न
Mp Board Class 8 Hindi Chapter 15
उत्तर
(अ) 2, (ब) 3, (स) 4, (द) 1

(ख) सही शब्द चुनकर रिक्त स्थान की पूर्ति कीजिए
(अ) बिस्मिल को ……………….की मजा हुई थी। (फाँसी/उम्रकैद)
(ब) जेलर ………………था। (अंग्रेज/भारतीय)
(स) बिस्मिल की माँ अपने ……………….के लिए बेसन के लड्डू लाई थी। (बेटे/जेलर)
(द) बिस्मिल ने माँ से कहा “माँ, तुमने अपने बेटे को. ……………..की गोद में डाल दिया है” (भारत माँ/अंग्रेज सरकार)
उत्तर
रिक्त स्थानों की पूर्ति
(अ) फाँसी
(ब) भारतीय
(स) बेटे
(द) भारत माँ। अति लघु उत्तरीय प्रश्नोत्तर

Class 8 Hindi Chapter 15 Mp Board प्रश्न 1.
(अ) रामप्रसाद बिस्मिल से जेल में कौन मिलने आया था?
(ब) माँ ने बिस्मिल को कौन-सा पाठ पढ़ाया था?
(स) विस्मिल ने अपनी माँ के सामने कौन-सी इच्छा प्रकट की?
(द) बिदा होते समय बिस्मिल से माँ ने क्या कहा?
(ई) जेलर किस स्वभाव का व्यक्ति था?
उत्तर
(अ) रामप्रसाद बिस्मिल से जेल में उनकी माँ मिलने आयी थी।
(ब) माँ ने बिस्मिल को जन्मभूमि पर न्यौछावर होने का पाठ पढ़ाया था।
(स) बिस्मिल ने अपनी माँ के सामने यह इच्छा प्रकट की कि अगले जन्म में भी वही उसकी माँ बने।
(द) विदा होते समय बिस्मिल की माँ ने कहा कि वह अपनी भारत माँ की अच्छी तरह सेवा करे। कोई चक न करे।
(ई) जेलर सरल और उदार स्वभाव का था। लघु उत्तरीय प्रश्नोत्तर

Sugam Bharti Class 8 Mp Board प्रश्न 1.
(अ)
बिस्मिल अपनी माँ से क्यों नहीं मिलना चाहते थे?
उत्तर
बिस्मिल अपनी माँ से नहीं मिलना चाहते थे। यह इसलिए कि उन्हें डर था कि उनकी माँ को उनकी एक दिन की जिंदगी को देखकर अपार दुख होगा। उन्हें यह भी डर था कि माँ की भींगी आँखें कहीं उनके कदमों को न डगमगा दें। उनकी मौत के लिए उसे अफ़सोस न होने लगे।

(ब)
बिस्मिल ने अपनी तस्वीर सबके सामने रखने से मना क्यों किया?
उत्तर
बिस्मिल ने अपनी तस्वीर सबके सामने रखने से मना कर दिया। यह इसलिए कि उनकी तस्वीर को देखकर लोगों को उनकी याद आ जायेगी। उनकी आँखें गीली हो जायेंगी। उनके देश को आजादी मिले और उनके देशवासी उस दिन आँसू बहाएं, यह उन्हें सहन नहीं होग।

(स)
बिस्मिल आजादी का जश्न किस रूप में देखना चाहते थे?
उत्तर
बिस्मिल आजादी का जश्न अपनी तस्वीर के माध्यम से देखना चाहते थे। वे अपनी तस्वीर को ऐसी जगह रखवाकर आजादी का जश्न उसके माध्यम से देखना चाहते थे, जहाँ से उसे कोई न देख सके।

(द)
माँ को किस बात से गौरब अनुभव हो रहा था?
उत्तर
माँ को इस बात से गर्व का अनुभव हो रहा था कि वह पाल-पोसकर अपने बेटे को अपने ही हाथों से देश लिए कुर्बान कर देने में खुश हो रही है।

भाषा की बात

Mp Board Class 8th Hindi Solution प्रश्न 1.
बोलिए और लिखिए
क्रांतिकारी, खजाना, सराबोर, वार्तालाप, अफसोस, लहलहाती, स्वीकृति, न्यौछावर, अमुक।
उत्तर
क्रांतिकारी, खजाना, सराबोर, वार्तालाप, अफ़सोस, लहलहाती, स्वीकृति, न्यौछावर, अमुक।

प्रश्न 2.
सही वर्तनी वाले शब्द को कोष्ठक में लिखिए
उत्तर
MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 15 शहीद की माँ 2
उत्तर
भाँति, वेश भूषा, स्वीकृति, हृदय।

प्रश्न 3.
नीचे लिखे सरल, संयुक्त और मिश्र वाक्य पहचानकर उनके आगे लिखिए- .
1. माँ से मेरी ओर से क्षमा माँगना, मैं उनसे न मिल सकूँगा।
2. मैं अपनी माँ से नहीं मिलूँगा।
3. मेरी इच्छा है कि तू मातृभूमि की रक्षा करे।
4. मेरे देश को आजादी मिले और मेरे देशवासी उस दिन आँसू बहाएं।
5. जन्मभूमि पर न्यौछावर होने वाले बहादुर इस तरह की बातें नहीं करते हैं।
उत्तर
1. सरल वाक्य
2. सरल वाक्य
3. मिश्रवाक्य
4. संयुक्त वाक्य
5. सरल वाक्य।

प्रश्न 4.
समानार्थी शब्दों को रेखा खींचकर मिलाइए
उत्तर
MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 15 शहीद की माँ 3

प्रश्न 5.
नीचे दिए गए शब्दों में यथास्थान ता, ई त्व, इय प्रत्यय लगाकर भाववाचक संज्ञाएँ बनाइए
उत्तर
MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 15 शहीद की माँ 4

प्रश्न 6.
नीचे लिखे मुहावरों का अर्थ लिखकर याक्यों में प्रयोग कीजिए
आँखें बिछाना, अपने पैरों पर खड़े होना, फूला न समाना, नौ दो ग्यारह होना, कदम डगमगाना, कमर सीधी करना, पत्थर की लकीर होना।
उत्तर
मुहावरे  – अर्थ
आँखें बिछाना = प्रतीक्षा करना
वाक्य-प्रयोग – हर कोई अपने प्रिय के लिए आँखें बिछाए रहता है।
अपने पैरों पर खड़ा होना = आत्मनिर्भर होना
वाक्य-प्रयोग – अपने पैरों पर खड़ा होने से ही सफलता मिलती है।
फूला समाना = अत्यधिक प्रसन्न होनः
वाक्य-प्रयोग – परीक्षा में प्रथम आने पर परीक्षार्थी फूले नहीं समाते हैं।
नौ दो ग्यारह होना = भाग जाना
वाक्य-प्रयोग – चोर पुलिस को देखकर नौ दो ग्यारह हो गए।
कदम डगमगाना = डर जाना
वाक्य-प्रयोग- बुजदिलों के कदम डगमगाते रहते हैं।
पत्थर की लकीर होना = अमिट होना
वाक्य-प्रयोग – महात्मा बुद्ध के एक-एक वाक्य पत्थर की लकीर

प्रमुख गद्यांशों की संदर्भ-प्रसंग सहित व्याख्याएँ

1. विस्मिल अपनी माँ से मिलना नहीं चाहते थे। उन्हें भय था कि कहीं उनसे मिलकर माँ का हृदय द्रवित न हो जाए किन्तु क्रांति वीर बिस्मिल की माँ का हृदय तो चट्टान की भाँति कठोर था। उन्हें गर्व था कि उनका बेटा भारत माँ को स्वतंत्र कराने के प्रयास में फाँसी पर झूलने जा रहा है। देशभक्ति से सराबोर उस त्यागमयी माँ ने अपने लाल को भारत-माता की बलिवेदी पर बलिदान कर दिया।

शब्दार्थ
भय-डर । द्रवित-पिघल । भाँति-तरह, समान। गर्व-स्वाभिमान। सरोवर- भरा हुआ। लाल-बेटा।

संदर्भ – प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्य-पुस्तक ‘सुगम भारती’ (हिंदी सामान्य) भाग-8 के पाठ 15-‘शहीद की माँ’ से ली गई हैं। इसके लेखक श्री योगेशचन्द्र शर्मा हैं।

प्रसंग – प्रस्तुत पंक्तियों में लेखक ने अमर शहीद बिस्मिल का अपनी माँ के प्रति भावना कैसी थी, इस ओर प्रकाश डालते हुए कहा है कि

व्याख्या
‘जेल में बंद फाँसी की सजा पाने वाले अमर शहीद बिस्मिल अपनी माँ के अपार प्रेम को भलीभाँति समझ रहे थे। इसलिए वे अपनी माँ से नहीं मिलना चाहते थे। यह इसलिए कि वे इस कारण से डरते थे कि उनकी माँ का हृदय पिघल जाएगा तो फिर वे भी पिघल जायेंगे। लेकिन वे तो क्रांति वीर थे। उनका हृदय दृढ़ था। उनकी माँ को यह गर्व था कि उनका बेटा देश की आजादी के लिए ही फाँसी पर झूलने जा रहा है। इस सोच-समझ से भरी-पूरी उस निस्वार्थमयी और त्यागमयी माँ ने अपने सुपुत्र को भारत माँ के लिए गर्व के साथ बलिदान कर दिया।

विशेष

  • बिस्मिल की माँ की महानता का चित्रण है
  • यह अंश ज्ञानवर्द्धक और प्रेरक है।

2. मैं सोच भी नहीं सकती बेटा कि तुझसे अपनी माँ को पहचानने में भूल हो सकती है! कैसे भूल गया कि मैं रामप्रसाद बिस्मिल की माँ हूँ। जिस भारत माँ के लिए तू कुर्बान हो रहा है, वह अकेले तेरी ही माँ नहीं, वह तो मेरी भी माँ है, तेरे बुजुर्गों की माँ है, इस सारे देश की माँ है।

शब्दार्थ – कुर्बान-बलिदान बुर्जुर्गो-पूर्वजों।

संदर्भ- पूर्ववत।

प्रसंग – प्रस्तुत पंक्तियों में लेखक ने अमर शहीद रामप्रसाद बिस्मिल की ममतामयी भावना को बतलाते हुए कहा कि

व्याख्या
जेल में अपने बेटा अमर शहीद रामप्रसाद बिस्मिल को समझाते हुए माँ ने कहा कि वह अपनी माँ को पहचानने में अब क्यों भूल कर रहा है। वह किन भावों में बहकर अपनी माँ को याद नहीं कर पा रहा है। उसे यह बात अच्छी तरह से समझ लेनी चाहिए कि वह जिस भारत के लिए अपना तन-मन न्यौछावर कर रहा है, वह केवल उसी की ही माँ नहीं है, अपितु वह तो पूर्वजों की माँ है। यही नहीं वह पूरे देश-प्रेमियों की भी माँ है।

विशेष

  • भारत माँ की महिमा का उल्लेख है।
  • यह अंश भावों को जगाने वाला है।

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Chapter 8 यक्षप्रश्नाः

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Surbhi Chapter 8 यक्षप्रश्नाः

MP Board Class 8th Sanskrit Chapter 8 अभ्यासः

Mp Board Class 8 Sanskrit Chapter 8 प्रश्न 1.
एकपदेन उत्तरं लिखत्. (एक शब्द में उत्तर लिखो-)
(क) भूमेः गुरुतरा का? (पृथ्वी से भारी क्या है?)
उत्तर:
माता। (माता)

(ख) खात् उच्चतरः कः? (आकाश से अधिक ऊँचा क्या है?)
उत्तर:
पिता। (पिता)

(ग) वातात् शीघ्रतरं किम्? (वायु से तेज क्या है?)
उत्तर:
मनः। (मन)

(घ) प्रवसतः किं मित्रम्? (विदेश में रहने वाले का मित्र क्या है?)
उत्तर:
सार्थः। (धनयुक्त होना)

(ङ) आतुरस्य मित्रं किम्? (रोगी का मित्र क्या है?)
उत्तर:
भिषग्। (वैद्य)

Class 8 Sanskrit Chapter 8 Mp Board प्रश्न 2.
एकवाक्येन उत्तरं लिखत (एक वाक्य में उत्तर लिखो-)
(क) का तृणात् बहुतरी? (तिनके से अधिक क्या है?)
उत्तर:
चिन्ता तृणात् बहुतरी। (चिन्ता तिनके से अधिक है।)

(ख) गृहे सतः किं मित्रम्? (घर में रहने वाले का मित्र क्या है?)
उत्तर:
गृहे सतः भार्या मित्रम्। (घर में रहने वाले का मित्र पत्नी है।)

(ग) युधिष्ठिरस्य मातुः नाम किम्? (युधिष्ठिर की माता का नाम क्या था?)
उत्तर:
युधिष्ठिरस्य मातुः नाम कुन्ती। (युधिष्ठिर की माता का नाम कुन्ती था।)

(घ) मरिष्यतः मित्रं किम्? (मरने वाले का मित्र क्या है?)
उत्तर:
मरिष्यतः मित्रं दानम्। (मरने वाले का मित्र दान है।)

(ङ) नकुलस्य मातुः नाम किम्? (नकुल की माता का नाम क्या था?)
उत्तर:
नकुलस्य मातुः नाम माद्री। (नकुल की माता का नाम माद्री था।)

(च) प्रसन्नो भूत्वा यक्षः किम् अकरोत्? (प्रसन्न होकर यक्ष ने क्या किया?)
उत्तर:
प्रसन्नो भूत्वा यक्षः सर्वेभ्यः जीवनं दत्तवान्। (प्रसन्न होकर यक्ष ने सभी को जीवन दे दिया।)

Mp Board Class 8 Sanskrit Solution Chapter 8 प्रश्न 3.
कोष्ठकप्रदत्तैः शब्दैः सह उचितं विभक्ति प्रयुज्य रिक्तस्थानपूर्ति कुरुत (कोष्ठक में दिये गये शब्दों के साथ उचित विभक्ति लगाकर रिक्त स्थान भरो-)
(क) चिन्ता ……….. बहुतरी भवति।
(ख) माता ……….. गुरुतरा अस्ति। (भूमि)
(ग) वायोः ……….. शीघ्रतरं भवति। (मन)
(घ) भार्या मम गृहे सतः ……….. भवति। (मित्र)
(ङ) ……….. भिषग् मित्रं भवति। (आतुर)
उत्तर:
(क) तृणात्
(ख) भूमेः
(ग) मनः
(घ) मित्रम्
(ङ) आतुरस्य।

Mp Board Class 8 Sanskrit Solution प्रश्न 4.
युग्मनिर्माणं कुरुत(जोड़े बनाओ-)
Mp Board Solution Sanskrit Class 8
उत्तर:
(क) → (iii)
(ख) → (iv)
(ग) → (i)
(घ) → (ii)
(ङ) → (vi)
(च)→ (v)

Class 8 Sanskrit Mp Board प्रश्न 5.
उदाहरणानुसारं निम्नलिखितपदानां समानार्थकपदानि लिखत
(उदाहरण के अनुसार निम्नलिखित पदों के समानार्थक पद लिखो-)
यथा- खात् – आकाशात्
उत्तर:
भूमेः – पृथिव्याः।
वातात् – पवनात्।
आतुरस्य – रुग्णस्य।
तृणात् – बुसात्।
भ्रातृणाम् – सहोदराणाम्।
मातृभ्याम् – जननीभ्याम्।

(महाभारत के यक्ष प्रश्न अत्यन्त प्रसिद्ध हैं। वनपर्व की कथा के अनुसार, वनवास के समय एक बार पाण्डव वन में घूम रहे थे। मार्ग में द्रोपदी ने पानी माँगा। सबसे पहले सहदेव बर्तन लेकर पानी लेने पास के एक तालाब पर गया परन्तु नहीं लौटा। इसी प्रकार क्रम से नकुल, अर्जुन और भीम गये, परन्तु वे भी नहीं लौटे। अन्त में स्वयं युधिष्ठिर ने वहाँ आकर देखा कि मेरे चार छोटे भाई भूमि पर प्राणहीन गिरे हुए हैं। उन्होंने उसके कारण को जानना चाहा, अचानक एक विशालकाय यक्ष आया। उसने कहा कि “मेरे प्रश्नों के उत्तर दिये बिना यदि तुमने पानी लिया तो तुम भी ऐसे ही निष्प्राणता को प्राप्त करोगे।” इसके बाद यक्ष प्रश्न करता है। युधिष्ठिर के उत्तरों से सन्तुष्ट होकर छोटे भाइयों को जीवन दान के साथ ही पानी भी दिया।)

यक्षप्रश्नाः हिन्दी अनुवाद

यक्ष उवाच-
केनस्विच्छोत्रियो भवति केनस्विद्विन्दते महत्?
केन द्वितीयवान्भवति राजन्! केन च बुद्धिमान?

Mp Board Solution Class 8 Sanskrit अनुवाद :
यक्ष बोला-हे राजन्! (मनुष्य) श्रोत्रिय (वेद में प्रवीण) किससे होता है? महत्पद (बड़ा स्थान) किससे प्राप्त करता है? द्वितीयवान् (दूसरे साथी से युक्त) किससे होता है और बुद्धिमान् किससे होता है?

युधिष्ठिर उवाच-
श्रुतेन श्रोत्रियो भवति, तपसा विन्दते महत्।
धृत्या द्वितीयवान्भवति, बुद्धिमान्वृद्धसेवया॥

Mp Board Class 8th Sanskrit Solution अनुवाद :
युधिष्ठिर बोला-(मनुष्य) वेदाध्ययन से श्रोत्रिय होता है, तपस्या से महत्पद (बड़ा स्थान) प्राप्त करता है; धैर्य से द्वितीयवान् (दूसरे साथी से युक्त) होता है और वृद्धों की सेवा से बुद्धिमान् होता है।

यक्ष उवाच-
किंस्विद् गुरुतरं भूमेः किंस्विदुच्चतरं च खात्।
किंस्विच्छीघ्रतरं वायोः किस्विद बहतरं तणात्॥

सुरभि संस्कृत कक्षा 8 अनुवाद :
यक्ष बोला-पृथ्वी से भारी क्या है (गौरव किसका है)? आकाश से अधिक ऊँचा क्या है? वायु से तेज क्या है? तिनकों से भी अधिक (असंख्य) क्या है?

युधिष्ठिर उवाच-
माता गुरुतरा भूमेः खात्यितोच्चतरस्तथा।
मनः शीघ्रतरं वाताच्चिन्ता बहतरी तणात्॥

Sanskrit Mp Board Class 8 अनुवाद :
युधिष्ठिर बोला-माता पृथ्वी से भारी है (अर्थात् माता का गौरव पृथ्वी से ज्यादा है)। पिता आकाश से अधिक ऊँचे हैं, मन वायु से तेज चलने वाला है और चिन्ता तिनकों से भी अधिक (जनसंख्या या अनन्त) है।

यक्ष उवाच-
किंस्वित्प्रवसतो मित्रं किंस्विन्मित्रं गृहे सतः।
आतुरस्य च किं मित्रं किंस्विन्मित्रं मरिष्यतः॥

अनुवाद :
यक्ष बोला-विदेश में रहने वाले का मित्र क्या है? घर में रहने वाले (गृहस्थ) का मित्र क्या है? रोगी का मित्र क्या है और मरने वाले का मित्र क्या है?

Mp Board Sanskrit Solution Class 8 युधिष्ठिर उवाच-
सार्थः प्रवसतोमित्रं भार्या मित्रं गृहे सतः।
आतुरस्य भिषमित्रं दानं मित्रं मरिष्यतः॥

Class 8 Mp Board Sanskrit Solution अनुवाद :
युधिष्ठिर बोला-धन से युक्त होना विदेश में रहने का मित्र है। घर में रहने वाले (गृहस्थ) का मित्र पत्नी है। रोगी का मित्र वैद्य है और मरने वाले का मित्र दान है।

(युधिष्ठिरस्य उत्तरेण सन्तुष्टः यक्षः अवदत्)
यक्ष उवाच-
भो राजन्! त्वं भ्रातृषु यम् एकम् इच्छसि सः जीवेत्। युधिष्ठिर उवाच-नकुलो जीवेत् इति ममेच्छा अस्ति।

Sanskrit Class 8 Mp Board यक्ष उवाच-
प्रियस्ते भीमसेनोऽयमर्जुनो वः परायणम्।
तत् कस्मान्नकुलं राजन् सापलं जीवमिच्छसि॥

Class 8 Mp Board Sanskrit अनुवाद :
(युधिष्ठिर के उत्तर से सन्तुष्ट यक्ष बोला) यक्ष ने कहा-हे राजन्! भाइयों में तुम जिस एक को चाहो वह जीवित हो जाये। युधिष्ठिर ने कहा-‘नकुल जीवित हो जाये’ यह मेरी इच्छा यक्ष ने कहा-हे राजन्! तुम्हारा प्रिय भीमसेन है और अर्जुन तुम सबका अनन्य भक्त है, तो फिर किसलिए सौतेले भाई। (नकुल) को जिलाना चाहते हो?

युधिष्ठिर उवाच-
यथा कुन्ती तथा माद्री विशेषो नास्ति मे तयोः।
मातृभ्यां सममिच्छामि नकुलो यक्ष जीवितु॥
युधिष्ठिरस्य निष्पक्षतया धर्मनिष्ठया च प्रसन्नः यक्षः सर्वेभ्यः जीवनं दत्तवान्।

Mp Board Solution Sanskrit Class 8 अनुवाद:
युधिष्ठिर ने कहा-हे यक्ष! जैसी मेरे लिए कुन्ती, वैसी माद्री हैं, दोनों में अन्तर नहीं है। दोनों के प्रति समान भाव रखना चाहता हूँ, इसलिए नकुल जीवित हो।

युधिष्ठिर की निष्पक्षता और धर्मनिष्ठा से प्रसन्न यक्ष ने सभी को जीवन दे दिया।

यक्षप्रश्नाः शब्दार्थाः

विन्दते = लाभ प्राप्त करता है। गृहे सतः = घर में रहने वाले का। किंस्विद् = क्या। आतुरस्य = बीमार का। उच्चतरम् = अधिक ऊँचा। मरिष्यतः = मरने वाले का। खात् = आकाश से। सार्थः = धनयुक्त/अर्थसहित। शीघ्रतरम् = अधिक गतिशील, तेज। भिषग् = वैद्य। वातात् = वायु से। वः = तुम सब का। बहुतरम् = बहुत फैलने वाली। परायणम् = अनन्य भक्त। तृणात् = तिनके से। सापत्नम् = सौतेले भाई (नकुल) को। प्रसतः = विदेश में रहने वाले का। साम्प्रतम् = इस समय।

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions

MP Board Class 8th Social Science Solutions Chapter 20 Foreign Policy of India and it’s Relations with the Neighbouring Countries

MP Board Class 8th Social Science Solutions Chapter 20 Foreign Policy of India and it’s Relations with the Neighbouring Countries

MP Board Class 8th Social Science Chapter 20 Text Book Exercise

Choose the correct option of the following

Mp Board Class 8 Social Science Solution Chapter 20 Question 1.
Winch two countries signed Panchsheel:
(a) India and Pakistan
(b) India and China
(c) China and Pakistan
(d) India and Nepal
Answer:
(b) India and China

Mp Board Class 8 Social Science Chapter 20 Question 2.
In which country India had sent Peace Keeping Forces:
(a) China
(b) Pakistan
(c) Sri Lanka
(d) Bangladesh
Answer:
(c) Sri Lanka

MP Board Class 8th Social Science Chapter 20 Very Short Answer Type Questions

Class 8 Social Science Chapter 20 Question 1.
What do you mean by nonalignment?
Answer:
The non-alignment means keeping away oneself from aligning with any other powerful groups.

Indian Foreign Policy Class 8th Question 2.
Why India opposes Colonialism?
Answer:
India has bitter experience of Slavery under British imperialism. It was natural for India to oppose Colonialism. India has been raising voice against Colonialism in the U.N. Even today India has been opposing imperialism. Indonesia, Libya and Namibia are the Countries suffering from Imperialism.

Foreign Policy Of India Class 8th Civics Questions And Answers Jkbose Question 3.
By what name Bangladesh was Known before its freedom?
Answer:
Before getting freedom Bangladesh was known as ‘East Pakistan’.

MP Board Class 8th Social Science Chapter 20 Short Answer Type Questions

India’s Foreign Policy Class 8 Question 1.
Why India wants ban on Atomic arms?
Answer:
Atomic arms are fatal to the whole humanity. They can destroy people and property on the earth. The whole world has seen the worst effects of atomic bombs dropped by America on Hiroshima in Japan, Only disarmament of atomic arms can establish peace in the world. Therefore India wants ban on Atomic arms.

Class 8 Science Chapter 20 Question 2.
What are the principles of Panchsheel?
Answer:
Panchsheel is an important basis of Indian Foreign Policy. It means five principles. It was coined by our very first Prime Minister Pt. Jawaharlal Nehru on 29 April 1954. These are set of principles advocating the world peace. They are:

  1. Mutual respect for each others territorial integrity and sovereignty.
  2. Mutual non-aggression.
  3. Mutual non-interference in each other’s internal affair.
  4. Equality and Mutual benefit.
  5. Peaceful co-existence.

Question 3.
What help India gave in Bangladesh  Freedom Movement?
Answer:
The erstwhile Pakistan consisted of East Pakistan now Bangladesh and West Pakistan now Pakistan. In the General election of Dec. 1970, the Awami League part won election by securing majority. But the military ruler in West Pakistan did not accept the leadership from East Pakistan.

A civil war broke out in Bangladesh. India raised its voice against the ongoing massacre and murder of democracy in neighbourhood. In retaliation Pakistan attacked India in 1971. The Indian armed forces fought against the Pakistan force.

About one lakh Pakistani soldiers surrendered before the Indian forces. This India gave military assistance to Bangladesh in getting freedom from Pakistan’s Rule.

MP Board Class 8th Social Science Chapter 20 Long Answer Type Questions

Question 1.
What are the causes of dispute between India and Pakistan?
Answer:

These are main causes of dispute ween India and Pakistan:

(a) Kashmir remains the main cause of agreement between the two countries.

(b) Cross-border terrorism:
Pakistan is II sponsoring cross-border terrorism. It is providing financial and material assistance terrorists. Even it had opened military camp for se terrorists. In return these terrorists kill large number of people. They kill mostly non musilims.

These terrorists compell Hindu to flee. providing an elected government in the state, the possibility of the return of these Kashmiri credits are bleak. They are feared. Tourism is backbone of the state economy, deeply selected.

Crops are destroyed every now and then. So we cannot say the situation is very healthy. Terrorism is a great threat to world’s ice. It can occurred within any geographical area. But when it is sponsored by any other country to create disturbance in other country it cross border terrorism.

It is a kind of declared war. Pakistan sponsored terrorism Indian territory is cross border terrorism. fight from the independence of India and pakistan, Pakistan has been trying to deestablish india.

Pakistan had backed tribesman to capture kashmir but failed. Thereafter Pakistan had declared two wars against India but defeated, please China, Pakistan gave a portion of occupied Kashmir to China to fursted India further it is aiding cross-border terrorism.

ISI of pakistan helped militancy in Punjab and later in kashmir. It also helping the insurgency in North eastern states.

Question 2.
What are aims of India’s foreign policy?
Answer:
The foreign policy of India is based peace and independence. Indian Foreign policy always gives stresses on meaningful cooperation with neighbours as well as other countries of the world. The roots of its foreign policy is greatly influenced with the Gandhian principles and non-aligned movement advocated Pt. Jawaharlal Nehru. Earlier its foreign policy was shaped by Indian National Congress.

It evolved the policy of non-alignment for the maintenance of peace and security in the world. Its foreign policy strongly opposed the principles of colonialism, imperialism and racialism. Had always been sympathetic and supportive to the struggling nations.

Indian Foreign Policy has strongly been in favour of total disarmament. It never falls in the arms race. Conclusively we can say that the Indian Foreign Policy is based in mutual cooperation, co-existence, peace harmony and brotherhood principles.

Question 3.
Write a note on the relations between India and China.
Answer:
For centuries, India and China have lived as friendly neighbours. There have been economic, religious and cultural relations between the two. India became free in 1947 and China had its revolution in 1949. For some years, thereafter, India and China had friendly relations.

In fact, Indian welcomed the Chinese revolution which brought the communists into power. In 1954, there was a historic agreement between India and China in which the Panchsheel Pact emerged as the guidelines not only between India and China, but also among the countries of the world.

But the relations between India and China deteriorated. The reason for the deterioration of these relations was the border issue. This even led China to attack on India. Though the border issue remains unsolved, yet the two countries are coming closer.

MP Board Class 8th Social Science Solutions

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 10 अमीर खुसरो

In this article, we will share MP Board Class 8th Hindi Book Solutions Chapter 10 अमीर खुसरो Pdf, These solutions are solved subject experts from the latest edition books.

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 10 अमीर खुसरो

प्रश्न अभ्यास

Mp Board Class 8 Hindi Chapter 10 प्रश्न 1.
Class 8 Hindi Chapter 10 Mp Board
उत्तर
(अ) 4, (ब) 3, (स) 5, (द) 1, (ई) 2

(ख) सही विकल्प चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए

(अ) खुसरो के पिता ……………. थे। (मालदार, जागीरदार)
(ब) अमीर खुसरो पर ……………. संस्कारों का प्रभाव था। (विदेशी, भारतीय)
(स) पिता की मृत्यु के बाद खुसरो अपने … के घर आकर रहने लगे। (नाना, दादा).
(द) खुसरो ने ……………. में काव्य रचा। (मातृभाषा, लोकभाषा)
(ई) अमीर खुसरो का परिवार …………… देश से आकर भारत में बसा था। (तुर्की, पुर्तगाल)
उत्तर
(अ) खुसरो के पिता जागीरदार थे।
(ब) अमीर खुसरो पर भारतीय संस्कारों का प्रभाव था।
(स) पिता की मृत्यु के बाद खुसरो अपने नाना के घर आकर रहने लगे।
(द) खुसरो ने लोक भाषा में काव्य रचा।
(ई) अमीर खुसरो का परिवार तुर्की देश से आकर भारत में बसा था।

Class 8 Hindi Chapter 10 Mp Board प्रश्न 2.
अति लघु उत्तरीय प्रश्न

(अ)अमीर खुसरो का जन्म कब और कहाँ हुआ था?
(ब) खुसरो के गुरु कौन थे?
(स) अमीर खुसरो के मन को छूने वाले गीत कौन-से हैं?
(द) अमीर खुसरो को वैराग्य कब हुआ?
(ई) सूफी मत के अनुसार ईश्वर-प्राप्ति का क्या मार्ग है?
उत्तर
(अ) जागीरदार
(व) भारतीय
(स) नान
(द) लोकभाषा
(ई) तुर्की।

अमीर खुसरो कौन थे Class 8 MP Board प्रश्न 3.
लघु उत्तरीय प्रश्न

(अ) खुसरो की कृतियाँ हमें क्या शिक्षा देती हैं?
उत्तर
खुसरो की कृतियाँ हमें धर्म-निरपेक्षता, देश-प्रेम और इंसानी बराबरी की शिक्षा देती हैं। ते परस्पर नफ़रत नहीं, अपितु मेल-मिलाप और सच्चे हिन्दुस्तानी की तरह रहने की भी शिक्षा देती हैं।

(ब)
भारत देश की प्रशंसा अमीर खुसरो किस रूप में करते हैं?
उत्तर
भारत देश की प्रशंसा अमीर खुसरो ने माँ के रूप में करते हैं। वे भारत को अपने वतन के रूप में वर्णित करते हुए खूब प्रशंसा करते हैं।

(स)
खुसरो की रचनाओं में कौन-कौन से दर्शन समाहित हैं?
उत्तर
खुसरो की रचनाओं में वेदान्त, बौद्ध और इस्लाम दर्शन समाहित हैं।

(द)
‘मुकरी’ का उदाहरण देते हुए उसका अर्थ स्पष्ट कीजिए।
उत्तर
मकरी-‘मुकरी’ शब्द मकरना से बना है। मकरना का अर्थ है-कहकर बदल जाना या वादा करके बाद में कही गई बात से इनकार करना। मुकरी ऐसी पद्य रचना है जिसमें ‘हाँ’ कहकर ‘न’ कहा जाता है। जैसे’बह आवे तो शादी होय, उस बिन दूजा ओर न कोय। मीठे लागे बाके बोल, क्यों सखि साजन, ना सखि ढोला’ ऐसा लगता है जैसे सखि के साजन आ रहे हैं, किंतु कवि उसे साजन मानने से इनकार करता है और कहता है ‘साजन नहीं’ ढोल आ रहा है।

(ई)
खुसरो की अंतिम रचना कौन-सी थी, वह किस घटना से संबंधित थी?
उत्तर
खुसरो की अंतिम रचना थी
गोरी सोवे सेज पर, मुख पर डारे केस।
चल खुसरो घर आपने, रेन भई चहुँ देस।।
खुसरो की यह अंतिम रचना उनके गुरु के निधन
से उत्पन्न दुखद घटना से संबंधित थी।

 

भाषा की बात

Class 8 Hindi Chapter 10 Amir Khusro प्रश्न 1.
बोलिए और लिखिए
आत्मीय, कुशात्र, साहित्यिक, समन्वय, धर्मनिरपेक्षता, अश्रुधारा, वैराग्य।
उत्तर:
आत्मीय, कुशाग्र, साहित्यिक, समन्वय, धर्मनिरपेक्षता, अश्रुधारा, वैराग्य।

Amir Khusro Kaun The Class 8 MP Board प्रश्न 2.
नीचे दिए शब्दों की वर्तनी सुधारिएप्रसतुत, गुरू क्रपा, ननीहाल, जलवायू, अनुयाई।
उत्तर
प्रस्तुत, गुरुकृपा, ननिहाल, जलवायु, अनुयायी।

Amir Khusro Poetry In Hindi MP Board प्रश्न 3.
नीचे दिए वाक्यों में उपयुक्त विराम चिह लगाइए
(क) गांधी जी ने कहा था सदा सत्य बोलो
(ख) राम मोहन सौरभ और कमल घूमने गए
(ग) झूठ बोलना पाप की जड़ है शिक्षक ने कहा
(घ) बाजार से सब्जी ले आए इन्हें डलिया में रख दो
उत्तर
(क) गांधी जी ने कहा था, “सदा सत्य बोलो।”
(ख) राम, मोहन, सौरभ और कमल घूमने गए
(ग) “झूठ बोलना पाप की जड़ है” शिक्षक ने कहा
(घ) बाजार से सब्जी ले आए। इन्हें इलिया में रख दो।

क्लास 8 चैप्टर 10 MP Board प्रश्न 4.
नीचे दिए विग्रह पदों के साभासिक शब्द बनाइए
उत्तर-
Mp Board Class 8 Hindi Chapter 10

Sugam Ganit Class 8 Solutions In Hindi Chapter 10 प्रश्न 5.
विलोम शब्दों की सही जोड़ी बनाइए
उत्तर-
प्रशंसा – निन्दा
रुचि – अरुचि
प्रेम – घृणा
नारी – पुरुप
प्रभावित – अप्रभावित

Mp Board Solution Class 8 Hindi Chapter 10 प्रश्न 6.
निम्नलिखित वाक्यों में शब्दों को सही क्रम में लिखिए
(क) एक जागीरदार थे पिता के खुसरो।
(ख) खुसरो ने काव्य रचा लोकभाषा में।
(ग) अंतिम रचना थी उनकी यह।
(घ) गुरु के संपर्क में आए वे यहीं।
(ङ) खुसरो भी मत अनुयायी इसी के बन गए।
उत्तर
(क) खुसरो के पिता एक जागीरदार थे।
(ख) खुसरो ने लोकभाषा में काव्य रचा।
(ग) उनकी यह अंतिम रचना थी।
(घ) वे यहीं गुरु के सम्पर्क में आए।
(ङ) खुसरो भी इसी मत के अनुयायी बन गए।

प्रमुख गद्यांशों की संदर्भ-प्रसंग सहित व्याख्याएं

1. “परमात्मा जब मुझसे पूछेगा कि तुम मेरे लिए क्या लाए हो, तो मैं खुसरो को पेश कर दूंगा।” ये उद्गार प्रसिद्ध संत हजरत निजामुद्दीन औलिया के अपने शिष्य के प्रति थे। गुरु कहा करते ये-“अगर कब्र में दो लोगों को दफन किया जाता, तो मैं चाहता कि खुसरो को मेरे साथ ही दफन किया जाए। ऐसी आत्मीय गुरुकृपा के पात्र थे अमीर खुसरो।

शब्दार्थ:
पेश-प्रस्तुत। उद्गार विचार। आत्मीय अपने लोग।

संदर्भ – प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्य-पुस्तक ‘सुगम भारती’ (हिन्दी सामान्य) भाग-8′ के पाठ-10 ‘अमीर खुसरो’ से ली गई हैं।

प्रसंग – प्रस्तुत पंक्तियों में लेखक ने अमीर खुसरों की महान्ता को बतलाते हुए कहा है कि

Mp Board Class 8th Hindi Solution व्याख्या:
अमीर खुसरो के गुरु महान् और प्रसिद्ध सत हजरत निजामुद्दीन औलिया थे। वे खुसरो के प्रति अपार और एकमात्र प्रेमभाव रखते थे। इससे सस्पष्ट करने के लिए उन्होंने एक बार कहा भी था-जब वे परमात्मा के पास जायेंगे और परमात्मा उनसे पूछेगा कि वे उसके लिए क्या लायेंगे, तो वे उससे यही कहेंगे कि वे खुसरो को उसके लिए लाये हैं। गुरु संत हजरत निजामुद्दीन औलिया का प्रेमभाव और अपनापन खुसरो के प्रति एकमात्र भरा हुआ था। वे इसे सुस्पष्ट रूप से कहा करते थे-‘यों तो एक कब्र में एक ही आदमी को ही दफ़न किया जाता है। अगर एक ही जगह दो आदमियों को दफन किया जाना संभव हो तो ये चाहेंगे कि उनके साथ ही खसरो को भी दफ़न कर दिया जाए। इससे यह सिद्ध होता है कि खुसरी अपने गुरु के अनन्य एकमात्र सबसे बड़ा कृपा-पात्र थे।

विशेष:

  • खुसरो की बेजोड़ विशेषता बतलायी गयी है।
  • भाव आकर्षक है।

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Chapter 10 आजादचन्द्रशेखरः

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Surbhi Chapter 10 आजादचन्द्रशेखरः

MP Board Class 8th Sanskrit Chapter 10 अभ्यासः

Mp Board Class 8 Sanskrit Chapter 10 प्रश्न 1.
एकपदेन उत्तरं लिखत (एक शब्द में उत्तर लिखो-)
(क) चन्द्रशेखरस्य जन्म कस्मिन् ग्रामे अभवत्? (चन्द्रशेखर का जन्म किस गाँव में हुआ था?)
उत्तर:
भाभराग्रामे। (भाभरा गाँव में)

(ख) चन्द्रशेखरस्य जन्म कस्मिन् मण्डले अभवत्? (चन्द्रशेखर का जन्म किस मण्डल में हुआ?)
उत्तर:
झाबुआमण्डले। (झाबुआ मण्डल में)

(ग) चन्द्रशेखरस्य मातुः नाम किम्? (चन्द्रशेखर की माता का नाम क्या था?)
उत्तर:
जगरानी देवी। (जगरानी देवी)

(घ) चन्द्रशेखरस्य पितुः नाम किम्? (चन्द्रशेखर के पिता का नाम क्या था?)
उत्तर:
सीताराम तिवारी। (सीताराम तिवारी)

(ङ) चन्द्रशेखरः काम् भाषाम् अधीतवान्? (चन्द्रशेखर ने किस भाषा को पढ़ा?)
उत्तर:
संस्कृतभाषाम्। (संस्कृत भाषा को)

Mp Board Class 8 Sanskrit Solution Chapter 10 प्रश्न 2.
एकवाक्येन उत्तरं लिखत (एक वाक्य में उत्तर लिखो-)
(क) चन्द्रशेखरस्य जन्म कदा अभवत्? (चन्द्रशेखर का जन्म कब हुआ?)
उत्तर:
चन्द्रशेखरस्य जन्म १९०६ ख्रिस्ताब्दे अभवत्। (चन्द्रशेखर का जन्म 1906 ईस्वी में हुआ।)

(ख) चन्द्रशेखरस्य अध्ययनं कुत्र जातम्? (चन्द्रशेखर का अध्ययन कहाँ हुआ?)
उत्तर:
चन्द्रशेखरस्य अध्ययनं वाराणस्याम् एकस्मिन् संस्कृतविद्यालये जातम्। (चन्द्रशेखर का अध्ययन वाराणसी में एक संस्कृत विद्यालय में हुआ।)

(ग) चन्द्रशेखरेण केन नाम्ना सङ्गठनं कृतम्? (चन्द्रशेखर ने किस नाम से संगठन किया?)
उत्तर:
चन्द्रशेखरेण ‘हिन्दुस्तान सोसलिस्ट रिपब्लिकन आर्मी’ इति नाम्ना संगठनं कृतम्। (चन्द्रशेखर ने ‘हिन्दुस्तान सोसलिस्ट रिपब्लिकन आर्मी’ नाम से संगठन किया।)

(घ) स्वाधीनतान्दोलने के के चन्द्रशेखरस्यसहायकाः अभवन्? (स्वाधीनता के आन्दोलन में कौन-कौन चन्द्रशेखर के सहायक हुए?)
उत्तर:
स्वाधीनतान्दोलने भगतसिंह-राजगुरु-बटुकेश्वर शिवराम-सुखदेवसदृशाः क्रान्तिकारिणः चन्द्रशेखरस्य सहायकाः अभवन्। (स्वाधीनता के आन्दोलन में भगतसिंह, राजगुरु, बटुकेश्वर, शिवराम, सुखदेव जैसे क्रान्तिकारी चन्द्रशेखर के सहायक हुए।)

(ङ) चन्द्रशेखरः कथं वीरगतिम् प्राप्नोत्? (चन्द्रशेर ने कैसे वीरगति प्राप्त की?)
उत्तर:
चन्द्रशेखरः स्वहस्तेनैव स्वकीये मस्तके गोलिका-प्रहारेण वीरगतिम् प्राप्नोत्। (चन्द्रशेखर ने अपने हाथ से ही अपने सिर में गोली के प्रहार से वीरगति प्राप्त की।)

Class 8 Sanskrit Chapter 10 Mp Board प्रश्न 3.
उचितं मेलयत(उचित को मिलाओ-)
Sanskrit Class 8 Chapter 10 MP Board
उत्तर:
(क) → (iii)
(ख) → (i)
(ग) → (v)
(घ) → (ii)
(ङ) → (iv)

Mp Board Class 8th Sanskrit Solution प्रश्न 4.
नामोल्लेखपूर्वकं समास-विग्रहं कुरुत(नाम का उल्लेख करते हुए समास विग्रह करो-)
(क) संस्कृतविद्यालये
(ख) पाषाणखण्डेन
(ग) निग्रहभयात्
(घ) वीरगतिम्।
उत्तर:
Sanskrit Chapter 10 Class 8 MP Board

Class 8th Sanskrit Mp Board प्रश्न 5.
अधोलिखितैः अव्ययैः वाक्यनिर्माणं कुरुत(नीचे लिखे अव्ययों से वाक्यों का निर्माण करो-)
(क) कदा
(ख) च
(ग) एव
(घ) अपि
(ङ) श्वः।
उत्तर:
Class 8th Sanskrit Chapter 10 MP Board

आजादचन्द्रशेखरः हिन्दी अनुवाद

(आचार्यः :
कक्षायाम् शिक्षयति) आचार्य:-भो रमे! श्वः कः दिनाङ्क अस्ति?

रमा :
श्वः जुलाईमासस्य त्रयोविंशति-दिनाङ्क अस्ति।

आचार्य :
जुलाईमासस्य त्रयोविंशति-दिनाङ्क किमर्थं प्रसिद्ध?

प्रिया :
अस्मिन्नेव दिनाङ्के आजादचन्द्रशेखरस्य जयन्त्याः उत्सवः आयोज्यते।

आचार्य: :
चन्द्रशेखरस्य जन्म कस्मिन् ख्रिस्ताब्दे अभवत्?

विभुः :
चन्द्रशेखरस्य जन्म १९०६ ख्रिस्ताब्दे अभवत्।

आचार्य: :
सम्यगुक्तं भवता।

अनुवाद :
(आचार्य कक्षा में पढ़ा रहे हैं)

आचार्य :
अरे रमा! कल कौनसी तारीख है?

रमा :
कल जुलाई महीने की 23 तारीख है।

आचार्य :
जुलाई महीने की 23 तारीख किसलिए प्रसिद्ध हैं?

प्रिया :
इसी तारीख को आजाद चन्द्रशेखर की जयन्ती का उत्सव आयोजित किया जाता है।

आचार्य :
चन्द्रशेखर का जन्म किस ईस्वी सन् में हुआ था?

विभु :
चन्द्रशेखर का जन्म 1906 ईस्वी सन् में हुआ था।

आचार्य :
ठीक कहा आपने। रमा-भो आचार्य! चन्द्रशेखरस्य जन्म कुत्र अभवत्?

आचार्य: :
चन्द्रशेखरस्य जन्म मध्यप्रदेशे झाबुआम्ण्डलान्तर्गते ‘भाभरा’ नामकग्रामे अभवत्।

प्रिया :
भो आचार्य! कौ तस्य पितरौ?

आचार्यः :
सीतारामतिवारी तस्य पिता, जगरानीदेवी च तस्य माता आसीत्।

विभुः :
तस्य अध्ययनं कुत्र अभवत्?

आचर्यः :
वाराणस्याम् एकस्मिन् संस्कृतविद्यालये तस्य अध्ययनं जातम्। सः संस्कृतम् अधीतवान्।

(साश्चर्यम् सर्वे अहो! एषः संस्कृतम् अधीतवान्।)

पीयूषः :
ततः सः किमकरोत्?

आचार्यः :
वाराणस्यां संस्कृतविद्यालये अध्ययनं में कुर्वन् एव पंचदशवर्षीयः चन्द्रशेखरः स्वतन्त्रान्दोलने प्राविशत्। आङग्लैः स्वाधीनतान्दोलनकारिणां दमनकाले सः पाषाणखण्डेन एकं रक्षकम् प्राहरत्।

रमा :
ततः किम् अभवत्?

आचार्यः :
ततः प्रहरी तं निगृह्य न्यायालये प्रस्तुतवान्।

अनुवाद :
रमा-हे आचार्य! चन्द्रशेखर का जन्म कहाँ हुआ था?

आचार्य :
चन्द्रशेखर का जन्म मध्य प्रदेश के झाबुआ। मण्डल के अन्तर्गत ‘भाभरा’ नामक गाँव में हुआ था।

प्रिया :
हे आचार्य! उनके माता-पिता कौन थे?

आचार्य :
सीताराम तिवारी उनके पिता और जगरानी देवी। उनकी माता थीं।

‘विभु :
उनका अध्ययन कहाँ हुआ था?

आचार्य :
वाराणसी में एक संस्कृत विद्यालय में उनका अध्ययन हुआ था। उन्होंने संस्कृत पढ़ी थी।
(आश्चर्य के साथ सभी ओहो! इन्होंने संस्कृत पढ़ी थीं?)

पीयूष :
उसके बाद उन्होंने क्या किया?

आचार्य :
वाराणसी में संस्कृत विद्यालय में अध्ययन करते हुए ही पन्द्रह वर्ष के चन्द्रशेखर स्वतन्त्रता आन्दोलन में प्रवेश कर गये। अंग्रेजों द्वारा स्वाधीनता आन्दोलन करने वालों के दमन (दबाने) के समय उन्होंने पत्थर के टुकड़े से एक सिपाही पर प्रहार किया।

रमा :
उसके बाद क्या हुआ?

आचार्य :
उसके बाद सिपाही ने उनको पकड़कर न्यायालय में प्रस्तुत किया।

प्रिया :
न्यायालये किं जातम्?

आचार्य: :
न्यायालये न्यायाधीशेन तस्य आयुषोगणनानुसारम् पंचदशवेत्रप्रहारैः सः दण्डितः।

विभुः :
दण्डकाले चन्द्रशेखरस्य का प्रतिक्रिया अभवत्?

आचार्यः :
प्रथमं तु चन्द्रशेखरन्यायाधीशयोः संवाद श्रुणुत.

न्यायाधीश: – किं तव नाम?
चन्द्रशेखरः – ‘आजादः’
न्यायाधीश: – किं तव पितुः नाम?
चन्द्रशेखरः – ‘स्वाधीनः’
न्यायाधीश: – कुत्र तव गृहम्?
चन्द्रशेखरः – कारागारः।

अनुवाद :
प्रिया-न्यायालय में क्या हुआ?

आचार्य :
न्यायालय में न्यायाधीश ने उनकी उम्र के हिसाब के अनुसार पन्द्रह बैंत के प्रहारों से उन्हें दण्ड दिया। विभु-दण्ड के समय चन्द्रशेखर की क्या प्रतिक्रिया हुई?

आचार्य :
पहले तो चन्द्रशेखर और न्यायाधीश की बातचीत सुनो

न्यायाधीश – तुम्हारा नाम क्या है?
चन्द्रशेखर – ‘आजाद’
न्यायाधीश – तुम्हारे पिता का नाम क्या है?
चन्द्रशेखर – स्वतन्त्रता।
न्यायाधीश – तुम्हारा घर कहाँ है?
चन्द्रशेखर – जेल।
पीयूषः – ततस्ततः?

आचार्य: :
ततस्तु वेत्रप्रहारैः चन्द्रशेखरः मूर्छापर्यन्तं ‘जयतु भारतम्’ इति उच्चैः अघोषयत्। तस्मात् कालादेव सः ‘आजाद-चन्द्रशेखर’ इति नाम्ना प्रसिद्धः।

रमा :
स्वतन्त्रतायै सः किं कृतवान्?

आचार्य: :
तेन ‘हिन्दुस्तान सोसलिस्ट रिपब्लिकन आर्मी’ इति स्वाधीनतासैनिकानाम् एकं सङ्गठनं कृतम्। तस्मिन् सङ्गठने भगतसिंह-राजगुरु-बटुकेश्वर-शिवराम-सुखदेवसदृशाःक्रान्तिकारिणः तस्यसहायका:अभवन्।काकोरीसाईमनकमीशन-केन्द्रीय-असेम्बलीमध्ये आग्नेयास्त्रप्रक्षेपणादिषुणादिषु सः शिरोमणिः।

अनुवाद :
पीयूष-उसके बाद?

आचार्य :
उसके बाद तो बैंत के प्रहारों से चन्द्रशेखर बेहोश होने तक ‘भारत माता की जय’, ऐसा जोर से कहते रहे। उस समय से ही वह आजाद चन्द्रशेखर’ नाम से प्रसिद्ध हुए।

रमा :
स्वतन्त्रता के लिए उन्होंने क्या किया?

आचार्य :
उन्होंने ‘हिन्दुस्तान सोसलिस्ट रिपब्लिकन आर्मी’ ऐसा स्वाधीनता के सैनिकों का एक संगठन बनाया। उस संगठन में भगतसिंह, राजगुरु, बटुकेश्वर, शिवराम, सुखदेव जैसे क्रान्तिकारी उनके सहायक हुए। काकोरी, साइमन कमीशन, केन्द्रीय असेम्बली के बीच में बम फेंकने आदि में वह सबसे ऊपर थे।

प्रिया :
कः तस्य आदर्शः?

आचार्यः :
देशभक्तिः। अपि च तस्य जनकस्य सहायतार्थं मित्रैः प्रदत्तधनमपि सः क्रान्तिकार्येषु व्ययं कृतवान्। विभुः-कथं कदा च तस्य बलिदानम् अभवत्?

आचार्यः :
फरवरी मासस्य सप्तविंशतितमे दिनाङ्के १९३१ ख्रिस्ताब्दे इलाहाबादनगरे (प्रयाग-नगरे) ‘आजाद-उद्यानम्’ (अल्फ्रेड पाक) इति स्थाने आङ्ग्लगुप्तचरेणाधीक्षकेण नॉट-बाबरेण गोलिकाभिः युद्धयमानः यदा आत्मानम् असहायम् अमन्यत तदा निग्रहभयात् स्वहस्तेनैव स्वकीये मस्तके गोलिका-प्रहारेण सः वीरगतिम् प्राप्नोत्।

अनुवाद :
प्रिया-उनका आदर्श क्या था? का आचार्य-देशभक्ति। और उनके पिता की सहायता के लिए। मित्रों द्वारा दिये धन को भी उन्होंने क्रान्ति के कार्यों में व्यय किया।

विभु :
कैसे और कब उनका बलिदान हुआ?

आचार्य :
फरवरी महीने की सत्ताइस (27) दिनांक को 1931 ईस्वी में इलाहाबाद नगर (प्रयाग नगर) में आजाद उद्यान’ (अल्फ्रेड पार्क) नामक स्थान पर अंग्रेज गुप्तचर अधीक्षक नॉट-बाबर से गोलियों से युद्ध करते हुए जब अपने को असहाय माना तब पकड़े जाने के भय से अपने हाथ से ही अपने सिर में गोली के प्रहार से उन्होंने वीरगति प्राप्त की।

आजादचन्द्रशेखरः शब्दार्थाः

जयन्त्याः = जयन्ती का। सङ्गठनम् = संघ को। ख्रिस्ताब्दे = ईस्वी में। आग्नेयास्त्रम् = बम। सम्यगुक्तम् = ठीक कहा। निग्रहभयात् = पकड़े जाने के भय से। निगृह्य = पकड़कर। वेत्रप्रहारैः = बेंत के प्रहारों से। मूर्छापर्यन्तम् = मूछित होने तक।

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Chapter 3 गणतन्त्रदिवसः

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Surbhi Chapter 3 गणतन्त्रदिवसः

MP Board Class 8th Sanskrit Chapter 3 अभ्यासः

Mp Board Class 8 Sanskrit Solution Chapter 3 प्रश्न 1.
एकपदेन उत्तरं लिखत(एक शब्द में उत्तर लिखो-)
(क) कस्मिन् मासे गणतन्त्रदिवसः भवति? (किस महीने गणतन्त्र दिवस होता है?)
उत्तर:
जनवरिमासे। (जनवरी माह में)

(ख) सेनानायकानाम् अभिवन्दनं कः स्वीकरोति? (सेनानायकों द्वारा अभिवन्दन (सलामी) को कौन लेता है?)
उत्तर:
भारतराष्ट्रपतिः। (भारत के राष्ट्रपति)

(ग) राज्येषु/राज्यराजधानीषु अभिवन्दनं के स्वीकुर्वन्ति? (राज्यों में/राज्यों की राजधानियों में अभिवन्दन कौन लेते हैं?)
उत्तर:
राज्यपालाः। (सभी राज्यपाल)

(घ) प्रथमं कस्मिन् अधिवेशने त्रिवर्णध्वजारोहणं कृतम्? (पहले किस बैठक में तिरंगा फहराया गया?)
उत्तर:
काङ्ग्रेससंस्थायाः। (कांग्रेस संस्था में)

(ङ) प्रतिज्ञास्वप्नः कस्मिन् वर्षे साक्षात्कृतः? (प्रतिज्ञा रूपी स्वप्न किस वर्ष में साकार हुआ?)
उत्तर:
१९४७ तमे। (1947 में)

Class 8 Sanskrit Chapter 3 Mp Board प्रश्न 2.
एकवाक्येन उत्तरं लिखत (एक वाक्य में उत्तर लिखो-)
(क) सभाकक्षे कस्य गीतस्य पूर्वाभ्यासः प्रचलित? (सभाकक्ष में किस गीत का पूर्वाभ्यास चलता है?)
उत्तर:
सभाकक्षे ‘वन्दे मातरम्’ इति राष्ट्रियगीतस्य पूर्वाभ्यासः प्रचलित। (सभाकक्ष में ‘वन्दे मातरम्’ राष्ट्रीय गीत का पूर्वाभ्यास चलता है।)

(ख) भारतस्य राष्ट्रियपर्वणी के? (भारत के राष्ट्रीय पर्व कौन से हैं?)
उत्तर:
भारतस्य राष्ट्रियपर्वणी गणतन्त्रदिवसः स्वतन्त्रतादिवसः च। (भारत के राष्ट्रीय पर्व गणतन्त्र दिवस और स्वतन्त्रता दिवस हैं।)

(ग) कस्मिन् दिनाङ्के वयं स्वतन्त्रतादिवसं आयोजयामः? (किस दिनांक को हम स्वतन्त्रता दिवस आयोजित करते हैं?)
उत्तर:
१५ अगस्तदिनाङ्के वयं स्वतन्त्रतादिवसं आयोजयामः। (15 अगस्त को हम स्वतन्त्रता दिवस आयोजित करते हैं।)

(घ) राष्ट्रभक्तैः का प्रतिज्ञा कृता? (राष्ट्रभक्तों द्वारा क्या प्रतिज्ञा की गयी?)
उत्तर:
राष्ट्रभक्तः ‘सर्वेः राष्ट्रनायकैः सार्वभौमतन्त्र रचयामः’ इति प्रतिज्ञा कृता। (राष्ट्रभक्तों द्वारा सभी राष्ट्र के नायकों द्वारा सार्वभौम तन्त्र बनाना है’ ऐसी प्रतिज्ञा की गयी।)

(ङ) कलाकाराः किं कुर्वन्ति? (कलाकार क्या करते हैं?)
उत्तर:
कलाकाराः सांस्कृतिककार्यक्रमैः जानपदनृत्यैः च जनमनांसि रञ्जयन्ति। (कलाकार सांस्कृतिक कार्यक्रम से और लोक नृत्यों से लोगों के मनों को प्रसन्न करते हैं।)

Mp Board Class 8 Sanskrit Chapter 3 प्रश्न 3.
प्रदत्तैः शब्दैः प्रश्ननिर्माणं कुरुत (दिये हुए शब्दों से प्रश्न का निर्माण करो-)
किम्, कथम्, कः, कैः, कुत्र। (क्या, कैसे, कौन, किसके द्वारा, कहाँ।)

यथा- जनवरिमासस्य षड्विंशे दिनाङ्के गणतन्त्रदिवसम् आचरामः। (जनवरी महीने की छब्बीस दिनांक को गणतन्त्र दिवस मनाते हैं।)
उत्तर:
जनवरिमासस्य कस्मिन् दिनाङ्के गणतन्त्रदिवसम् आचरामः? (जनवरी महीने की किस दिनांक को गणतन्त्र दिवस मनाते हैं?)

(क) गणतन्त्रदिवसः राष्ट्रिय पर्वं वर्तते। (गणतन्त्र दिवस राष्ट्रीय पर्व है।)
उत्तर:
गणतन्त्रदिवसः किं वर्तते? (गणतन्त्र दिवस क्या है?)

(ख) भू-जल वायुसेनानां प्रदर्शनं चित्ताकर्षकम् भवति। (भू-जल और वायु सेनाओं का प्रदर्शन मन को आकर्षित करने वाला होता है।)
उत्तर:
भू-जल वायुसेनानां प्रदर्शनं कथम् भवति? (भू-जल और वायु सेनाओं का प्रदर्शन कैसा होता है?)

(ग) दिल्लीनगरे राष्ट्रपतिः सेनानायकानाम् अभिवन्दनं स्वीकरोति। (दिल्ली नगर में राष्ट्रपति सेना के नायकों की सलामी लेते हैं।)
उत्तर:
दिल्ली नगरे कः सेनानायकानाम् अभिवन्दनं स्वीकरोति? (दिल्ली नगर में कौन सेना के नायकों की सलामी लेता है?)

(घ) कलाकाराः नृत्यैः जनमनांसि रञ्जयन्ति। (कलाकार नृत्यों द्वारा लोगों के मनों को प्रसन्न करते हैं।)
उत्तर:
कलाकाराः कैः जनमनांसि रञ्यन्ति? (कलाकार किनके द्वारा लोगों के मनों को प्रसन्न करते हैं?)

(ङ) लाहौराधिवेशने प्रथमवारं त्रिवर्णध्वजारोहणं जातम्। (लाहौर के अधिवेशन में प्रथम बार तिरंगा फहराया गया।)
उत्तर:
कुत्र प्रथमवारं त्रिवर्णध्वजारोहणं जातम्? (कहाँ प्रथम बार तिरंगा फहराया गया।)

Mp Board Class 8 Sanskrit Solution प्रश्न 4.
रिक्तस्थानानि पूरयत(खाली जगह भरो-)
(रञ्जयन्ति, सेनानायकैः, गणतन्त्रदिवसः राज्यपालाः, स्वशासनाधारण)
(क) राष्ट्रपतिः …………… अभिवन्दनं स्वीकरोति।
(ख) कलाकाराः जनमानांसि ……………..।
(ग) जनवरिमासस्य षड्विंशे दिनाङ्के ………… भवति।
(घ) भारतं …………….. रचितानां राज्यानां गणरूपं वर्तते।
(ङ) राज्येषु …………….. प्रतिनिध्यिं वहन्ति।
उत्तर:
(क) सेनानायकैः
(ख) रञ्जयन्ति
(ग) गणतन्त्रदिवसः
(घ) स्वशासनाधारेण
(ङ) राज्यपालाः।

Class 8 Sanskrit Mp Board प्रश्न 5.
उचितं योजयत(उचित को जोड़ो-)
Mp Board Class 8th Subject Sanskrit
उत्तर:
(क) → (iii)
(ख) → (iv)
(ग) → (v)
(घ) → (ii)
(ङ) → (i)

Mp Board Class 8 Sanskrit प्रश्न 6.
विशेषणपदानि उपयुज्य दश वाक्यानि लिखत(विशेषण पद लगाकर दस वाक्य लिखो-)
मातरं वन्दे
यथा- सुखदां मातरं वन्दे।
उत्तर:
(1) सुजलां मातरं वन्दे।
(2) सुफलां मातरं वन्दे।
(3) मलयजशीतला मातरं वन्दे।
(4) शस्यश्यामलां मातरं वन्दे।
(5) वरदां मातरं वन्दे।
(6) शुभ्रज्योत्स्नां मातरं वन्दे।
(7) पुलकितयामिनी मातरं वन्दे।
(8) शोभिनीं मातरं वन्दे।
(9) सुहासिनी मातरं वन्दे।
(10) तारिणी मातरं वन्दे।

Mp Board Solution Class 8 Sanskrit प्रश्न 7.
सन्धिम् अथवा सन्धिविच्छेदं कुरुत(सन्धि अथवा सन्धि-विच्छेद करो-)
उत्तर:
(क) स्वतन्त्रतादिवस इव – स्वतन्त्रता + दिवसेव।
(ख) निस्सारयन्तीति – निस्सारयन्ति + इति।
(ग) इत्यस्य – इति + अस्य।
(घ) सोऽयम् – सः + अयम्।
(ङ) अधुनावगतम् – अधुना + अवगतम्।

Mp Board Class 8th Sanskrit Solution प्रश्न 8.
अव्ययानि चित्वा लिखत(अव्यय चुनकर लिखो-)
(क) कथं चलति पूर्वाभ्यासः।
(ख) राष्ट्रगानं राष्ट्रगीतं च अभ्यसामः।
(ग) अत्र महोत्सवे पथचलनम् भवति।
(घ) त्रिवर्णध्वजारोहणम् अपि कृतम्।
(ङ) अधुना अवगतम् अस्माभिः।
उत्तर:
(क) कथम्
(ख) च
(ग) अत्र
(घ) अपि
(ङ) अधुना।

गणतन्त्रदिवसः हिन्दी अनुवाद

शिक्षकः :
सुप्रभातम्! छात्रा: कथं चलति पूर्वाभ्यास:?

सर्वे :
गुरवे नमः सम्यक प्रचलति। गणतन्त्रदिवसार्थं राष्ट्रगानं राष्ट्रगीतं च ताललयबद्धम् अभ्यस्यामः।

8 वीं कक्षा संस्कृत गाइड In Hindi Chapter 3 शिक्षकः :
उत्तमम्! देशभक्तिपराणि अन्यान्यगीतानि अघि प्रस्तोतुं प्रभवन्ति।

श्यामला :
गुरो! भाषणार्थं भवत: मार्गदर्शनम् आवश्यकम्।

उग्नुवाद :
शिक्षक-सुप्रभात (सुबह की नमस्ते)। छात्रो पूर्वाभ्यास कैसा चल रहा है?

Sanskrit Mp Board Class 8 सभी :
गुरुजी को नमस्कार, ठीक चल रहा है। गणतन्त्र दिवस के लिये हम राष्ट्रगान और राष्ट्रीय गीत का ताल और लय से युक्त अभ्यास कर रहे हैं।

शिक्षक :
उत्तम! देशभक्ति से युक्त अन्य गीतों को भी प्रस्तुत कर सकते हैं।

श्यामला :
गुरुजी! भाषण के लिए आपका मार्गदर्शन आवश्यक है।

Mp Board Class 8th Subject Sanskrit शिक्षकः :
निस्सङ्कोचम् पृच्छतु। यदहं जानामि तत्कथयामि।

ज्योत्सना :
गणतन्त्रदिवसः स्वतन्त्रता दिवस इव राष्ट्रियं-पर्व किल?

शिक्षकः :
आम्, जनवरिमासस्य षड्विंशे दिनाङ्के (२६ जनवरी) भारतीयाः वयं गणतन्त्रदिवसम् उत्साहेन आयोजयाम्।

Sanskrit Class 8 Mp Board राजेशः :
अस्मिन् पर्वणि दिल्लीनगरे स्थलसेना जलसेना-वायुसेनानां पथचलनादिकम् अद्भुतं चित्ताकर्षकं च भवतीति श्रुतम् मया।

सुहासिनी :
गुरो! अत्र महोत्सवे वायुसेनायाः जेटविमानानि उड्डयन्ते, वर्णरञ्जितधूमं च निस्सारयन्ति इति श्रुतम् मया।

अनुवाद :
शिक्षक-निस्संकोच (बिना किसी संकोच के या बेधड़क) पूछो। जो मैं जानता हूँ वह कहूँगा।

ज्योत्सना :
गणतन्त्र दिवस स्वतन्त्रता दिवस के समान राष्ट्रीय पर्व है ना?

शिक्षक :
हाँ, जनवरी महीने की छब्बीस तारीख (26 जनवरी) को हम भारतीय गणतन्त्र दिवस को उत्साह से आयोजित करते हैं।

राजेश :
इस पर्व पर दिल्ली नगर में थल सेना, जल सेना और वायु सेना की परेड आदि अद्भुत और मन को आकर्षित करने वाली होती है, ऐसा मैंने सुना है।

सुहासिनी :
गुरुजी। यहाँ महोत्सव में वायु सेना के जेट विमान उड़ते हैं और रंग से भरे धुएँ को छोड़ते हैं, ऐसा मैंने सुना है।

शिक्षकः :
सत्यम्। गणतन्त्रदिवसे भारतराष्ट्रपतिः स्थल-जल-वायुसेनानायकानाम् अभिवन्दनं स्वीकरोति एवं विभिन्नराज्येषु ततद्राज्यपाला: प्रतिनिधित्वं वहन्ति। विविध प्रान्तेभ्यः समागता: कलाकाराः सांस्कृतिककार्यक्रमैः जानपदनृत्यैः च जनमांसि रञ्जयन्ति।

नरेश: :
गुरो! गणतन्त्रम् इत्यस्य कोऽर्थः?

शिक्षकः :
समुचितः प्रश्नः, भारतं स्वशासनाधारण रचिताना राज्यानां गणरूपं वर्तते। राज्यस्तरे प्रादेशिक शासनं, राष्ट्रियस्तरे गणतन्त्रम् एकरूपं प्रवर्तते।

अनुवाद :
शिक्षक-सच है। गणतन्त्र दिवस पर भारत के राष्ट्रपति थल, जल और वायु सेना के नायकों की सलामी लेते हैं, इसी प्रकार विभिन्न राज्यों में वहाँ के राज्यपाल प्रतिनिधित्व करते हैं। अनेक प्रान्तों से आये कलाकार सांस्कृतिक कार्यक्रमों से और लोक नृत्यों से लोगों के मन को प्रसन्न करते हैं।

नरेश :
गुरुजी! गणतन्त्र इस (शब्द) का क्या अर्थ है?

शिक्षक :
उचित प्रश्न है, भारत अपने शासन के आधार पर बनाये गये राज्यों का गण (समूह) रूप है। राज्य स्तर पर प्रादेशिक शासन एवं राष्ट्रीय स्तर पर गणतन्त्र एक रूप होता है।

श्यामला :
गुरो! अस्य पर्वणः ऐतिहासिक महत्त्वं ज्ञातुम्। इच्छामि।

शिक्षक: :
अहं विस्तरेण वदामि। परतन्त्रताकाले ३१-१२-१९२९दिनाङ्कतः ०१-०१-१९३० यावत्तात्कालिक काङ्ग्रेससंस्थायाः लाहौरनगरे अधिवेशनं अभवत्। तस्मिन्
अधिवेशने ‘सर्वैः राष्ट्रनायकैः सार्वभौमतन्त्रं रचयामः’ इति। प्रतिज्ञा कृता। तत्रैव अधिवेशने राष्ट्रभक्तैः त्रिवर्णध्वजारोहण अपि कृतम्। भारतीयानाम् अयं प्रतिज्ञास्वप्नः १९४७ तमे वर्षे अगस्तमासस्य पञ्चदश दिनाङ्के पूर्णतां गतः। देश: स्वतन्त्रः अभवत्। तदारभ्य प्रतिवर्ष १५ अगस्तदिने वयं स्वतन्त्रतादिवसं आयोजयामः। अनन्तरं २६ जनवरी १९५० तमे वर्षे अस्माकं संविधानम् प्रारब्धम् इति कारणल: प्रतिवर्ष-अस्मिन् दिने समग्रे राष्ट्रे वयं गणतन्त्रदिवसम् आचरामः। सर्वे-धन्यवादाः, अस्माभिः स्वतन्त्रतादिवसस्य, गणतन्त्रदिवसस्य च महत्त्वं ज्ञाताम्।

शिक्षकः :
स्वस्ति! सर्वेभ्यः।

अनुवाद :
श्यामला-गुरुजी। इस पर्व का ऐतिहासिक महत्त्व जानना चाहती हूँ।

शिक्षक :
मैं विस्तार से बताता हूँ। परतन्त्रता (गुलामी) के समय में 31-12-1929 दिनांक से 01-01-1930 तक उस समय की कांग्रेस संस्था (पार्टी) की लाहौर नगर में बैठक हुई। उस बैठक में ‘सभी राष्ट्र के नायकों द्वारा सार्वभौमतन्त्र (भारत की सम्पूर्ण भूमि पर अपना शासन) बनाना है’ ऐसी प्रतिज्ञा की। वहीं बैठक में राष्ट्रभक्तों द्वारा तिरंगा भी फहराया गया। भारतीयों का। यह प्रतिज्ञारूपी स्वप्न 1947वें वर्ष में अगस्त महीने की पन्द्रह (15) तारीख को पूरा हुआ। देश स्वतन्त्र हो गया। तब से लेकर, प्रत्येक वर्ष 15 अगस्त के दिन हम स्वतन्त्रता दिवस आयोजित करते हैं। उसके बाद 26 जनवरी, 1950वें वर्ष में हमारा संविधान प्रारम्भ हुआ इस कारण से प्रत्येक वर्ष इस दिन सम्पूर्ण राष्ट्र में हम गणतन्त्र दिवस मनाते हैं।

सभी :
धन्यवाद, हम सबके द्वारा स्वतन्त्रता दिवस और गणतन्त्र दिवस का महत्व जाना गया।

शिक्षक :
सभी का कल्याण हो।

गणतन्त्रदिवसः शब्दार्थाः

सुप्रभातम् = सुबह का नमस्कार। मार्गदर्शनम् = निर्देश। ताल-लयबद्धम् = गाने की धुन से युक्त/ताल और लय से युक्त। अभ्यस्यामः = हम अभ्यास करते हैं। देशभक्तिपराणि = देशभक्ति से युक्त। प्रस्तोतुम् = प्रस्तुत करने के लिए। चित्ताकर्षकम् = मन को आकर्षित करने वाला। भाषाधारण = भाषा के आधार से। त्रिवर्ण ध्वजारोहणम् = तीन रंग के झण्डे का फहराना। सार्वभौमतन्त्रम् = भारत की सम्पूर्ण भूमि पर अपना शासन। प्रतिज्ञास्वप्नः = प्रतिज्ञा रूपी स्वप्न। कार्यगतमभवत् = लागू हुआ। स्वस्ति = कल्याण हो।

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Chapter 5 अहम् ओरछा अस्मि

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Surbhi Chapter 5 अहम् ओरछा अस्मि

MP Board Class 8th Sanskrit Chapter 5 अभ्यासः

Mp Board Class 8 Sanskrit Solution Chapter 5 प्रश्न 1.
एकपदेन उत्तरं लिखत(एक शब्द में उत्तर लिखो-)
(क) ओरछानगरं कस्मिन् मण्डले अस्ति? (ओरछा नगर विकास मण्डल में है?)
उत्तर:
टीकमगढ़मण्डले। (टीकमगढ़ मण्डल में)

(ख) ओच्छानगरस्य स्थापना कदा अभवत्? (ओरछा नगर की स्थापना कब हुई?)
उत्तर:
षोडशशताब्दे। (सोलहवीं शताब्दी में)

(ग) ओरछानगरस्य स्थापना केन कृता? (ओरछा नगर की स्थापना किसके द्वारा की गयी?)
उत्तर:
रुद्रप्रतापेन। (रुद्रप्रताप के द्वारा)

(घ) विषपानस्थलं कुत्र वर्तते? (विषपान स्थल कहाँ है?)
उत्तर:
रामराजामन्दिरे। (रामराजा मन्दिर में)

(ङ) विषपानं कः कृतवान्? (विषपान किसने किया?)
उत्तर:
हरदौलः। (हरदौल ने)

(च) ओरछानगरं परितः किम्? (ओरछा नगर के चारों ओर क्या है?)
उत्तर:
वनम्। (जंगल)

Class 8 Sanskrit Chapter 5 Mp Board प्रश्न 2.
एकवाक्येन उत्तरं लिखत(एक वाक्य में उत्तर लिखो-)
(क) ओरछानगरस्य परिक्षेत्रस्य प्रमुखदीनां नामानि लिखत। (ओरछा नगर के परिक्षेत्र में प्रमुख नदियों के नाम लिखो।)
उत्तर:
धसान-जामिनी-जतारा-बेतवाः। (धसान, जामिनी, जतारा और बेतवा)

(ख) दुर्गस्य किं वैशिष्टयम्? (किले की क्या विशेषता है?)
उत्तर:
दरबारभवनम्, शीशभवनम् च दुर्गस्य वैशिष्टयम्। (दरबार भवन और शीश भवन किले की विशेषता हैं।)

(ग) भवनानां गवाक्षेषु किं विद्यते? (भवनों की खिड़कियों में क्या है?)
उत्तर:
भवनानां गवाक्षेषु प्रस्तरपट्टिकासु सूक्ष्मं शिल्पकार्य विद्यते? (भवनों की खिड़कियों में पत्थर की पट्टियों में सूक्ष्म शिल्पकार्य है।)

(घ) हरदौलमहाराजः किमर्थं विषपानं कृतवान्? (हरदौल महाराज ने किसलिये विषपान किया?)
उत्तर:
हरदौलमहाराजः महाराज्याः सम्मानरक्षणाय राज्ञः सन्देहनिवारणाय च विषपानं कृतवान्। (हरदौल महाराज ने महारानी के सम्मान की रक्षा के लिए और राजा के सन्देह को दूर करने के लिये विषपान किया।)

(ङ) प्रसिद्धकवेः केशवदासस्य स्थानं कुत्र अस्ति? (प्रसिद्ध कवि केशवदास का स्थान कहाँ है?)
उत्तर:
प्रसिद्धकवेः केशवदासस्य स्थानं उद्यानस्य नातिदूरे अस्ति? (प्रसिद्ध कवि केशवदास का स्थान उद्यान के पास है।)

(च) ओरछानगरे कानि द्रष्टव्यानि स्थलानि सन्ति? (ओरछा नगर में कौन-से देखने योग्य स्थल हैं?)
उत्तर:
ओरछानगरे लक्ष्मीनारायणमन्दिर-फूलबाग-दीवान हरदौलभवन-सुन्दरभवन- शहीदस्मारक प्रभृतीनि द्रष्टव्यानि स्थलानि सन्ति। (ओरछा नगर में लक्ष्मीनारायण मन्दिर, फूलबाग, दीवान, हरदौल भवन, सुन्दर भवन, शहीद स्मारक आदि देखने योग्य स्थल हैं।)

Mp Board Class 8 Sanskrit Chapter 5 प्रश्न 3.
उचितं मेलयत(उचित को मिलाओ-)
Mp Board Class 8 Sanskrit Solution Chapter 5
उत्तर:
(क) → (iii)
(ख) → (i)
(ग) → (ii)
(घ) → (v)
(ङ) → (iv)

Mp Board Class 8th Sanskrit Chapter 5 प्रश्न 4.
उचितपदेन रिक्तस्थानं पूरयत(उचित शब्द द्वारा रिक्त स्थान भरो-)
(क) विषपानस्थलं ………… वर्तते। (उद्यानस्य मध्ये/मन्दिरस्य प्राङ्गणे)
(ख) दरबारभवनं ………… अस्ति। (दुर्गे/मार्गे)
(ग) केशवदासः ………… कविः आसीत्। (संस्कृतभाषायाः/हिन्दीभाषायाः)
(घ) ओरछानगरस्य इतिहासः ………. अस्ति। (मोचक:/रोचक:)
(ङ) जामिनीनद्याः तीरे ………… अधिकाः भवन्ति। (दाडिमवृक्षाः/जम्बूवृक्षाः)
उत्तर:
(क) उद्यानस्य मध्ये
(ख) दुर्गे
(ग) हिन्दीभाषायाः
(घ) रोचकः
(ङ) जम्बूवृक्षाः।

क्लास 8 संस्कृत चैप्टर 5 MP Board प्रश्न 5.
नामोल्लेखपूर्वकं समासविग्रहं कुरुत(नाम का उल्लेख करते हुए समास-विग्रह करो-)
(क) शिल्पकार्यम्
(ख) काव्यकलाविदग्धायाः
(ग) विषपानस्थलम्
(घ) विवाहावसरे
(ङ) चतुर्भुजमन्दिरम्।
उत्तर:
Class 8 Sanskrit Chapter 5 Mp Board

कक्षा 8 विषय संस्कृत पाठ 5 के प्रश्न उत्तर MP Board प्रश्न 6.
नामोल्लेखपूर्वकं सन्धि विच्छेदं कुरुत (नाम का उल्लेख करते हुए सन्धि-विच्छेद करो-)
(क) अत्रैव
(ख) महत्त्वञ्च
(ग) अद्यावधि
(घ)सर्वाधिकम्
(ङ) भवनमपि।
उत्तर:
Mp Board Class 8 Sanskrit Chapter 5

कक्षा 8 विषय संस्कृत पाठ 5 MP Board प्रश्न 7.
समीचीनं चिनुत (आम्/न)
(ठीक को चुनो, ठीक के आगे ‘आम्’ (हाँ) और गलत के आगे ‘न’ (नहीं) लिखो-)
(क) ओरछानगरस्य दुर्गः सुदृढ़ः कलात्मकः च नास्ति।
(ख) अभयारण्यं वन्यपशूनां रक्षणाय भवति।।
(ग) ओरछानगरे भित्तिकासु मनोहराणि चित्राणि वर्तन्ते।
(घ) ओरछानगरस्य निकटे सप्तधाराः सन्ति।
(ङ) रामराजामन्दिरे परशुरामस्य प्रतिमा अस्ति।
उत्तर:
(क) न
(ख) आम
(ग) आम
(घ) आम्
(ङ) न।

अहम् ओरछा अस्मि हिन्दी अनुवाद

अहम् ओरछा। अहं टीकमगढ़मण्डले स्थितं प्राचीन नगरम् अस्मि! पूर्व स्वतन्त्रराज्यरूपेण मम परिचयः आसीत्। मम स्थापना षोडशशताब्दे बुन्देलाराजपूतेन रुद्रप्रतापेन कृता। माम् परितः सधनं वनम् अस्ति। अस्मिन् वने सागौनवृक्षाः अधिकाः भवन्ति। सागौनकाष्ठं बहुमूल्यं भवति। मम वने सिंहाः, व्याघ्राः, हरिणाः, नीलगावः, वानराः स्वच्छन्दं विचरन्ति। अन्येऽपि वन्यपशवः निर्भयाः वसन्ति। एतेषां वन्यपशूनां रक्षणाय शासनेन इदानीम् अभयारण्यं निर्मितम्।

8 वीं कक्षा संस्कृत गाइड In Hindi Chapter 5 अनुवाद :
मैं ओरछा हूँ। मैं टीकमगढ़ मण्डल में स्थित प्राचीन नगर हूँ। पहले स्वतन्त्र राज्य के रूप में मेरा परिचय था। मेरी स्थापना सोलहवीं शताब्दी में बुन्देलराजपूत रुद्रप्रताप द्वारा की गई। मेरे चारों ओर घना जंगल है। इस जंगल में सागौन के पेड़ अधिक होते हैं। सागौन की लकड़ी बहुत कीमती होती हैं। मेरे जंगल में शेर, चीते, हिरण, नील गायें और बन्दर स्वछन्द घूमते हैं और भी जंगली पशु बिना भय के रहते हैं। इन जंगली पशुओं की रक्षा के लिए सरकार ने अब अभयारण्य का निर्माण कर दिया है।

मम परिक्षेत्रे चतस्रः प्रमुखाः ‘नद्यः प्रवहन्ति। धसान-जामिनी-जतारा-बेतवा नाम्न्यः नद्याः जलस्य आवश्यक्तां पूरयन्ति, कृषि, वनं, भूमिं च सिञ्चन्ति। जामिनीनद्याः तीरे जम्बुवृक्षाः अधिकाः भवन्ति। मम दक्षिणभागे जामिनीवेत्रवत्योः संगमः अस्ति। तत्र संगमात् जलस्य सप्तधाराः भवन्ति। अतएव जना लोकभाषायां तं स्थलं ‘सप्तधारा’ इति वदन्ति। वेत्रवत्याः तटे: मम पुरातनः ऐतिहासिकः दुर्गः अस्ति। बहूनि मन्दिराणि अपि सन्ति। तत्रैव राज्ञा समाधयः अपि सन्ति।

संस्कृत कक्षा 8 पाठ 5 MP Board अनुवाद :
मेरे परिक्षेत्र में चार प्रमुख नदियाँ बहती हैं। धसान, जामिनी, जतारा और बेतवा नाम की नदियाँ जल की आवश्यकता को पूरा करती हैं और खेती, वन एवं भूमि को सींचती हैं। जामिनी नदी के किनारे जामुन के वृक्ष अधिक होते हैं। मेरे दक्षिण भाग में जामिनी और वेत्रवती का संगम है। वहाँ संगम से जल की सात धाराएँ हो जाती हैं। इसलिए लोग लोकभाषा (सामान्य भाषा) में उस स्थल को ‘सप्तधारा’ कहते हैं। वेत्रवती के किनारे पर मेरा पुराना ऐतिहासिक किला है। बहुत से मन्दिर भी हैं। वहाँ राजाओं की समाधियाँ भी हैं।

तटे एकम् भव्यं रामराजामन्दिरं विद्यते। एतद् कलात्मकम् ऐतिहासिकम् मन्दिरम् अस्ति। मन्दिरे रामस्य, लक्ष्मणस्य,सीतायाश्च भव्याः, मनोरमाः प्रतिमाः प्रतिष्ठताः। मन्दिरस्य उद्याने विषपानस्थलं वर्तते। अत्रैव वीरः हरदौल: विषपानं कृतवान्। मम भूमौ अनेके वीराः धीराः, श्रेष्ठाः पुरुषाः अभवन्। तेषु हरदौल: मम अतिप्रियः आसीत्। सः राज्ञः जुझारसिंहस्य प्रियः अनुजः आसीत्। परं चाटुकारैः, धूर्तेः राज्ञः मनसि राज्ञीहरदौलसम्बन्धे सन्देहः उत्पादितः। हरदौलः महाराज्याः सम्मानरक्षणाय राज्ञः सन्देहनिवारणाय च विषपानं कृतवान्। अद्यापि तस्य बलिदानस्य स्मृतिः समस्ते क्षेत्रे सजीवा इव भवति। विवाहावसरे महिलाः तं प्रथमं पूजयन्ति।

Class 8 Sanskrit Chapter 5 MP Board अनुवाद :
किनारे पर एक भव्य रामराजा मन्दिर है। यह कलात्मक ऐतिहासिक मन्दिर है। मन्दिर में राम, लक्ष्मण और सीता की भव्य मनोरम मूर्ति स्थापित हैं। मन्दिर के उद्यान में विषपान स्थल है। यहीं पर वीर हरदौल ने विषपान किया। मेरी भूमि पर अनेक वीर, धीर, श्रेष्ठ पुरुष हुए। उनमें हरदौल मेरा अति प्रिय था। वह राजा जुझार सिंह का प्रिय छोटा भाई था। परन्तु चुगलखोर धूर्तों के द्वारा राजा के मन में रानी और हरदौल के सम्बन्ध में सन्देह उत्पन्न कर दिया। हरदौल ने महारानी के सम्मान की रक्षा के लिए और राजा के सन्देह को दूर करने के लिए विषपान किया। आज भी उसके बलिदान की स्मृति समस्त क्षेत्र में सजीव-सी सुशोभित होती है। विवाह के अवसर पर महिलाएँ उसको पहले पूजती हैं।

मम दुर्गम् अपि सुदृढं कलात्मकं चास्ति। दरबारभवन, शीशभवनम् च दुर्गस्य वैशिष्ट्यम् अस्ति। सर्वेषु भवनेषु स्थापत्यकलायाः सुन्दराणि चित्राणि मनांसि रञ्जयन्ति: भवनानां गवाक्षेषु अपि प्रस्तरपट्टिकासु सूक्ष्म शिल्पकार्ड विद्यते। भित्तिकासु अपि मनोहराणि चित्राणि वर्तन्ते। दुर्गस्य अधस्तले काव्यकलाविदग्धायाः नर्तक्या: रायप्रवीमाया: आकर्षकम् भवनमपि स्थितम्। वामे दर्शनीयं चतुर्भजम्म विद्यते। अत्रादि प्रस्तरेषु कलाया: चित्रणम् अद्भुतम् भाति। पुरतः सावन-भादौनामको स्तम्भौ प्रसिद्धौ।

कक्षा 8 संस्कृत पाठ 5 के प्रश्न उत्तर MP Board अनुवाद :
मेरा किला भी मजबूत और कलात्मक है। दरबार भवन और शीश भवन किले की विशेषता हैं। सभी भवनों में स्थापत्य कला के सुन्दर चित्र मनों को प्रसन्न करते हैं। भवनों की खिड़कियों में भी पत्थर की पट्टियों में सूक्ष्म शिल्पकार्य है। दीवारों पर भी मनोहर चित्र हैं। किले के नीचे काव्य कला में चतुर नर्तकी रायप्रवीणा का आकर्षक भवन भी स्थित है। बायें भाग में दर्शनीय चतुर्भुज मन्दिर है। यहाँ भी पत्थरों पर अद्भुत कला का चित्रण सुशोभित होता है। सामने सावन-भादों नामक दो खम्भे प्रसिद्ध हैं।

मम परिसरे एकम् पुष्पोद्यानं वर्तते। तत्र विविधवर्णानि पुष्पाणि पर्यटकानां चित्तं मोदयन्ति। उद्यानस्य नातिदुरे हिन्दी भाषायाः प्रसिद्धकवेः केशवदासस्य स्थानमस्ति। षोडशशताब्दात् आरभ्य मम निर्माणम् अद्यावधि चलति एव। परं सर्वाधिक निर्माण कार्य महाराजवीरसिंहप्रथमस्य शासने अभवत्। मम इतिहासः रोचकः, कुतूहलपूर्ण: अस्ति। मध्यकाले मम विशिष्टं स्थानं महत्त्वञ्च आसीत् । अधुनाऽपि रामराजा तथैव विराजते। इदानीमपि जनाः प्रतिवर्षम् आगच्छन्ति माम् दृष्ट्वा मुदिताः भवन्ति । अन्यानि अपि लक्ष्मीनारायणमन्दिर-फूलबाग-दीवान-हरदौल भवन-सुन्दर भवन-शहीदस्मारक प्रभृतीनि द्रष्टव्यानि स्थलानि सन्ति। प्रतिदिनं यात्रिणः आगत्य ममेतिहासिक स्वरूपं दृष्ट्वां प्रसन्नाः भवन्ति तथा च तान् विलोक्य अहमपि प्रसन्नः भवामि।

Sanskrit Class 8 Chapter 5 Hindi Translation MP Board अनुवाद :
मेरे परिसर में एक फूलों का बाग है। वहाँ विभिन्न रंगों के फूल पर्यटकों के मन को प्रसन्न करते हैं। उद्यान के पास में हिन्दी भाषा के प्रसिद्ध कवि केशवदास का स्थान है। सोलहवीं शताब्दी से लेकर मेरा निर्माण आज भी चल ही रहा है। परन्तु सबसे अधिक निर्माण कार्य महाराज वीरसिंह प्रथम के शासन में हुआ। मेरा इतिहास रोचक और कौतूहलपूर्ण है। मध्यकाल में मेरा विशिष्ट स्थान और महत्त्व था। आज भी रामराजा वहीं विराजते हैं। अब भी लोग प्रतिवर्ष आते हैं (और) मुझे देखकर प्रसन्न होते हैं। लक्ष्मीनारायण मन्दिर, फूलबाग, दीवान, हरदौल भवन, सुन्दर भवन, शहीद स्मारक आदि अन्य स्थल भी देखने योग्य हैं। प्रतिदिन यात्री आकर मेरे ऐतिहासिक स्वरूप को देखकर प्रसन्न होते हैं तथा उनको देखकर मैं भी प्रसन्न होता हूँ।

अहम् ओरछा अस्मि शब्दार्थाः

परितः = चारों ओर। गवाक्षेषु = खिड़कियों में। सङ्गमः = नदियों के पारस्परिक मिलन स्थल। वन्यपशवः = जंगली पशु। दुर्गमः = किला। भाति = सुशोभित होता है।

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions