MP Board Class 8th Science Solutions Chapter 8 Cell – Structure and Functions

MP Board Class 8th Science Solutions Chapter 8 Cell – Structure and Functions

MP Board Class 8th Science Cell – Structure and Functions NCERT Textbook Exercises

Mp Board Class 8 Science Chapter 8 Question 1.
Indicate whether the following statements are True (T) or False (F).
(a) Unicellular organisms have one-celled body. (T/F)
(b) Muscle cells are branched. (T/F)
(c) The basic living unit of an organism is an organ. (T/F)
(d) Amoeba has irregular shape. (T/F)
Answer:
(a) True
(b) False
(c) False
(d) True

Mp Board Class 8 Science Solution Chapter 8 Question 2.
Make a sketch of the human nerve cell. What function do nerve cells perform?
Answer:
The nerve cells receive and transfer
Mp Board Class 8 Science Chapter 8

messages, thereby helping to control and coordinate the working of different parts of the body. See the figure given below right:

Class 8 Science Chapter 8 Mp Board Question 3.
Write short notes on the following:
(a) Cytoplasm
(b) Nucleus of a cell.
Answer:
(a) Cytoplasm: It is the jelly-like substance present between the nucleus and the cell membrane. It contains nucleus and many small structures called organelles. Cytoplasm, along with nucleoplasm, forms the living substance of the cell, called the protoplasm.

(b) Nucleus: It is an important component of the living cell. It is generally spherical and located in the centre of the cell. It can be stained and seen easily with the help of a microscope. Nucleus is separated from the cytoplasm by a membrane called the nuclear membrane. The liquid substance of the nucleus is termed as nucleoplasm.

Mp Board Solution Class 8 Science Chapter 8 Question 4.
Which part of the cell contains organelles?
Answer:
Cytoplasm of the cell contains organelles.

Mp Board Class 8 Chapter 8 Question 5.
Make sketches of animal and plant cells. State three differences between them.
Answer:
Mp Board Class 8 Science Solution Chapter 8

Difference between plant cell and animal cell.
Class 8 Science Chapter 8 Mp Board

Mp Board Class 8 Science Solution Question 6.
State the difference between eukaryotes and prokaryotes.
Answer:
Mp Board Solution Class 8 Science Chapter 8

Mp Board Class 8 Social Science Solution Chapter 8 Question 7.
Where are chromosomes found in a cell? State their function?
Answer:
Chromosomes are found in the nucleus of the cell as thread like structures. They carry genes on them that help in the transfer of characters from the parents to the next generation. Thus, chromosomes play a very important role in inheritance.

Mp Board Solution Class 8 Science Question 8.
‘Cells are the basic structural units of living organisms’. Explain.
Answer:
Cells may be compared to bricks. Bricks are assembled in a proper way to make a building. Similarly, cells are assembled to make the body of every organism. There are millions of living organisms. They are of different shapes and sizes. An organism with billions of cells begins life as a single cell which is a fertilised egg. The fertilised egg cell multiplies and the number of cells increase as development proceeds. So, cell is called the basic structural unit of living organisms.

Mp Board 8th Class Science Solutions Question 9.
Explain why chloroplasts are found only in plant cells?
Answer:
Chloroplasts are the green coloured plastids. They contain chlorophyll which synthesise food in plants by the process of photosynthesis. They are not found in the animal cell. They provide green colour to the leaves. Hence, chloroplasts are found only in plant cells.

Mp Board Class 8th Science Solution Question 10.
Complete the crossword with the help of clues given below:
Across
1. This is necessary for photosynthesis.
3. Term for component present in the cytoplasm.
6. The living substance in the cell.
8. Units of inheritance present on the chromosomes.
Mp Board Class 8 Chapter 8
Down
1. Green plastids.
2. Formed by collection of tissues.
4. It separates the contents of the cell from the surrounding medium.
5. Empty structure in the cytoplasm.
7. A group of cells.
Mp Board Class 8 Science Solution

MP Board Class 8th Science Cell – Structure and Functions NCERT Extended Learning – Activities and Projects

Mp Board Class 8 Science Solution English Medium Question 1.
Visit a laboratory for senior secondary students in your school or in a neighbouring school. Learn about the functioning of a microscope in the laboratory. Also observe how a slide is observed under the microscope.
Answer:
Do yourself.

Mp Board Class 8 Science Solution In English Question 2.
Talk to the senior biology teacher in your school or a neighbouring school. Find out if there are diseases which are passed on from parents to the offspring. Find out how these are carried and also if these diseases can be treated. For this you can also visit a doctor.
Answer:
There are certain diseases which are passed on from parents to the offspring. Diseases like diabites, heart diseases, certain skin diseases like leukoderma, etc. are genetic diseases.

Class 8 Science Mp Board Solution Question 3.
Visit an agriculture extension centre in your area. Find out about genetically modified (GM) crops. Prepare a short speech for your class on this topic.
Answer:
Do yourself.

Mp Board Class 8 Science Book Pdf Question 4.
Find out about Bt cotton from an agriculture expert. Prepare a short note on its advantages/disadvantages.
Answer:
Do yourself.

MP Board Class 8th Science Cell – Structure and Functions NCERT Additional Important Questions

A. Short Answer Type Questions

Class 8 Mp Board Science Solution Question 1.
Define a cell.
Answer:
A cell is the basic unit of living things.

Class 8th Science Mp Board Question 2.
Who discovered cell?
Answer:
Robert Hooke discovered cell.

Mp Board Class 8th Subject Science Question 3.
Give importance of Chromosomes.
Answer:
They contain all the informations necessary for the cell to function and to reproduce further cell for the next generation.

Class 8 Science Solution Mp Board Question 4.
What is gene? What does it control?
Answer:
Gene is a unit of inheritance in living organisms. It controls the transfer of a hereditary characteristic from parents to offspring.

Question 5.
How do plants cell differ from animal cell?
Answer:
Plants cell differ from animal cells in having an additional layer around the cell membrane termed cell wall.

B. Long Answer Type Questions

Question 6.
Give the main features of nerve cell.
Answer:
The main features of nerve cell are:

  1. This tissue forms the brain, spinal cord and nerves.
  2. Each cell is called neuron.
  3. Neuron is a cell specialized to conduct impluses.
  4. Each neuron consists of a cell body or cyton and a long rod like structure called axon.

Question 7.
Which is the largest cell in our body? What is the utility of its length?
Answer:
The largest cell in our body is nerve cell. The projections in nerve cells help them to be in close contact with the muscles and other tissues so that the messages may be passed very easily to the concerned tissues.

Question 8.
Draw a neat sketch of human cheek cells.
Answer:
Mp Board Class 8 Social Science Solution Chapter 8

Question 9.
What do you mean by gene? Explain.
Answer:
Gene is a unit of inheritance in living organisms. It controls the transfer of a hereditary characteristics from parents to offspring. This means that your parents pass some of their characteristics on to you. If your father has brown eyes, you may also have brown eyes. If your mother has curly hair, you might also end up having curly hair. However, the different combination of genes from parents result in different characteristics.

Question 10.
Describe the structure which are seen only in plants?
Answer:
The following structures are seen only in plants:

  1. Cell wall. The outer covering of a cell is called cell wall. It is made up of chemical substance called cellulose. It maintains the shape of cell and offers rigidity. It is premeable to certain substances.
  2. Plastids: These are small dot-like structures which are seen near the nucleus in the ground plant cells, and meant for photosynthesis.
  3. Other substances: These substances may be either reserve food or secretory or excretory products.

MP Board Solutions

MP Board Class 8th Science Solutions

MP Board Class 8th Social Science Solutions Chapter 22 Major Problems of the World

MP Board Class 8th Social Science Solutions Chapter 22 Major Problems of the World

MP Board Class 8th Social Science Chapter 22 Text Book Exercise

Choose the correct option of the following.

Mp Board Class 8 Social Science Solution Chapter 22 Question 1.
When Indian Parliament was attacked by the terrorist?
(a) 10 December 1999
(b) 11 September 2001
(c) 11 November 2002
(d) 13 December 2001
Answer:
(d) 13 December 2001

Class 8 Social Science Chapter 22 Question 2.
What is Al-Queda?
(a) A political group
(b) A terrorist organisation
(c) A magazine
(d) None of the above
Answer:
(b) A terrorist organisation

Fill in the blanks:

  1. Noise is an undesirable………….
  2. At present the quantity of carbon oxide prevalent in atmosphere is more than …………….. percent.

Answer:

  1. sound
  2. 3%

MP Board Class 8th Social Science Chapter 22 Very Short Answer Type Questions

Mp Board Class 8 Social Science Chapter 22 Question 1.
What is meant by ‘environment’?
Answer:
All that surrounds us is our environment. Environment consists of all living and non-living matter that exists around us. There is a close relationship between organism and environment. Essential constituents necessary for life are continuously cycled among different spheres. Thus all physical element and biotic elements together constitute environment.

Mp Board Class 8 Social Science Solutions Chapter 22 Question 2.
What measurer terrorists resort to achieve their aims?
Answer:
The following are the measurer taken by terrorist to achieve their arms:

  • The activities of terrorists are anti-govt, and against society.
  • They have political goals.
  • Their activities are illegal and against-law.
  • The terrorists create terror among people.
  • The terrorists resort to violent means.
  • Terrorism kills the logical thinking.
  • The terrorists try to demoralize the confidence of security forces.
  • The terrorists use religious frenzy to fulfill their goals.
  • They pose threat to the security, peace and integrity of the nation.
  • They instigate other separatist forces in the country.

MP Board Class 8th Social Science Chapter 22 Short Answer Type Questions

Class 8 Social Science Chapter 22 Question Answer Question 1.
What is Lithosphere?
Answer:
The layer of the earth consisting of rock materials, extending both over the constituents and ocean basins.

Class 8 Sst Mp Board Solution Question 2.
What is meaning of liberalization?
Answer:
Liberalisation means relaxation of government regulations relating to various activities in industrial and service sectors and encouragement of foreign companies to set up business and production units within the domestic area.

Mp Board Solution Class 8 Social Science Question 3.
What short of sound pollution is?
Answer:
The noise is an undesirable sound which is not a kin to ears. Too much nosier increases mental tension resulting in various physiological diseases. Sound of machines in factories, sound of horn sound of aero-planes is a kind of sound pollution.

MP Board Class 8th Social Science Chapter 22 Long Answer Type Questions

Mp Board Solution Class 8 Sst Question 1.
Describe the major sources which pollute waters?
Answer:

1. Natural causes of water pollution:
Few natural substances also pollute water. These include different gases, soil, minerals, vegetation, dead animals etc.

2. Human resources of water pollution are –

(a) Excreta:
The stool and urine emanating from home and public toilets are diverted into rivers and water resources.

(b) Home Waste:
Soaps and detergents used in the cleaning of utensils, washing floor and clothes pollute water.

(c) Industrial Waste:
The industrial wastes which has a lot of fatal chemicals is directly flown into rivers, ponds.

Mp Board Solution Class 8th Social Science Question 2.
Mention the measures to check water and air pollution?
Answer:

  • Water pollution can be checked by avoiding to flow chemicals of industries and dirty wastes mixed in water in rivers, seas, canals, lakes directly.
  • To use the electric Crematorium to bum the dead bodies.
  • To take help from voluntary bodies like Sulabh International to stop pollution occurring due to flow of excreta.

To check the air pollution the following measures should be taken:
Construction of chimneys in plants should be very high and to be inspected by pollution Control Board.

  • To ban the use of raw coal as wood as fuel.
  • To close the open sewage.
  • To make aware the people and deforestation be stopped.
  • Effective laws should be enacted.

Class 8th Sst Mp Board Solution Question 3.
Write a note on terrorist problem.
Answer:
Terrorism is a violent struggle against a country. It is a crime against humanity. It has no boundaries. They commit crimes and cause bloodshed without any sense. Terrorism is a goal-oriented political weapon who uses violence to achieve their political motivations.

It uses violence to cause widespread panic fear to achieve their goal. Today the world is facing most serious challenge in the form of terrorism. It causes a great loss of human being and their belongings.

Terrorism is goal-oriented political weapon. That’s why terrorist resort to violence to create an atmosphere of fear and terror. They always targeted innocent people who are unable to resist, to cause fear. They also kill leaders, destroy national property and attack armed forces.

The action of violence is thus performed to make people bared and to convey the message to the government and the public. They make the government demoralize and persuade to take the action of violence. It is serious problem for V humanity.

Question 4.
Describe the effects of globalisation?
Answer:
Globalisation brings a lot of changes in India. Indian government adopted a new economic policy in start of the last decade of the 20th century. Private sectors are taking many activities which was earlier carried out by government sponsored public sector. It changes the social, economical and political way in India.

Many foreign companies are established. Goods, which were consider luxury items come to reach in the general public. The telecommunications sector has been enormous growth. In the past, people have to struggle a lot to get a telephone connection but now we have about 20 million cellular phone users and it is growing from day- to-day.

Opportunities for high skilled persons increases. Now they, are highly paid. Unfortunately, everything do not bring always good and India cannot left untouched to the bad impact of globalisation. The greatest problem of this phenomenon is unemployment. It is still increasing. The gap between have’s and have’s not widened. Competition among peoples increased. That makes them more vulnerable to bed practices.

MP Board Class 8th Social Science Solutions

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Chapter 2 कालज्ञो वराहमिहिरः

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Surbhi Chapter 2 कालज्ञो वराहमिहिरः

MP Board Class 8th Sanskrit Chapter 2 अभ्यासः

Mp Board Class 8 Sanskrit Solution Chapter 2 प्रश्न 1.
एकपदेन उत्तरं लिखत(एक शब्द में उत्तर लिखो-)
(क) वराहमिहिरस्य जन्म कुत्र अभवत्? (वराहमिहिर का जन्म कहाँ हुआ?)
उत्तर:
कपित्थग्रामे। (कपित्थ गाँव में)

(ख) वराहमिहिरस्य पितुः नाम किम्? (वराहमिहिर के पिता का नाम क्या था?)
उत्तर:
आदित्यदासः। (आदित्यदास)

(ग) वराहमिहिरः कस्मात् ज्यौतिषं पठितवान्? (वराहमिहिर ने किससे ज्योतिष पढ़ी?)
उत्तर:
स्वकीयजनकात्। (अपने पिता से)

(घ) वराहमिहिरः खगोलशास्त्रं कस्मात् पठितवान्? (वराहमिहिर ने खगोलशास्त्र किससे पढ़ा?)
उत्तर:
आर्यभट्टात्। (आर्यभट्ट से)

(ङ) वराहमिहिरः अध्ययनं समाप्य कुत्र अगच्छत्? (वराहमिहिर अध्ययन समाप्त करके कहाँ गये?)
उत्तर:
उज्जयिनीम्। ( उज्जयिनी)

Class 8 Sanskrit Chapter 2 Mp Board प्रश्न 2.
एकवाक्येन उत्तरं लिखत(एक वाक्य में उत्तर लिखो-)
(क) वराहमिहिरस्य जन्म कदा अभवत्? (वराहमिहिर का जन्म कब हुआ?)
उत्तर:
वराहमिहिरस्य जन्म ४९९ ख्रिस्ताब्दे सजातम्। (वराहमिहिर का जन्म चार सौ निन्यानवे ईस्वी में हुआ।)

(ख) वराहमिहिरः कदा दिवङ्गतः? (वराहमिहिर कब स्वर्गवासी हुए?)
उत्तर:
वराहमिहिरः ५८७ ख्रिस्ताब्दे दिवङ्गतः। (वराहमिहिर पांच सौ सतासी ईस्वी में स्वर्गवासी हुए।)

(ग) भारते फलितज्यौतिषस्य प्रथमः आचार्यः कः। अभवत्? (भारत में फलितज्योतिष के प्रथम आचार्य कौन हुए?)
उत्तर:
भारते फलितज्योतिषस्य प्रथमः आचार्यः वराहमिहिरः अभवत्। (भारत में फलितज्योतिष के प्रथम आचार्य वराहमिहिर हुए)

(घ) वराहमिहिरेण के ग्रन्थाः विरचिताः। (वराहमिहिर ने कौन से ग्रन्थ रचे?)
उत्तर:
वराहमिहिरेण बृहत्संहिता-बृहज्जातकम्पञ्च सिद्धान्तिका ग्रन्थाः विरचिताः। (वराहमिहिर ने वृहत्संहिता, बृहज्जातकम् पंञ्चसिद्धान्तिका ग्रन्थ रचे।)

(ङ) पादपाः वल्मीकाश्च किं प्रदर्शयन्ति? (वृक्ष और दीमक क्या प्रकट करते हैं?)
उत्तर:
पादपाः वल्मीकाश्च अधोभौमिकजलस्थिति प्रदर्शयन्ति। (वृक्ष और दीमक भूमि के नीचे जल होना प्रकट करते हैं।)

कक्षा 8 संस्कृत पाठ 2 प्रश्न 3.
उचितशब्देन रिक्तस्थानं पूरयत(उचित शब्द द्वारा खाली स्थान भरो-)
(क) वराहमिहिरः अध्ययनं समाप्य ………… आगतः। (उज्जयिनीम्/पाटलीपुत्र नगरम्)
(ख) आर्यभट्टः ……….. आसीत्। (खगोलशास्त्री/साहित्यशास्त्री)
(ग) बृहज्जातकम् नाम ग्रन्थः ………… विरचितः। (आर्यभटेन/वराहमिहिरेण)
(घ) कपित्थग्रामः ………… निकटे अस्ति। (पाटलिपुत्रनगरस्य/उज्जयिन्याः)
(ङ) गुरुवाकर्षणस्य सिद्धान्तं ……….. प्रतिपादितम्।। (आदित्यदासेन/वराहमिहिरेण)
उत्तर:
(क) उज्जयिनीम्
(ख) खगोलशास्त्री
(ग) वराहमिहिरेण
(घ) उज्जयिन्याः
(ङ) वराहमिहिरेण।

Class 8 Sanskrit Chapter 2mp Board प्रश्न 4.
उचितं योजयत(सही को मिलाओ-)
Class 8 Sanskrit Chapter 2 Question Answer
उत्तर:
(क) → (iii)
(ख) → (iv)
(ग) → (i)
(घ) → (v)
(ङ) → (ii)

कक्षा 8 संस्कृत पाठ 2 प्रश्न उत्तर प्रश्न 5.
शुद्धवाक्यानां समक्षम् ‘आम्’ अशुद्धवाक्यानां समक्षं’न’ इति लिखत (शुद्ध वाक्यों के सामने ‘आम्’ (हाँ) एवं अशुद्ध वाक्यों के सामने ‘न”नहीं) लिखो-)
(क) “पञ्चसिद्धान्तिका” इत्यस्य ग्रन्थस्य रचयिता वराहमिहिरः अस्ति।
(ख) बृहज्जातकम् ग्रन्थस्य रचयिता आर्यभट्टः अस्ति।
(ग) आर्यभट्टः खगोलशास्त्री आसीत्।
(घ) वराहमिहिरस्य कृता कालगणना प्रामाणिकी अस्ति।
(ङ) वराहमिहिरस्य जन्म वर्तमानमध्यप्रदेशराज्ये अभवत्।
उत्तर:
(क) आम्
(ख) न
(ग) आम्
(घ) आम्
(ङ) आम्।

8 वीं कक्षा संस्कृत गाइड In Hindi Chapter 2 प्रश्न 6.
नामोल्लेखपूर्वकं सन्धिविच्छेदं कुरुत(नाम का उल्लेख करते हुए सन्धि विच्छेद करो-)
(क) आदित्योपासकः
(ख) अस्मिन्नेव
(ग) समाप्याध्ययनम्
(घ) बालकोऽजायत
(ङ) वर्द्धिताश्च
(च) खगोलशास्त्रस्याध्ययनम्।
उत्तर:
Class 8th Sanskrit Chapter 2

कालज्ञो वराहमिहिरः हिन्दी अनुवाद

अस्ति उज्जयिन्याः निकटे ‘कपित्थ’ (कायथा) नामाख्यो ग्रामः। तत्र आदित्योपासकः ‘आदित्यदासः नामा कश्चित् विप्रः प्रतिवसति स्म। तस्य गृहे ‘वराहमिहिरः नामः बालकोऽजायत। वराहमिहिरम्य जन्म ४९९ (नवनवत्यधिक चतुश्शतके), ख्रिस्ताब्दे सञ्जातम्।।

अनुवाद :
उज्जयिनी के पास ‘कपित्थ’ (कायथा) नामक गाँव है। वहाँ सूर्य का भक्त ‘आदित्यदास’ नामक कोई ब्राह्मण रहता था। उसके घर में ‘वराहमिहिर’ नामक बालक ने जन्म लिया। वराहमिहिर का जन्म 499 (चार सौ निन्यानवे) ईस्वी में हुआ।

बालकः वराहमिहिरः स्वकीयपित्रा एक ज्यौतिष-विद्यामध्यगच्छत्। ततः सः पाटिलपुत्रनगरं गन्या प्रसिद्धखगोलशास्त्रज्ञात् आर्यभट्टात् खगोलशास्त्रस्याध्ययनं कृतवान्।

Mp Board Class 8 Sanskrit Chapter 2 अनुवाद :
बालक वराहमिहिर ने अपने पिता से ही ज्योतिष विद्या का अध्ययन किया। उसके पश्चात् उन्होंने पाटलिपुत्र (पटना) नगर जाकर प्रसिद्ध खगोलशास्त्री आर्यभट्ट से खगोलशास्त्र (आकाश मण्डल का शास्त्र) का अध्ययन किया।

तदानीम् उज्जयिनी विद्यायाः प्रमुखकेन्द्रमासीत्। उज्जयिन्यां गुप्तवंशस्य संरक्षणे बहुविधकला-विज्ञान-सांस्कृतिककेन्द्रादीनि संरक्षितानि वर्द्धितानि चासन्। अत्र नानादिग्देशेभ्यः विद्वज्जनानां समागमः भवतिस्म अत एव वराहमिहिरोऽपि समाप्याध्ययनम् अस्मिन्नेव नगरे समागतः।

क्लास 8 संस्कृत चैप्टर 2 अनुवाद :
उस समय उज्जयिनी विद्या का प्रमुख केन्द्र थी। उज्जयिनी में गुप्तवंश के संरक्षण (देखरेख) में अनेक प्रकार के कला, विज्ञान और सांस्कृतिक केन्द्र आदि संरक्षित और विकसित थे। यहाँ विभिन्न दिशाओं और देशों से विद्वान् लोगों का मेल होता था। इसीलिए वराहमिहिर भी अध्ययन समाप्त करके इसी नगर में आ गये।

वराहमिहिरः देवज्ञः वैज्ञानिकश्चासीत्। सः। गतानुगतिकताया: स्थाने वैज्ञानिकदृष्टिकोणस्य महत्वं प्रतिपादिलवान्। ग्रहनक्षत्रप्रभावाश्रितं फलित-ज्यौतिषं नाम शास्त्रं तस्दा प्रियपतिपााविषयोऽभवत्। तेन कृता कालगणना प्रामाणिकी अस्ति। भारते फलितज्यौतिषस्य प्रथमः आचार्य: वराहमिहिरः एव अस्ति न तत्पूर्वं फलितज्योतिषस्य शास्त्रं प्राप्यते भारते। एष एवं सर्वप्रथमं प्रतिपादितवान् यत् चन्द्रस्त्र प्रकाश: स्वीकीयः नास्ति, अपितु सः सूर्यस्य प्रकाशेन प्रकाशते।

Sanskrit Class 8 Chapter 2 अनुवाद :
वराहमिहिर वेदों के ज्ञाता और वैज्ञानिक थे। उन्होंने गतानुगतिकता (अन्धानुकरण या दूसरों की नकल करना) के स्थान पर वैज्ञानिक दृष्टिकोण का महत्त्व समझाया। ग्रह नक्षत्रों के प्रभाव पर आधारित फलित-ज्योतिष (नक्षत्र ग्रहों के अनुसार फल बताने वाली विद्या) नामक शास्त्र उनका प्रिय प्रतिपादन (विचार) किये जाने योग्य विषय हुआ। उनके द्वारा की गयी काल की गणना प्रामाणिक है। भारत में फलितज्योतिष के प्रथम आचार्य वराहमिहिर ही हैं। उनसे पहले भारत में फलितज्योतिष का शास्त्र प्राप्त नहीं होता। इन्होंने ही सबसे पहले समझाया कि चन्द्रमा का प्रकाश अपना नहीं है, बल्कि वह सूर्य के प्रकाश से चमकता है।

वराहमिहिरेण बृहत्संहिता-बृहज्जातकम्-पञ्चसिद्धान्तिका ग्रन्थाः विरचिताः। एतेषु ग्रन्थेषु खगोलविद्यायाः गूढ़तत्त्वानां प्रतिपादनमस्ति। अनेन न केवल खगोलतत्त्वानां निरूपणं कृतम् अपितु पृथिव्याः गोलकत्वम्, गुरुत्वाकर्षणस्य सिद्धान्तम्, पर्यावरणविज्ञानम्, जलविज्ञानम्, भूविज्ञानमपि विस्तरेण विवेचितम्। “पादपाः वल्मीकाश्च अधोभौमिकजलस्थितिं प्रदर्शयन्ति।” इति तस्य कथनमासीत्। आधुनिकवैज्ञानिकाः अपि तानवलम्ब्य अन्वेषणं कुर्वन्ति।

Class 8 Sanskrit Chapter 2 अनुवाद :
वराहमिहिर ने ‘वृहत्संहिता,’ बृहज्जातकम्’ और ‘पञ्चसिद्धान्तिका’ ग्रन्थ रचे। इन ग्रन्थों में आकाशमण्डल की विद्या के गहन तत्वों को समझाया गया है। इन्होंने न केवल खगोल तत्त्वों का निरूपण किया बल्कि पृथ्वी के गोल होने का, गुरुत्वाकर्षण के सिद्धान्त का, पर्यावरण विज्ञान का जलविज्ञान का और भू-विज्ञान का भी विस्तार से वर्णन किया। “वृक्ष और दीमक भूमि के नीचे जल होना प्रकट करते हैं।” यह उनका कहना था। आधुनिक वैज्ञानिक भी उनका सहारा लेकर खोज करते हैं।

नानादेशेषु परिभ्रमन् स्वकीयज्ञानदीप्त्या दीप्यमानः ५८७ (सप्तशीत्यधिकं पञ्चशतम्) ख्रिस्ताब्दे सः दिवङ्गतः। स्वकीयविस्तृतज्ञानेन खगोलसदृशं गहनविषयमपि सरलं प्रस्तुतवान्। ज्यौतिषविद्यामहार्णवं तर्तुं तस्य ग्रन्थाः नौकाः इव सन्ति। सः महान् कालज्ञः आसीत्। ज्योतिर्विद्यायां तु वराहमिहिरः तिमिरनाशकः सूर्य इव आसीत्।

कक्षा 8 विषय संस्कृत पाठ 2 अनुवाद :
अनेक देशों में घूमते हुए अपनी ज्ञान की ज्योति से प्रकाशमान वह 587 (पाँच सौ सतासी) ईस्वी में स्वर्गवासी हो गये। अपने विस्तृत ज्ञान से खगोल जैसे गहन विषय को भी सरल कर दिया। ज्योतिष विद्या के महासागर को पार करने के लिए उनके ‘ग्रन्थ नाव के समान हैं। वह महान ज्योतिषी थे। ज्योतिर्विद्या में तो वराहमिहिर अन्धकार का विनाश करने वाले सूर्य के समान थे।

कालज्ञो वराहमिहिरः शब्दार्थाः

कालज्ञः = ज्योतिषी। अजायत = जन्म लिया। वल्मीकाः = दीमक। महार्णवम् = महासागर को। गतानुगतिकताया: = अन्धानुकरण। तिमिरनाशकः = अन्धकार विनाशक। खगोल = आकाशमण्डल। फलितज्यौतिषम् = नक्षत्र ग्रहों के अनुसार फल बताने वाली विद्या।

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 9 हमें न बाँघें प्राचीरों में

In this article, we will share MP Board Class 8th Hindi Book Solutions Chapter 9 हमें न बाँघें प्राचीरों में Pdf, These solutions are solved subject experts from the latest edition books.

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 9 हमें न बाँघें प्राचीरों में

प्रश्न अभ्यास
अनुभव विस्तार

Mp Board Class 8 Hindi Chapter 9 प्रश्न 1.
(क) सही जोड़ी बनाइए
Mp Board Class 8 Hindi Chapter 9
उत्तर
(अ) 2, (ब) 1, (स) 4, (द) 3

(ख) सही विकल्प चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए

1. हम पंछी उन्मुक्त …………………. (गगन, चमन)
2. नीड़ ने दो चाहे …………………. का (डाली, टहनी)
3. आश्रय …………………. कर डालो (छिन्न-भिन्न, तहस-नहस)
4. या तो ……………… मिलन बन जाता। (आकाश, क्षितिज)
उत्तर
1. गगन,
2. टहनी,
3. छिन्न-भिन्न,
4. क्षितिज

Class 8 Hindi Chapter 9 Mp Board प्रश्न 2.
अति लघु उत्तरीय प्रश्न
(अ)पिंजरे में बंद होकर पक्षी क्यों नहीं गा पाएँगे?
(ब) पंछी क्या चाहता है?
(स) पंछी का क्या अरमान है?
(द) पंछी स्वप्न में क्या देखता है?
उत्तर
(अ) पिंजरे में बंद होकर पंक्षी नहीं गा पाएँगे; क्योंकि वे स्वतंत्र आसमान में उड़ने वाले जीव हैं।
(ब) पंछी चाहता है कि उसकी उड़ान में कोई बाधा न डाले।
(स) पंछी का अरमान है कि वह नीले आसमान की सीमा पा ले।
(द) पंछी स्वप्न में तरु (पेड़) की फुनगी पर के झूले को देखता है।

भाषा भारती कक्षा 8 Solutions Mp Board प्रश्न 3.
लघु उत्तरीय प्रश्न

(अ)
पक्षी को सोने की सलाखों के पिंजरे में किस बात का भय बना रहता है और क्यों?
उत्तर
पक्षी को सोने की सलाखों के पिंजरे में इस बात का भय बना रहता है कि वह अपनी गति उड़ान आदि न भूल जाए। चूंकि पिंजरे का जीवन स्वतंत्र नहीं है। पक्षी को स्वतंत्रता चाहिए, जो उन्हें उन्मुक्त गगन में ही मिल सकता है, पिंजरे में नहीं। पक्षी उन्मुक्त गगन में उड़ान भरकर काफी खुश होंगे। पिंजरे की सुख-सुविधा उन्हें नहीं चाहिए।

(ब)
स्वतंत्र जीवन जीने वाले कैसे होते हैं?
उत्तर
स्वतंत्र जीवन जीने वाले स्वाभिमानी होते हैं। उनके बड़े-बड़े अरमान होते हैं। वे इसके लिए कुछ भी कर गुजरने से नहीं रुकते हैं। वे स्वतंत्र जीवन को ही एकमात्र अपना जीवन-लक्ष्य मानकर इसको दृढ़तापूर्वक सिद्ध करने में कोई कोई कसर नहीं छोड़ते हैं।

(स)
‘कनक-कटोरी की मैदा’ और ‘कटुक-निबौरी’ में से पक्षी को कौन-सी वस्तु भली लगती है और क्यों? लिखिए।
उत्तर
‘कनक-कटोरी की मैदा’ और ‘कटक-निबौरी’ में से पक्षी को ‘कटुक-निबौरी’ ही वस्तु भली लगती है। यह इसलिए कि इसमें उसकी स्वतंत्रता है, परतंत्रता नहीं।

(द)
पिंजरे की सुविधाएँ पंछी को क्यों पसंद नहीं हैं?
उत्तर
पिंजरे की सविधाएं पंछी को पसंद नहीं हैं। यह इसलिए कि इसमें उसकी स्वतंत्रता नहीं परतंत्रता है। चूंकि वह बहता जल पीने वाला है। खुले आकाश में अपनी उड़ान भरने वाला है। मनपसंद फल खाने वाला है। ये स्वतंत्रता (सुख-सुविधाएँ) उसे पिंजरे में नहीं मिल सकती हैं।

भाषा की बात

Sugam Bharti Class 8 Mp Board प्रश्न 1.
निम्नलिखित शब्दों को बोलिए और लिखिए
उन्मुक्त, पिंजरबद्ध, कटुक-निवौरी, श्रृंखला, फुनगी, नीड़, आश्रय, नील-गगन, क्षितिज।
उत्तर
उन्मुक्त, पिंजरबद्ध, कटुक-निबौरी, शृंखला, फुनगी; नीड़ आश्रय, नील-गगन, क्षितिज।

Mp Board Class 8th Hindi Solution प्रश्न 2.
निम्नलिखित पंक्तियों के भाव स्पष्ट कीजिए
(क) पुलकित पंख टूट जाएँगे।
(ख) स्वर्ण-शृंखला के बंधन में, अपनी गति, उड़ान सब भूले।
(ग) नील-गगन से होड़ा-होड़ी।
उत्तर
(क) पुलकित पंख टूट जाएँगे।
इन पंक्तियों में कवि ने यह कहना चाहा है कि परतंत्रता बड़ी कठोर होती है। वह स्वतंत्रता की सरसता के पर को कतर-कतर उसका जीना कठिन कर देती है।

(ख) स्वर्ण-शृंखला के बंधन में अपनी गति उड़ान सब भूले।
इन पंक्तियों में कवि ने यह कहना चाहा है कि परतंत्रता स्वतंत्रता की सभी अच्छाइयों और रूपों को भूल जाने के लिए मजबूर कर देती है। इस तरह परतंत्रता की सुख-सुविधाएँ स्वतंत्रता के महत्त्व को समाप्त नहीं कर सकती हैं।

(ग) इन पंक्तियों में कवि ने यह कहना चाहा है कि स्वतंत्रता बेरोक-टोक होती है। वह बड़े-बड़े अरमानों को पूरा करने के लिए हमेशा कोशिश करती रहती है। इस दिशा में वह किसी से सामना करने से पीछे नहीं हटती है।

Mp Board Class 8 Hindi Book Solution प्रश्न 3.
कविता में ‘नील-गगन’ शब्द आया है। इसमें योजक चिह्न (-) का प्रयोग हुआ है।
निम्नलिखित शब्दों को योजक चिह लगाकार लिखिए कनक तीलियों, भूखे प्यासे, कटुक निबौरी, कनक कटोरी, होड़ा होड़ी, भिन्न भिन्न।
उत्तर
कनक-तीलियों, भूखे-प्यासे, कटुक-निबोरी, कनक-कटोरी, होड़ा-होड़ी, भिन्न-भिन्न। विलोम शब्द देश

Mp Board 8th Class Hindi Book Solutions प्रश्न 4.
निम्नलिखित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए
उत्तर
शब्द  विलोम शब्द
आकाश –  धरती
स्वाधीन –
पराधीन
सुबह –
शाम
अमृत – विष

Bhasha Bharti Class 8 Hindi MP Board प्रश्न 5.
नीचे दिए गए शब्दों के लिंग परिवर्तन कीजिए
उत्तर
शब्द लिंग – परिवर्तन
चूहा – चूहिया
बालक –
बालिका
सेवक – सेविका
पापी –
पाप
बंदर –
बंदरिया
घोड़ा –
घोड़ी
लेखक –
लेखिका।

प्रमुख पद्यांशों की संदर्भ-प्रसंग सहित व्याख्याएँ

1. हम पंक्षी उन्मुक्त गगन के
पिंजरबद्ध न गा पाएंगे
कनक-तीलियों से टकराकर
पुलकित पंख टूट जाएंगे।
हम बहता जल पीने वाले
मर जाएंगे भूखे-प्यासे’
कहीं भली है कटुक निबोरी
कनक-कटोरी की मैदा से।

Hum Panchhi Unmukt Gagan Ke Question Answer Class 8 शब्दार्थ:
उन्मुक्त-स्वतंत्र। गगन-आसमान । पिंजरबद्ध-पिंजरे में बंद। कनक- तीलियों-सोने की तीलियों। पुलकित-आनंदित। कटुक-तीखा। निबौरी-नीम के फल : कनक-कटोरी-सोने की कटोरी।

संदर्भ – प्रस्तुत पंक्तियां हमारी पाठ्य पुस्तक ‘सुगम भारती’ (हिन्दी सामान्य) भाग-8 के पाठ-9 ‘हमें न बाँधों प्राचीरों में’ से ली गई हैं। इसके रचयिता हैं शिवमंगल सिंह ‘सुमन’ ।

प्रसंग- इसमें कवि पंछी के मनोभावों को व्यक्त कर रहा है।

Hum Behta Jal Peene Wale MP Board Class 8th व्याख्या:
स्वतंत्रता सबको प्यारी लगती है। मानव ही नहीं, पशु-पक्षी भी स्वतंत्र वातावरण में रहना चाहते हैं। इन पंक्तियों में पंछियों के मनोभावों को व्यक्त करते हुए कवि कहता है

कि ये स्वतंत्र आसमान में उड़ने वाले जीव हैं। इन्हें पिंजरे में बंद होना कतई अच्छा नहीं लगता। पंछी कहते हैं कि सोने की तीलियों (जिससे पिंजड़ा बना है) से टकराकर उसके पंख टूट जाएंगे। वे उड़ नहीं पाएंगे, क्योंकि पेंजड़े का दायरा काफी छोटा है। उडान भरते हए जब कभी उन्हें प्यास लगती है. वे नदी-तालाबों में से पानी पी लेते हैं। यहां पिंजड़े में वे भखे-प्यासे मः जाएंगे। स्वतंत्र रहते हुए अगर उन्हें नीम के तीखे फल (निया भी मिले तो उन्हें अच्छा लगेगा, किंतु पिंजरे में बंद कर जर कोई उन्हें सोने की कटोरी में स्वादिष्ट भोजन भी ला है । उन्हें वह बिल्कुल रास नहीं आएगा।

विशेष:
स्वतंत्रता मनुष्यों और पशु-पक्षियों का समान रूप स प्रिय है। कनक-तीलियों में रूपक अलंकार और पुलकित पंख एवं . कनक-कटोरी में अनुप्रास अलंकार है।

2. स्वर्ण-शृंखला के बंधन में
अपनी गति, उड़ान सब भूले,
बस सपनों में देख रहे हैं,
तरु की फुनगी पर के झूले।
ऐसे थे अरमान कि उड़ते
नीले नम की सीमा पाने,
लाल-किरण-सी चोंच खोल
चुगते तारक अनार के दाने।

शब्दार्थ :
स्वर्ण-शृंखला-सोने की कड़ी। तरु-पेड़। फुनगी-पेड़ की चोटी। अरमान-इच्छा, आकांक्षा । नभ-आकाश, आसमान। चुगते-चुगना।

संदर्भ – पूर्ववत्।

प्रसंग – इसमें कवि पिंजड़े में बंद पंछियों की व्यथा को व्यक्त कर रहा है।

व्याख्या
पिंजड़े में बंद पंछी काफी दुःखी हैं। उन्हें डर है कि वे अपनी उड़ान न भूल जाएं। उन्हें लगता है कि पेड़ों के ऊपरी सिरे पर झुलने का उनका सपना यूं ही बेकार हो जाएगा। पंछी नीले आसमान की सीमा पाने का अरमान रखते हैं, जहां वे ताड़ों जैसे अनार के दाने चुग सकें। लेकिन पिंजड़े की स्वर्ण शृंखला ने उनकी सारी इच्छाओं पर पानी फेर दिया है। वे परतंत्र हैं। उन्मुक्त होकर उड़ नहीं सकते। शायद इसीलिए वे दुःखी हैं, व्यथित हैं।

विशेष
लाल किरण-सी चोंच में उपमा अलंकार और तारक-अनार में रूपक अलंकार है।

3. होती सीमाहीन क्षितिज से
इन पंखों की होड़ा-होड़ी
या तो क्षितिज मिलन बन जाता
या तनती सांसों की डोरी।
नीड़ न दो, चाहे टहनी का
आश्रय छिन्न-भिन्न कर डालो,
लेकिन पंक्ष दिए हैं तो
आकुल उड़ान में विघ्न न डालो।

शब्दार्थ: सीमाहीन
जिसकी कोई सीमा न हो। क्षितिज-वह स्थान जहां पृथ्वी एवं आकाश मिलते दिखाई देते हैं। होड़ा-होड़ी-प्रतियोगिता, होड़ । तनती सांसों की डोरी-सांसें टूट जातीं। नीड़-घोंसला। टहनी-पेड़ का तना। आश्रय-रहने का स्थान। छिन्न-भिन्न-नष्ट। आकुल-बेचैन। विघ्न-बाधा।

संदर्भ – पूर्ववत्।

प्रसंग – प्रथम चार पंक्तियों में कवि पंछियों की सुखद कल्पना को व्यक्त कर रहा है अर्थात अगर वे पिंजरे में बंद नहीं होते तो क्या करते। बाद की चार पंक्तियों में कवि उनके द्वारा मानव के किए गए अनुरोध का जिक्र कर रहा है।

व्याख्या:
उड़ान भरने को व्याकुल पंछी पिंजड़े में पड़े हुए सोचते हैं कि अगर वे स्वतंत्र होते, तो सीमाहीन आसमान में उड़ते रहते। अनंत क्षितिज को छूने के लिए इनमें होड़ लगती जहां या तो क्षितिज से मिलन हो जाता या इनकी सांसें टूट जातीं।
अंत में पंछी हम मानव से अनुरोध करते हैं कि भले ही हम वृक्षों को काटकर उनके आश्रय (घोंसला) को नष्ट कर दें, लेकिन उनकी उड़ान में कोई बाधा न डालें। उनके लिए दो पंख काफी हैं। इन पंखों के सहारे वे खुशी-खुशी अपना जीवन बिता सकते हैं।

विशेष:
होड़ा-होड़ी, तनती सांसों की डोरी, छिन्न-भिन्न कर डालो, जैसे मुहावरों के प्रयोग से कविता की सुंदरता बढ़ गई

 

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 21 मेरा गाँव मिल क्यों नहीं रहा?

In this article, we will share MP Board Class 8th Hindi Book Solutions Chapter 21 मेरा गाँव मिल क्यों नहीं रहा? Pdf, These solutions are solved subject experts from the latest edition books.

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 21 मेरा गाँव मिल क्यों नहीं रहा?

प्रश्न अभ्यास
अनुभव विस्तार

Class 8 Hindi Chapter 21 MP Board Chapter 21 प्रश्न 1.
(क) सही जोड़ी बनाइए
वस्तुनिष्ठ प्रश्न
Class 8 Hindi Sugam Bharti MP Board Chapter 21
उत्तर
(अ) 2, (ब) 1, (स) 4, (द) 3

(ख) दिए गए विकल्पों से सही शब्द चुनकर रिक्त स्थान की पूर्ति कीजिए
(ऋण, चेहरा, दर्द, भूख, गोरस, आम, पानी, स्वप्न)
(अ) ये कौन लोग हैं जो बाँटे गए…………………से खेतों के लहलहाने का……………….देख रहे हैं?
(ब) अब तो नदी का ………………. उभरे हुए ………की तरह रेत बन चुका है।
(स) गाँव का …………. बजाय चीखते बच्चों के, होटल वालों की ……………बुझाने में लगा है।
(द) आम को देखकर…………आदमी के मुँह में……..तो नहीं आ रहा है।
उत्तर
(अ) ऋण, स्वप्न,
(ब) पानी, दर्द
(स) गोरस, भूख
(द) ‘आम’, पानी।

अति लघु उत्तरीय प्रश्नोत्तर

Mp Board Class 8 Hindi Chapter 21 प्रश्न 1.
(अ) गाँव की गली के मोड़ पर कौन बाट जोह रहा है? (ब) पीली पत्तियों की तुलना किससे की गई है?
(स) “गाँव में जहाँ रथ-सी सजी गाड़ियाँ खड़ी रहती थीं’-वहाँ अब क्या खड़े नजर आते हैं?
(द) तेलघानी में तिल्ली या मूंगफली के स्थान पर अब क्या डाला जा रहा है?
(ई) लेखक क्या ढूँढ रहा है?
उत्तर
(अ) गाँव की गली के मोड़ पर खड़ा बूढ़ा नीम बाट जोह रहा है।
(ब) पीली पत्तियों की तुलना पगड़ी से की गई है।
(स) ‘गाँव में जहाँ रथ-सी सजी गाड़ियाँ खड़ी रहती थीं’ वहाँ अब ठलुओं के साथ ठेले खड़े नज़र आते हैं।
(द) तेलघानी में तिल्ली या मूंगफली के स्थान पर अब नोट डाला जा रहा है।
(ई) लेखक अपना गाँव ढूँढ़ रहा है।

लघु उत्तरीय प्रश्नोत्तर

Class 8 Hindi Chapter 21 Mp Board Chapter 21 प्रश्न 1.

(अ)
लेखक की बूढ़े बाबा से क्या बात होती थी?
उत्तर
लेखक की बूढ़े बाबा से यह बात होती है कि उसने उसे कैसे पहचाना।

(ब)
लेखक कुबेर-सा समृद्ध कब हो उठता था?
उत्तर
लेखक उस समय कुबेर-सा समृद्ध हो उठता था, जब बकरी के दूध से बनी चाय के साथ अपनी तार-तार पगड़ी के पेंच से बँधे दस पैसे निकाल दक्षिणा में देता था।

(स)
गाँव में अब नदी की क्या स्थिति हो गई है?
उत्तर
गाँव में अब नदी की स्थिति दर्द की तरह बन चुकी है।

(द)
गाँव की अमराई के स्वरूप में क्या परिवर्तन हुआ है? स्पष्ट करें।
उत्तर
गाँव की अमराई के स्वरूप में वड़ा दुखद परिवर्तन हो गया है। अब उन पर कायलें कूकती नहीं, कौए बैठकर इस बात की चौकसी करते हैं कि कहीं ‘आम को देखकर’ आम आदमी के मुँह में पानी तो नहीं आ रहा है।

(ई)
वर्तमान में गाँव का ठाठ उठ चुका है’ कैसे? पाइ के आधार पर स्पष्ट कीजिए।
उत्तर
‘वर्तमान में गाँव का ठाठ उठ चुका है बाजार की तरह। यह ठीक उसी प्रकार जैसे हुए बाजार का सन्नाटा छा जाता है। जहाँ नमकीन, सेव और गुड़ी पट्टी से चिपचिपाते कागज के जूठे पन्ने हवा में उड़ते-फिरते हैं। जहाँ पान की पीक और मूंगफली के छिलकों से वहाँ कभी आदमियों के होने का आभास होता है।

भाषा की बात

Mp Board Solution Class 8 Hindi Chapter 21 प्रश्न 1.
बोलिए और लिखिए
चौपाल, चौसर, जन्मान्ध, पगथैलियों, खलिहान, अमराई, तेलघानी, समृद्ध, सर्वांगीण, अनुदान, क्वार्टर।।
उत्तर
चौपाल, चौसर, जन्मान्ध, पगथैलियों, खलिहान, अमराई, तेलघानी, समृद्ध, सर्वांगीण, अनुदान, क्वार्टर।।

Class 8th Hindi Solution Mp Board Chapter 21 प्रश्न 2.
निम्नलिखित शब्दों की शुद्ध वर्तनी लिखिए
पड़ोसिन, कूम्हार, दक्षीणा, चौरहा, अवाज, तिली, मूंगफलि, दफतर, चिपचपाते।
उत्तर
पड़ोसिन, कुम्हार, दक्षिणा, चौराहा, आवाज, तिल्ली. मूंगफली, दफ्तर, चिपचिपाते।

Mp Board Solution Class 8 Chapter 21 प्रश्न 3.
नीचे लिखे शब्दों से विशेषण शब्द अलग करके, लिखिए
(अ) बूटा नीम
(ब) फटे जूते
(स) शरारती हवा
(द) पीली पत्तियाँ
(ई) ‘नालदार जूते
उत्तर
शब्द – विशेषण शब्द
(अ) बूढ़ा नीम – बूढ़ा
(ब) फटे जूते – फटे
(स) शरारती हवा – शरारती
(द) पीली पत्तियाँ – पीली
(ई) नालदार जूते – नालदार

Mp Board Class 8th Hindi Solution Chapter 21 प्रश्न 4.
नीचे लिखे शब्दों के दो-दो पर्यायवाची शब्द लिखिए
उत्तर
(अ) घर – सदन, आवास।
(ब) धरती – धरा, अवनि।
(स) धन – सम्पदा, अर्थ।
(द) नदी – सरिता, निर्झरणी।

Class 8 Hindi Mp Board Solution Chapter 21 प्रश्न 5.
उदाहरण के अनुसार नीचे दिए गए क्रिया शब्दों को प्रेरणार्थक क्रिया में बदलिए
उत्तर
Mp Board Class 8 Hindi Solutions Chapter 21

गद्यांश की संदर्भ-प्रसंग सहित व्याख्या

1. लगता है, उठे हुए बाजार की तरह मेरे गाँव का ठाठ उठ चुका है। कभी देखा है उठे हुए बाजार का सन्नाटा, जहाँ नमकीन, सेंव और गुड़ी पट्टी से चिपचिपाते कागज के जूठे पन्ने हवा में उड़ते फिरते हैं। जहाँ पान की पीक तथा मूंगफली के छिलकों से, वहाँ कभी आदमियों के होने का आभास होता है।

शब्दार्थ
ठाठ-सौन्दर्य । सन्नाटा-चुप्पी, शान्ति।पीक-थूक। आभास-भ्रम, अनुमान।

संदर्भ – प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्य-पुस्तक ‘सुगम भारती’ (हिंदी सामान्य) भाग-8 के पाठ 21 ‘मेरा गाँव मिल क्यों नहीं रहा?’ से ली गई हैं। इनके लेखक श्री रामनारायण उपाध्याय है।

प्रसंग- प्रस्तुत पंक्तियों में लेखक ने बदलते यांत्रिक परिवेश में गाँव की दुर्दशा का उल्लेख करते हुए कहा कि

Class 8 Hindi Mp Board Chapter 21 व्याख्या
आज गाँव की दशा को देखकर ऐसा लगता है कि आज गाँव का सब कुछ उजड़ चुका है। लुट चुका है। इस तरह गाँव की दशा आज ठीक वैसी ही दिखाई दे रही है, जैसे उठे हुए बाजार की रूप-दशा। इसी तरह आज गाँव की शान, और सुन्दरता उतर चुका है। जिस प्रकार उठे हुए बाजार में सन्नाटा छा जाता है। वहाँ केवल नमकीन, सेव, गुड़ी पट्टी से चिपचिपाते कागज के जूठे पन्ने-पत्ते हवा के झोंके से कभी इधर कभी उधर मँडराते रहते हैं। पान की पीक और मूंगफली के छिलकों से वहाँ पर किसी-न-किसी आदमी के होने का भ्रम होता है। ठीक इसी प्रकार आज के इस यंत्र युग के अभाव से गाँवों की दशा हो गई।

विशेष

  • भाषा सरल है।
  • गाँव की दुखद दशा का उल्लेख है।

MP Board Class 8th General English Solutions Chapter 3 The Ungrateful Jeweller

Guys who are planning to learn the fundamentals of English can avail the handy study material using MP Board Solutions for Class 8 General English Solutions Chapter 3 The Ungrateful Jeweller Questions and Answers. You Can Download MP Board Class 8 English Solutions Questions and Answers, Notes, Summary, Guide, Pdf. Refer to the Madhya Pradesh State Board Solutions for English PDF available and score better grades. Simply click on the quick links available for MP Board Solutions for Class 8 General English Solutions Chapter 3 The Ungrateful Jeweller Questions and Answers and prepare all the concepts in it effectively. Take your preparation to the next level by availing the Madhya Pradesh State Board Solutions for Class 8 English prepared by subject experts.

MP Board Class 8th General English Solutions Chapter 3 The Ungrateful Jeweller

Do you feel the concept of English is difficult to understand? Not anymore with our MP Board Solutions for Class 8 General English Solutions Chapter 3 The Ungrateful Jeweller Questions and Answers. All the Solutions are given to you with detailed explanation and you can enhance your subject knowledge. Use the Madhya Pradesh State Board Solutions for Class 8 English PDF for free of cost and prepare whenever you want.

The Ungrateful Jeweller Textual Exercise

Read and Learn
(पढ़ो और याद करो):
Do Yourself.

Word Power
(शब्द सामर्थ्य):

(A) Match the Columns:
(कॉलमों कामिलान:)

The Ungrateful Jeweller MP Board Class 8th
Answer:
(i) (d) one who cuts wood
(ii) (c) tired
(iii) (b) jewellery
(iv) (e) thankless
(v) (a) to set free

(B) Write what we call them:
(हम इन्हें क्या कहते हैं,लिखे:)

  1. one who cuts wood.
  2. one who makes jewellery.
  3. one who saves others.
  4. one who travels.
  5. one who makes sculptures.

Answer:

  1. Woodcutter
  2. Jeweller
  3. Savior
  4. Traveler
  5. Sculptor.

(C) Make adjectives of the following by adding full:
thank – thankful; grace – graceful; peace – peaceful; meaning – meaningful, help – helpful; pain – painful; wonder – wonderful; power – powerful; hope – hopeful:

Comprehension
(बोध प्रश्न):

Answer the following questions:
(निम्नलिखत प्रशनों के उत्तर लिखे:)

The Ungrateful Jeweller MP Board Class 8th Question 1.
When could the woodcutter not earn any money ?
(व्हेन कुड द वुडकटर नॉट अर्न ऐनी मनी ?)
लकड़हारा कब पैसे नहीं कमा पाता था ?
Answer:
The woodcutter could not earn any money during the rainy season.
(द वुडकटर कुड नॉट अर्न ऐनी मनी ड्यूरिंग द रेनी सीजन।)
लकड़हारा बरसात के मौसम में कोई पैसे नहीं कमा पाता था।

Class 8 English Chapter 3 The Ungrateful Jeweller MP Board Question 2.
Who were trapped in the well?
(हू वर ट्रैप्ड इन द वैल ?)
कुएँ में कौन फंसे हुए थे ?
Answer:
A tiger, a monkey, a snake and a jeweler were trapped in the well.
(अ टाइगर, अ मंकी, अस्नेक एण्ड अ जुअलर वर ट्रैप्ड इन द वैल।)
एक बाघ, बन्दर, साँप और जौहरी कुएँ में फंसे हुए थे।

The Ungrateful Jeweller Question Answer MP Board Question 3.
How did the tiger, the monkey and the snake help the woodcutter ?
(हाउ डिड द टाइगर, द मंकी एण्ड द स्नेक हैल्प द वुडकटर ?)
बाघ, बन्दर और साँप ने लकड़हारे की कैसे मदद की ?
Answer:
The tiger once gave the woodcutter a set of gold ornaments, the monkey gave him sweet fruits one day when he was very hungry and the snake helped him in coming out of the prison.
(द टाइगर वन्स गेव द वुडकटर अ सैट ऑफ गोल्ड और्नामेन्ट्स, द मंकी गेव हिम स्वीट फ्रूट्स वन डे व्हेन ही वॉज वेरी हंगरी एण्ड द स्नेक हैल्प्ड हिम इन कमिंग आउट ऑफ द प्रिजन।)
बाघ ने एक दिन लकड़हारे को सोने के आभूषण दिये, बन्दर ने उसे मीठे फल दिये जब वह बहुत भूखा था और साँप ने उसे जेल से निकलवाने में मदद की।

Lesson 3 The Ungrateful Jeweller MP Board Question 4.
Why was the woodcutter put in prison ?
(व्हॉय वॉज द वुडकटर पुट इन प्रिजन ?)
लकड़हारे को जेल में क्यों डाला गया ?
Answer:
The woodcutter was put in the prison because the ornaments which the tiger gave him were the lost ornaments of the queen. So, thinking him to be the thief, he was arrested.
(दवुडकटर वॉज पुट इन द प्रिजन बिकॉज, द ऑर्नामेन्ट्स विच द टाइगर गेव हिम वर द लॉस्ट ऑनर्नामेन्ट्स ऑफ द क्वीन। सो, थिंकिंग हिम टू बी द,श्रीफ, ही वॉज अरैस्टिड।)
लकड़हारे को जेल में इसलिए डाला गया क्योंकि जो सोने के आभूषण उसे बाघ ने दिये थे वे रानी के थे और लकड़हारे को चोर मानते हुए कैद कर लिया गया।

The Ungrateful Jeweller Story In Hindi MP Board Question 5.
Who among the four, trapped in the well proved ungrateful to the woodcutter ? How?
(हू अमंग द फोर ट्रैप्ड इन द वैल प्रूव्ड अनग्रेटफुल टु द वुडकटर ? हाउ ?)
कुएँ में फंसे हुए चारों में से लकड़हारे के प्रति कौन कृतघ्न निकला ? कैसे ?
Answer:
Jewell-er proved to be ungrateful to the woodcutter among the four trapped in the well as instead of helping the woodcutter he proved the woodcutter to be a thief before the king and woodcutter was sent to the prison.
(जुअलर प्रूव्ड टू बी अनग्रेटफुल टू द वुडकटर अमंग द फोर ट्रैप्ड इन द वैल ऐज इन्स्टैड ऑफ हैल्पिंग द वुडकटर ही प्रूव्ड द वुडकटर टू बी अ थीफ बिफोर द किंग एण्ड द वुडकटर वॉज सैन्ट टू द प्रिजन।)
कुएँ में फंसे हुए चारों में से जौहरी कृतघ्न निकला क्योंकि लकड़हारे की मदद की अपेक्षा उसने लकड़हारे को राजा के सामने चोर साबित कर दिया और कैद करवा दिया।

Question 6.
What did the snake do to help the woodcutter ?
(व्हॉट डिड द स्नेक डू टु हैल्प द वुडकटर ?)
साँप ने लकड़हारे की मदद करने के लिए क्या किया ?
Answer:
Snake bit the queen on her forehead such that she could not recover unless the woodcutter touched her forehead with his axe. Thus the woodcutter gained king’s favor and was freed.
(स्नेक बिट द क्वीन ऑन हर फोरहैड सच दैट सी कुड नॉट रीकवर अनलैस द वुडकटर टच्ड हर फोरहैड विद हिज एक्स। दस द वुडकटर गेन्ड किंगज़ फेवर एण्ड वॉज फ्रीड।)
साँप ने रानी के माथे पर इस तरह काटा कि वह लकड़हारे के उसके माथे को कुल्हाड़ी से छूने मात्र से ही ठीक हो सकती थी। इस तरह लकड़हारे ने राजा का विश्वास जीत लिया और उसे छोड़ दिया गया।

Question 7.
What happened to the jeweler in the end ?
(व्हॉट हैपन्ड टु द जुअलर इन द एण्ड ?)
अन्त में जौहरी को क्या हुआ ?
Answer:
The ungrateful jeweler was very much ashamed of his act in the end.
(द अनग्रेटफुल जुअलर वॉज वेरी मच अशेम्ड ऑफ हिज ऐक्ट इन द एन्ड।)
कृतघ्न जौहरी अन्त में अपने किए पर बहुत शर्मिन्दा हुआ।

Let’s Learn
(आओ याद करें):

(A) Given below is a story. The articles are missing in it. Use appropriate articles to fill in the blanks:
(नीचे दी गई एक कहानी है। इसमें आर्टीकल्स नहीं दिये हैं। उचित आर्टीकल से रिक्त स्थान भरोः)
Answer:
One day a eat climbed up a tree. Since it was sick, it could not climb down itself. It mewed and mewed. There lived an elephant at a nearby place. It was a good friend of the cat. It heard the cry of the cat. It ran fast to help the cat. Without climbing up the tree, the elephant caught the cat in his trunk and brought her down.

(B) Fill the missing words with the proper degree of the adjectives:
(विशेषण की उचित डिग्री से लुप्त शब्दों को भरोः)
Answer:

Class 8 English Chapter 3 The Ungrateful Jeweller MP Board

Let’s Talk
(आओ बात करों):

Make pairs in the class and talk about the Nobel prize with the help of the clues given. Complete the conversation:
(कक्षा में जोड़े बनाएँ और नीचे लिखे संकेतों की सहायता से नोबल पुरस्कार के बारे में बात करें। बातचीत को पूरा करें:)
Answer:
First Student : What is the highest award in the world?
Second Student : Nobel Prize is the highest award in the world.
Second Student : Why is it given ?
First Student : It is given for a specialized work done in the field of peace, Physics, Chemistry, Literature, Economics, Medicine.
First Student : Whom is it awarded by ?
Second Student : It is awarded by the Sweden Committee, Bank of Sweden and the Norwegian Parliament.
Second Student : Who got the Nobel Prize in Economics in India ?
First Student: Amartya Sen got the Nobel Prize in Economics.

Let’s Read
(आओ पढ़ें):

Given some newspaper cutting in the book. Read them carefully and answer the questions asked:
(कुछ अखबार की कटिंग दी गई हैं। उन्हें सावधानीपूर्वक पढ़ें:)

Question 1.
There are three news ‘items’ what are they about?
Answer:

  • Inauguration of Metro Rail, from, Rajiv, Chowk to Dwarka, New Delhi.
  • Woman’s fight with a leopard to save her son.
  • Isolated islands have giant species of different animals.

Question 2.
Who is the man – eater ?
Answer:
Leopard is the man – eater.

Question 3.
Why do animals on islands evolve into gigantic versions ?
Answer:
Animals on islands evolve into gigantic versions because of isolation and a lack of competition.

Question 4.
Who is Sue Lieberman ?
Answer:
Sue Lieberman is an evolutionary biologist and director of the Global Species program me for WWF International.

Question 5.
Which is the longest stretch of the Delhi metro rail ?
Answer:
The longest stretch of Delhi metro rail is from Rajiv Chowk to Dwarka. It is 22.8 km long.

Question 6.
What are Komodo dragons ?
Answer:
Komodo dragons are the world’s largest lizards which can be 3 meters long or more and weigh up to 225 kg.

Let’s Write
(आओ लिखो):

I. Read the following sentences and punctuate them:
(निम्नलिखित वाक्यों को पढ़ें और विराम चिन्ह लगाएँ:)
Answer:

  • Seema says, “They will leave for Mumbai.”
  • Have you heard about missiles ?
  • What a beautiful building ?
  • Ram, Mohan, Sohan, Twinkle are friends.
  • Can you put these articles on the rack ?
  • Do you know how rum-ours spread ?
  • The poem is about the winter season.
  • If you came across a helpless man, what would you do?

II. Look at the pictures given in the book and write a story with the help of the clues given:
(पुस्तक में दिए गए चित्रों को देखो और संकेतों की महायता से एक कहानी लिखे:)
Answer:
When you see travelling by bus or train, you should never take any eatables from a stranger as it may be dangerous. The eatables may carry drugs. So you may get infected. The person offering you the eatables may be a rogue and he may run away with your belongings when you are not in your senses. So it is never safe to take eatables from strangers.

Let’s do it
(आओ इसे करें):

Find out some motto’s.
Write them on a chart in Bold letters. Hang the chart in the classroom.
(कुछ आदर्श वाक्यों को ढूँढ़ो। उन्हें काले अक्षरों में एक चार्ट पर लिखें। कक्षा के कमरे में इस चार्ट को टाँगें।)
Answer:
Here are some motto’s. Students can write then on a chart themselves.

  • TRUTH ALONE WINS
  • WORK IS WORSHIP
  • A FRIEND IN NEED IS A FRIEND INDEED.

The Ungrateful Jeweller, Word Meanings

Several (सेवरल्) = अनेक;  Across (अक्रॉस) = पार;  Peep (पीप) = झाँकना;  Jewell-er (जुअलर) = जौहरी;  Trap ( ट्रैप) = फंसना;  In a fix (इन अफिक्स) = दुविधा में रहना या होना;  Pleasure (प्लेज़र) = आनन्द;  Exhausted (ऐगजॉस्टिड) = थका हुआ;  Content (कण्टेण्ट) = सन्तुष्टि;  Your highness (योर हाइनैस) = राजा को सम्बोधित करने हेतु आदर सूचक शब्द;  Ungrateful (अनग्रेटफुल) = कृतघ्न;  Forehead (फोरहैड) = मस्तक;  Favor (फेवर) = अनुग्रह;  Loomed (लूम्ड) = छा गया।  Release (रिलीज़) = मुक्त करना; Savior (सेव्यर) = बचाने वाला।

The Ungrateful Jeweller, Summary Pronunciation & Translation

1. Once there was a poor woodcutter. During the rainy season he could not earn money. For several days and nights he had nothing to eat. He made a long journey on foot in search of some job. On the way he came across a well. When he was passing by the well he heard”Help, Help”. The wood cutter peeped into the well. He saw a monkey, a tiger, a snake,stand a jeweler trapped in it.

न्स अवाज अ पूअर वुडकप्टर ड्यूरिंग द रेनी सीजन ही कुर्ड नॉट अर्न मनी. फॉर सेवरल डेज एण्ड नाइट्स ही हैड नथिंग टू ईट. ही मेड अ लांग जर्नी ऑन फुट इन सर्च ऑफ सम जॉब. ऑन द वे ही केम अक्रॉस वैल. व्हेन ही वाज पासिंग बाइ द वैल ही हर्ड “हैल्प, हैल्प”. द वुडकटर पीप्ड इन्टु द वैल. ही सॉ अ मंकी, अ टाइगर, अस्नेक, एण्ड अ ज्वेलर ट्रैप्ड इन इट.

अनुवाद:
एक बार की बात है एक गरीब लकड़हारा था। बरसात के मौसम में उसने कोई धन नहीं कमाया। कई दिनों और रातों तक उसे कुछ खाने को नहीं मिला था। उसने काम की तलाश में एक लम्बी पैदल यात्रा की। रास्ते में उसे एक कुआँ मिला। जब वह कुएँ के पास से गुजर रहा था उसने बचाओ-बचाओ’ की आवाज सुनी। लकड़हारा कुएँ के भीतर झाँका। उसने एक बन्दर, एक बाघ, एक साँप तथा एक जौहरी को कुएँ के अन्दर देखा।

2. They cried again, “Take us out”. The woodcutter was in a fix. If he pulled out the snake and the tiger, they might kill him. He said, “When you come out, you will bite me or kill me.” The tiger and the snake said, “We are not so thankless as to harm our savior.” The woodcutter took all of them out. They thanked him and said, “It will be a great pleasure if we can be of any help to you,” and went away.

दे क्राइड अगेन, “टेक अस आउट”. द वुड टर वाज इन अ फिक्स. इफ ही पुल्ड आउट द स्नेक एण्ड द टाइगर, दे माइट किल हिम. ही सैड, “व्हेन यू कम आउट, यू विल बाइट मी ऑर किल मी”. द-ट्राइगर एण्ड द स्नेक सैड, “वी आर नॉट सो थैकलैस एज टु हार्म अवर सेवियर.” द वुडकटर टुक ऑल ऑफ देम आउट. दे बैंक्ड हिम एण्ड सैड, “इट विल बी अ ग्रेट प्लेजर इफ वी कैन बी ऑफ एनी हैल्प टु यू,” एण्ड वैन्ट अवे.

अनुवाद:
वे पुनः चिल्लाये, “हमें बाहर निकालो।” लकड़हारा दुविधा में था। यदि उसने साँप और बाघ को बाहर निकाला तो वे उसे मार सकते थे। उसने कहा, “जब तुम बाहर आओगे तो तुम मुझे काट लोगे या मार दोगे।” बाघ और साँप ने कहा, “हम इतने कृतघ्न नहीं हैं कि अपने बचाने वाले को हानि पहुँचाएँ। लकड़हारे ने उन सभी को बाहर निकाल लिया। उन्होंने उसे धन्यवाद दिया और कहा, “हमें अत्यधिक प्रसन्नता होगी यदि हम कभी आपकी कोई मदद कर सकते हों।” और चले गए।

3. Days passed. The woodcutter was cutting a tree ‘ in the forest. He was very exhausted and hungry. He stopped near a tree. The monkey saw him and dropped some sweet fruits for him. The woodcutter ate them to his heart’s content and felt full of energy. He started his work again. While coming back he met the tiger. The tiger presented him a set of gold ornaments. The woodcutter thought, “My worries are over now. I shall sell the gold and get money. I can spend my life . easily and comfortably.” He went to the jeweler to sell the ornaments.

डेज पास्ड. द वुडकटर वाज कटिंग अट्री इन द फॉरेस्ट. ही वाज वैरी एगजॉस्टिड एण्ड हंग्री. ही स्टॉप्ड निअर अट्री. द मंकी सॉ हिम एण्ड ड्रॉप्ड सम स्वीट फ्रूट्स फॉर हिम. द वुडकटर एट दैम टु हिज हर्ट्स कान्टेन्ट एण्ड फैल्ट फुल ऑफ एनर्जी. ही स्टार्टेड हिज वर्क अगेन. व्हाइल कमिंग बैक ही मैट द टाइगर. द टाइगर प्रिजेन्टिड हिम अ सैट ऑफ गोल्ड ऑर्नामेंट्स. द वुडकटर थॉट, “माइ वरीज आर ओवर नाउ. आई शैल सेल द गोल्ड एण्ड गैट मनी. आइ कैन स्पैन्ड माइ लाइफ ईजिली एण्ड कम्फर्टेबिली.” ही वैन्ट टु द ज्वेलर टु सेल द ऑर्नामेंट्स.

अनुवाद:
दिन गुजरते गए। एक दिन लकड़हारा जंगल में। एक पेड़ काट रहा था। वह बहुत थका हुआ और भूखा था। वह। एक पेड़ के पास रुक गया। बन्दर ने उसे देखा और कुछ मीठे फल उसके लिए नीचे गिरा दिए। लकड़हारे ने उन्हें पेट भर खाया। और स्वयं को ऊर्जा से भरा अनुभव किया। उसने अपना काम पुनः आरम्भ कर दिया। लौटते समय उसे बाघ मिला। बाघ ने उसे सोने के आभूषणों का एक सैट दिया। लकड़हारे ने सोचा, “मेरी परेशानियाँ अब समाप्त हो गई हैं। मैं सोने को बेचकर धन पा लूँगा। मैं अपना जीवन आसानी और आराम से गुजार सकता हूँ।” वह आभूषणों को बेचने जौहरी के पास गया।

4. The jeweller at once took the ornaments and went straight to the king. He said to the king, “Your highness, the lost ornaments of the princess have been found.” The poor woodcutter was arrested and | put in prison. He thought of the ungratefulness of the jeweller and thought of the snake. The snake appeared at once and said, “I shall bite the queen and she will not recover unless you touch her forehead with your axe and in this way you can win the king’s favor.” Having said so the snake went away.

द ज्वेलर ऐट वन्स टुक द ऑर्नामेन्ट्स एण्ड वैन्ट स्ट्रेट टु द किंग. ही सैड टु द किंग, “योर हाइनैस, द लॉस्ट ऑर्नामेंट्स ऑफ द प्रिंसेस हैव बीन फाउण्ड.”द पूअर वुडकटर वाज अरेस्टिड एण्ड पुट इन प्रिजन. ही थॉट ऑफ द अनग्रेटफुलनेस ऑफ द ज्वेलर एण्ड थॉट ऑफ द स्नेक. द स्नेक अपीयर्ड ऐट वन्स एण्ड सैड, “आइ शैल बाइट द क्वीन एण्ड शी बिल नॉट रिकवर अनलैस यू टच हर फोरहैड विद योर एक्स एण्ड इन दिस वे यू कैन विन द किंग्स फेवर”. हैविंग सैड सो द स्नेक वैन्ट अवे.

अनुवाद:
जौहरी ने तुरन्त आभूषण लिए और सीधा राजा के पास गया। उसने राजा से कहा, “हुजूर, राजकुमारी के खोये हुए आभूषण मिल गए हैं।” गरीब लकड़हारे को गिरफ्तार कर जेल में डाल दिया गया। उसने जौहरी की कृतघ्नता के बारे में सोचा और साँप के बारे में विचार किया। साँप तुरन्त प्रकट हो गया और उसने कहा, “मैं रानी को डस लूँगा और वह तब तक शिवलाल दिग्दर्शिका सम्पूर्ण विषय ठीक नहीं होगी जब तक तुम अपनी कुल्हाड़ी से उनके मस्तक को नहीं छुओगे और इस प्रकार तुम राजा की कृपा पा सकते हो।” ऐसा कहकर साँप चला गया।

5. The snake bit the queen. The clouds of danger loomed over the life of the queen. One of the king’s men said, “The woodcutter in the prison can save the queen’s life.” At once the woodcutter was called. He came and touched the queen’s forehead with his axe. She recovered fully. The woodcutter was released and the king gave him all his ornaments and a lot of gold. The ungrateful jeweller was very much ashamed of his act.

द स्नेक बिट द क्वीन. द क्लाउड्स ऑफ डेंजर लूम्ड ओवर द लाइफ ऑफ द क्वीन. वन ऑफ द किंग्स मैन सैड, “द वुडकटर इन द प्रिजन कैन सेव द क्वीन्स लाइफ.” ऐट वन्स द वुडकटर वाज कॉल्ड. ही केम एण्ड टच्ड द क्वीन्स फोरहैड विद हिज एक्स. शी रीकवर्ड फुली. द वुडकटर वाज रिलीज्ड एण्ड द किंग गेव हिम। ऑल हिज ऑर्नामेंट्स एण्ड अ लॉट ऑफ गोल्ड. द अनग्रेटफुल। ज्वैलर वाज वैरी मच अशेम्ड ऑफ हिज एक्ट.

अनुवाद:
साँप ने रानी को डस लिया। रानी के जीवन पर खतरे के बादल मँडराने लगे। राजा के एक सेवक ने कहा, “जेल में बन्द लकड़हारा रानी के जीवन को बचा सकता है। तुरन्त लकड़हारे को बुलाया गया। वह आया और उसने रानी के माथे को अपनी कुल्हाड़ी से छुआ। वह पूर्णरूप से सही हो गयी। लकड़हारे को मुक्त कर दिया गया और राजा ने उसके सारे आभूषण और बहुत-सा सोना उसे दिया। कृतघ्न जौहरी अपने किए पर बहुत शर्मिन्दा हुआ।

We wish the knowledge shared regarding MP Board Solutions for Class 8 General English Solutions Chapter 3 The Ungrateful Jeweller Questions and Answers has been helpful to you. If you need any further help feel free to ask us and we will get back to you with the possible solution. Bookmark our site to avail the latest updates on different state boards solutions in split seconds.

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Chapter 16 कूटश्लोकाः

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Surbhi Chapter 16 कूटश्लोकाः

MP Board Class 8th Sanskrit Chapter 16 अभ्यासः

Class 8 Sanskrit Chapter 16 MP Board प्रश्न 1.
एकपदेन उत्तरं लिखत(एक शब्द में उत्तर लिखो-)
(क) प्रथमायाः प्रहेलिकायाः उत्तरं किम्? (प्रथम पहेली का उत्तर क्या है?)
उत्तर:
सूची। (सूई)

(ख) वयं कया लिखामः? (हम किससे लिखते हैं?)
उत्तर:
लेखन्या। (पेन से)

(ग) कंसं कः सञ्जघान? (कंस को किसने मारा?)
उत्तर:
कृष्णः। (कृष्ण ने)

(घ) कम्बलवन्तं किंन बाधते? (कम्बल वाले को क्या परेशान नहीं करती?)
उत्तर:
शीतम्। (ठण्ड)

(ङ) कति स्त्रियः स्नानार्थ नर्मदां गताः? (कितनी स्त्रियाँ स्नान के लिए नर्मदा नदी पर गी?)
उत्तर:
विंशतिः। (बीस)

(च) करिणां कुलं को हन्ति? (हाथियों के समूह को कौन मारता है?)
उत्तर:
सिंहः। (शेर)

Mp Board Class 8 Sanskrit Chapter 16 प्रश्न 2.
एकवाक्येन उत्तरं लिखत (एक वाक्य में उत्तर लिखो-)
(क) लेखन्याः स्वरूपं किम्? (पेन का स्वरूप कैसा है?)
उत्तर:
कृष्णमुखी द्विजिह्वा पञ्चभी च इति लेखन्याः स्वरूपम्। (मुंह काला, दो जीभ और पाँच अंगुलियों से चलना ऐसा पेन का स्वरूप है।)

(ख) सूच्याः किं लक्षणम्? (सूई का लक्षण क्या है?)
उत्तर:
एकचक्षुः बिलम् इच्छति क्षीयते वर्धते च इति सूच्याः लक्षणम्। (एक आँख होती है, बिल को खोजती है और घटती-बढ़ती है यह सूई का लक्षण है।)

(ग) काशीतलवाहिनी का? (काशी की सतह पर बहने वाली कौन है?)
उत्तर:
काशीतलवाहिनी गङ्गा। (काशी की सतह पर बहने वाली गंगा है।)

(घ) शीतं कं न बाधते? (ठण्ड किसको परेशान नहीं करती?)
उत्तर:
शीतं कम्बलवन्तम् न बाधते। (कम्बल जिसके पास हो ठण्ड उसे परेशान नहीं करती।)

(ङ) नर्मदायाः कति स्त्रियः पुनरायाता:? (नर्मदा से कितनी स्त्रियाँ वापस आयीं?)
उत्तर:
नर्मदायाः विंशतिः स्त्रियः पुनरायाताः। (नर्मदा से बीस स्त्रियाँ वापस आयीं।)

(च) शङ्करम् पतितं दृष्ट्वा पार्वती कीदशी भवति? (शंकर को गिरा हुआ देखकर पार्वती कैसी होती है?)
उत्तर:
शङ्करम् पतितं दृष्ट्वा पार्वती हषनिर्भरा भवति। (शंकर को गिरा हुआ देखकर पार्वती प्रसन्न होती है।)

Sanskrit Class 8 Chapter 16 MP Board प्रश्न 3.
युग्मेलनं कुरुत(जोड़े बनाओ-)
Mp Board Class 8 Sanskrit Chapter 16
उत्तर:
(क) → (iii)
(ख) → (vi)
(ग) → (i)
(घ) → (vii)
(ङ) → (ii)
(च) → (v)
(छ) → (iv)

Mp Board Class 8 Sanskrit Solution Chapter 16 प्रश्न 4.
रिक्त स्थानानि पूरयत(रिक्त स्थान भरो-)
(क) कंसं जघान ………….
(ख) कं बलवन्तं ………… शीतम्।
(ग) तत्पुरुष …………. येनाहं स्याम बहुब्रीहिः।
(घ) ………… पतितं दृष्टवा पन्नगाः रूरुदुः।
(ङ) मद्गेहे नित्यम् ………..।
उत्तर:
(क) कृष्णः
(ख) न बाधते
(ग) कर्मधारय
(घ) शङ्करम्
(ङ) अव्ययीभावः।

Class 8 Sanskrit Chapter 16 Mp Board प्रश्न 5.
द्वयर्थंकशब्दानाम् अर्थं लिखत(दो अर्थ वाले शब्दों के अर्थ लिखो-)
उत्तर:
Class 8 Sanskrit Chapter 16 MP Board

कूटश्लोकाः हिन्दी अनुवाद

कूटश्लोको
एकचक्षुः न काकोऽयं बिलमिच्छन्नपन्नगः।
क्षीयते वर्धते चैव न समुद्रो न चन्द्रमाः॥1॥

एकं चक्षुः अस्ति परन्तु काकः नास्ति बिलम् अन्विष्यति परन्तु पन्नगः नास्ति क्षयः भवति वृद्धिरपि भवति परन्तु समुद्रः नास्ति चन्द्रोऽपि नास्ति। तर्हि एतत् किम्?

Chapter 16 Sanskrit Class 8 MP Board अनुवाद :
जटिलश्लोक- एक आँख है परन्तु कौआ नहीं है, बिल खोजता है परन्तु साँप नहीं है, कम होता है और ज्यादा भी होता है परन्तु समुद्र नहीं है और चन्द्रमा भी नहीं है। तो यह क्या है?

उत्तर :
सूई।

Class 8 Sanskrit Chapter 16 Question Answer MP Board स्पष्टीकरण :
सूई में एक छेद होता है, इसलिए उसे एक आँख वाली कहा जाता है। सूई कपड़े के अन्दर जाती है, इसलिए वह बिल को खोजने वाली कही गई है। सूई में लगा धागा छोड़ा-बड़ा होता है इसलिए उसे घटने-बढ़ने वाली कहा गया है।

कृष्णमुखी न मार्जारी द्विजिह्वा न च सर्पिणी।
पञ्चभी न पाञ्चाली यो जानाति स पण्डितः॥2॥

मुखभागः कृष्णवर्णः वर्तते किन्तु कृष्णवर्णा मार्जारी नास्ति, द्वे, जिह्वे भवतः किन्तु सर्पिणी नास्ति, पञ्च पतयः सन्ति किन्तु पाञ्चाली नास्ति। तर्हि किम् अस्ति ? यः जानाति सः पण्डित एव।

Sanskrit Chapter 16 Class 8 MP Board अनुवाद :
मुँह काले रंग का है किन्तु काले रंग की बिल्ली नहीं है, दो जीभ होती हैं किन्तु सर्पिणी नहीं है, पाँच पति (अंगुलियों से पकड़ते हैं इसलिए) हैं किन्तु पांचाली (द्रोपदी) नहीं है। तो क्या है? जो जानता है वह पण्डित ही है।

उत्तर :
लेखनी।

Class 8 Chapter 16 Sanskrit MP Board स्पष्टीकरण :
पहले समय में प्रायः पेन काली स्याही वाले होते थे इसलिए उसे काले मुँह वाला कहा जाता है। पहले पेन में दो निब या जीभ होती थी इसलिए उसे दो जीभ वाली कहा गया हैं। पेन को चलाने में हाथ की पाँचों अंगुलियों का प्रयोग होता है। इसलिए इसके पाँच भर्ता या स्वामी कहे गये हैं।

कूटश्लोकः (प्रश्नोत्तरम्) –
कं सञ्जघान कृष्णः का शीतलवाहिनी गङ्गा।
केदारपोषणरताः कम् बलवन्तं न बाधते शीतम्॥3॥

कृष्णः कं जघान? ……… कंसम्
शीतलवाहिनी का? ……… काशीतलवाहिनीगङ्गा
दारपोषणरताः के? ……… केदारपोषणरताः
शीतं कम् न बाधते? ……… कम्बलवन्तम् बलवन्तम्
(जटिल श्लोक (प्रश्न और उत्तर सहित)

Ch 16 Sanskrit Class 8 MP Board अनुवाद :
श्रीकृष्ण ने किसको मारा? – कंस को।
कौन शीतल जल वाली गंगा है? – काशी की सतह पर बहने वाली।
कौन पत्नी के पोषण में रत है? – केदार (खेत) संवारने में संलग्न (कृषक)
किस बलवान् को ठण्ड परेशान नहीं करती? – कम्बल जिसके पास हो उसको।

संख्याकूटश्लोकः
एकोनाविंशतिः स्त्रीणां स्नानार्थं नर्मदां गता विंशतिः पुनरायाता एको व्याघ्रण भक्षितः॥4॥
स्त्रीणाम् एकोनाविंशतिः (१९) स्नानार्थं नर्मदां गता व्याघ्रण एको भक्षितः (१९-१ = १८) विंशतिः (२०) पुनरायाता!…….? एकः ना स्त्रीणां विंशतिः (१ + २० = २१) स्नानार्थ नर्मदां गता। व्याघ्रण एकः भक्षितः विंशतिः पुनः आयाता (२१ -१ = २०) संख्या वाले जटिल श्लोक

Chapter 16 Class 8 Sanskrit MP Board अनुवाद :
उन्नीस (एकोनाविंशतिः) स्त्रियाँ स्नान के लिए नर्मदा नदी पर गयीं। उनमें से बीस (विंशतिः) वापस आ गयीं, जबकि एक को बाघ खा गया?

स्पष्टीकरण :
इस पहेली में ‘एको न विंशतिः स्त्रीणां स्नानार्थं नर्मदां गता’ इस पंक्ति के दो अर्थ होंगे-
(1) एको ना विंशतिः स्त्रीणां = उन्नीस स्त्रियाँ।
(2) एको ना विंशतिः स्त्रीणां = एक नर या पुरुष (नर) और बीस (विंशतिः) स्त्रियाँ।

दूसरा अर्थ करने पर :
एक पुरुष और बीस स्त्रियाँ (1 + 20 = 21) स्नान के लिए नर्मदा नदी पर गयीं। उनमें से बीस वापस आ गयीं, एक को बाघ खा गया (21 -1 = 20)

समासकूटेन चमत्कारः
अहं च त्वं च राजेन्द्र लोकनाथावुभावपि।
बहुब्रीहिरहं राजन् षष्ठी तत्पुरुषो भवान्॥5॥

(एकः भिक्षुकः दरिद्रः/निर्धनः महाराजम् उद्दिश्य ब्रूते)
हे राजेन्द्र! अहं त्वं च उभौ अपि लोकनाथौ (स्व:) अहम् बहुव्रीहिः भवान् षष्ठीतत्पुरुषः। लोकः नाथः यस्य सः (भिक्षुकः) लोकस्य नाथः (राजा)। समास की जटिलता से चमत्कार

Class 8th Sanskrit Chapter 16 MP Board अनुवाद :
(एक भिक्षुक निर्धन है वह महाराज को उद्देश्य करके कहता है)

हे महाराज! मैं और तुम दोनों लोकनाथ हैं, मैं बहुब्रीहि और आप षष्ठी तत्पुरुष हैं।

स्पष्टीकरण :
इस समास पर आधारित पहेली को समझने के लिए बहुब्रीहि और षष्ठी तत्पुरुष समास को समझना आवश्यक है।

यहाँ ‘लोकनाथ’ इस समस्त पद का बहुब्रीहि और षष्ठी तत्पुरुष समास के आधार पर विग्रह करना होगा।

बहुब्रीहि-लोक नाथः यस्य सः (शिक्षकः)
(संसार ही सहारा है जिसका वह-भिक्षुक)

षष्ठी तत्पुरुष-लोकस्य नाथः
(राजा) (संसार का स्वामी-राजा)

इस आधार पर अर्थ करने पर-हे महाराज! मैं और तुम दोनों लोकनाथ (अर्थात् मैं भिक्षुक और तुम राजा हो) हैं।

द्वन्द्वो द्विगुरपि चाहम् मद्गृहे नित्यम् अव्ययीभावः।
तत्पुरुषः कर्मधारय येनाहं स्याम बहुब्रीहिः॥6॥

Class 8 Sanskrit Ch 16 MP Board द्वन्द्व :
द्विगु-अव्ययीभाव-तत्पुरुष-कर्मधार बहुब्रीहिसमासभेदान् आश्रित्य अत्र कूटश्लोके निर्धनस्य धनप्राप्यै पत्न्याः प्रार्थनायाः अद्भुत: सामाजिकः भावः निबद्धः। अत्र पत्नी धनार्जनाय अकर्मण्य प्रारं प्रेरयति।

द्वन्द्व :
अहं भवता सह कलहं करोमि किल? किमर्थम्?

द्विगुः :
अहं भवतः भार्या अस्मि। मम पालन पोषणं भवतः कर्त्तव्यम् अस्ति किन्तु (मद्गृहे नित्यम्)

अव्ययीभाव: :
प्रतिदिनं पले भोजनार्थम् किमपि नास्ति।

तत्पुरुष :
अतः हे पतिदेव कामपि उद्योगं कुरु।

कर्म + धारय :
धनधास्वादिल गृहमानय येन कारणेन (येनाहं स्याम)

बहुब्रीहिः :
अहमशिनायान्यसपना भवेयम्।

अनुवाद :
द्वन्द्व, द्विगु, अव्ययीभाव, तत्पुरुष, कर्मधारयं और बहुब्रीहि समास के भेदों पर आधारित इस कूट श्लोक में निर्धन की धन प्राप्ति के लिए पत्नी की प्रार्थना का अद्भुत सामाजिक भाव निबद्ध है। यहाँ पत्नी धन कमाने के लिए आलसी पति को प्रेरित कर रही है

(द्वन्द-मैं आपके साथ कलह अवश्य करता हूँ। किसलिए? द्विगु-मैं आपकी पत्नी हूँ। मेरा पालन-पोषण आपका कर्तव्य है। किन्तु (मेरे घर में नित्य)

अव्ययीभाव :
प्रतिदिन घर में भोजन के लिए कुछ भी नहीं है।

तत्पुरुष :
इसलिए हे पतिदेव! कोई भी धन्धा करो।

कर्मधारय :
धन-धान्य आदि को घर लाओ जिसके कारण से हम ऐसे हैं। बहुब्रीहि-मुझे भी धन-धान्य से सम्पन्न होना चाहिए।)

स्पष्टीकरण :
मेरे घर में द्वन्द्व (लड़ाई-झगड़ा) है, द्विगु। दम्पत्ति (पति-पत्नी)] हैं, अव्ययी भाव (धन का अभाव) है। तत्पुरुष (पति) कर्मधारय (आलस्य को छोड़कर कर्म करो) जिससे मैं बहुब्रीहि (धनयुक्त) हो जाऊँ।

शङ्करम् पतितं दृष्ट्वा पार्वती हर्षनिर्भरा।
रूरुदुः पन्नगाः सर्वे हा हा शङ्कर शङ्कर॥7॥

अत्रापि श्लेष द्वारा अर्थः बोध्यः। शङ्करम् पतितं दृष्ट्वा पार्वती प्रसन्ना भवति, सर्वाः दुःखिताः जाताः। अत्र शङ्करशब्दे पार्वतीशब्दे च श्लेषः। सर्पाः शीतलं चन्दनवृक्षं आलिङ्य मिलन्ति सः चन्दनवृक्षः प्रकृतिविकोपेन पतितः अतः निराश्रिताः पन्नगाः रुदन्ति तथा भिल्लस्त्री (मलयपर्वते) चन्दनवृक्षबाहुल्यात् चन्दनवृक्षकाष्ठम् इन्धनाय-उपयुक्ते।

भिल्लस्त्री (पार्वती) पतितं चन्दनवृक्षं दृष्टवा इन्धनं लब्धमिति हर्षनिर्भरा जाता।

शङ्करः शिवः चन्दनवृक्षः च, पार्वती: गौरी भिल्लस्त्री च।

अनुवाद :
शंकर को गिरा हुआ देखकर पार्वती प्रसन्न होती हैं। सर्प रोने लगे और सभी हाय शंकर हाय शंकर करने लगे।

यहाँ भी श्लेष द्वारा अर्थ समझने योग्य है। शंकर को गिरा हुआ देखकर पार्वती प्रसन्न होती हैं, सभी दुःखी हो जाते हैं। यहाँ शंकर शब्द में और पार्वती शब्द में श्लेष है। सर्प शीतल चन्दन वृक्ष से लिपटकर मिलते हैं, वह चन्दन वृक्ष प्रकृति के प्रकोप से गिर जाता है, इसलिए निराश्रित होकर सर्प रोते हैं तथा मलय पर्वत पर रहने वाली भीलनी चन्दन वृक्ष से चन्दन लकड़ी को ईंधन के लिए प्राप्त कर लेती हैं।

भीलनी (पार्वती) चन्दन के वृक्ष को गिरा हुआ देखकर, ईंधन पाकर प्रसन्न होती हैं।

यहाँ शंकर शिव और चन्दन वृक्ष हैं, पार्वती गौरी और भीलनी हैं।

स्पष्टीकरण :
इस पहेली को समझने के लिए श्लेष अलंकार को समझना आवश्यक है। ‘श्लेष’ का अर्थ है जहाँ एक ही शब्द के दो या दो से अधिक भिन्न-भिन्न अर्थ होते हैं। यहाँ ‘शंकर’ और ‘पार्वती’ शब्दों के दो-दो अर्थ हैं। ‘शंकर’ का एक अर्थ भगवान शंकर है और दूसरा अर्थ चन्दन का पेड़ है। इसी प्रकार ‘पार्वती’ का एक अर्थ भगवान शंकर की पत्नी पार्वती है और दूसरा अर्थ पर्वत पर निवास करने वाली भीलनी है। श्लेष के अनुसार अर्थ करने पर इस श्लोक का भाव होगा-चन्दन के पेड़ को गिरा हुआ देखकर पर्वत पर निवास करने वाली भीलनी प्रसन्न होती है। सर्प रोने लगे और हाय चन्दन के पेड़, हाय चन्दन के पेड़ करने लगे।

कस्तूरी जायते कस्मात् को हन्ति करिणां कुलम्।
किं कुर्यात् कातरो युद्धे मृगात् सिंहः पलायनम्॥8॥

अत्र चरणत्रये त्रयः प्रश्नाः चतुर्थे चरणे त्रयाणाम् एवं उत्तरं वर्तते। कस्तूरी कस्मात् जायते इति प्रथमः प्रश्नः ‘करिणां कुलं कः हन्ति’ इति द्वितीयप्रश्नः कातरः युद्धे किं कुर्यात् इति तृतीयः प्रश्नः।

अनुवाद :
कस्तूरी किससे उत्पन्न होती है? कौन हाथियों के कुल (समूह) को मारता है? दुःखी युद्ध में क्या करे, मृग से, सिंह, पलायन।

यहाँ तीन चरणों में तीन प्रश्न हैं और चौथे चरण में तीनों के ही उत्तर हैं। कस्तूरी किससे उत्पन्न होती है? यह पहला प्रश्न है। हाथियों के कुल (समूह) को कौन मारता है? यह दूसरा प्रश्न है। दुःखी युद्ध में क्या करे? यह तीसरा प्रश्न है।

स्पष्टीकरण :
प्रश्न 1.
कस्तूरी किससे उत्पन्न होती है?
उत्तर:
मृग से।

2. हाथियों के कुल (समूह) को कौन मारता है?
उत्तर:
सिंह

3. दुःखी युद्ध में क्या करे?
उत्तर:
पलायन (भागे)।

कूटश्लोकाः शब्दार्थाः

चक्षुः= नेत्र। पन्नगः सर्प। बिलम् = छेद। जिह्वा=जीभ। पञ्चभी = पाँच पतियों वाली। पाञ्चाली = द्रोपदी। जघान = मारा। शीतलवाहिनी = शीतल जल वाली। दारपोषणरताः = पत्नी के पोषण में तत्पर। केदारपोषणरताः = खेत सँवारने में संलग्न (कृषक)। कम्बलवन्तम् = किस बलवान् को। ना= पुरुष:/नरः। एकोनाविंशति= 19। विंशतिः =20। लोकनाथः = भिक्षुक/राजा। लोकानाथः यस्य सः = अन्यपदार्थप्रधानो बहुब्रीहिः। लोकः सर्वोऽपि भिक्षुकस्य नाथः-लोकस्य दासःभिक्षुकः। लोकस्यनाथः = षष्ठीतत्पुरुषसमासे कृते राजा इत्यर्थः। द्वन्द्वः= द्वन्द्व समास, कलह। द्विगुः= द्विगुसमास, दम्पत्ति (पति-पत्नी)। अव्ययीभावः = समास, धनाभाव (निर्धनता)। तत्पुरुषः = समास, पति। कर्मधारयः = समास, अकर्मण्यता छोड़कर कर्म करो। बहुब्रीहिः = समास, धनधान्ययुक्त। शङ्करम् = शङ्कर भगवान को/चन्दन के पेड़ को। पतितम् = गिरते हुए। पार्वती = पार्वती शिवपत्नी/पर्वतनिवासिनी भीलनी। पन्नगाः = सर्प। कस्तूरी = कस्तूरी (गन्धविशेष)। जायते = उत्पन्न होती है। हन्ति = मारता है। करिणां कुलम् = हाथियों के समूह को। . कातरः = दुःखी। युद्धे = युद्ध में।

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Chapter 21 नर्मदा

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions Surbhi Chapter 21 नर्मदा

MP Board Class 8th Sanskrit Chapter 21 अभ्यासः

Class 8 Sanskrit Chapter 21 MP Board प्रश्न 1.
एकपदेन उत्तरं लिखत(एक शब्द में उत्तर लिखो-)
(क) अस्माकम् प्रदेशस्य जीवनदायिनी का? (हमारे प्रदेश की जीवनदायिनी कौन है?)
उत्तर:
नर्मदा। (नर्मदा)

(ख) नर्मदा कस्मात् स्थानात् प्रादुर्भवति? (नर्मदा किस स्थान से निकलती है?)
उत्तर:
अमरकण्टकपर्वतात्। (अमरकण्टक पर्वत से)

(ग) कस्याः नाम रेवा? (किसका नाम रेवा है?)
उत्तर:
नर्मदायाः। (नर्मदा का)।

(घ) अमरकण्टकस्थानं कस्मिन् मण्डले अस्ति? (अमरकण्टक स्थान किस मण्डल में है?)
उत्तर:
अनूपपुर मण्डले। (अनूपपुर मण्डल में)

(ङ) नर्मदा कस्मिन् सागरे मिलति? (नर्मदा किस सागर में मिलती है?)
उत्तर:
अरबसागरे। (अरब सागर में)

(च) मण्डनमिश्रः कस्मिन् नगरे वसति स्म? (मण्डनमिश्र किस नगर में रहते थे?)
उत्तर:
मण्डलेश्वरनगरे। (मण्डलेश्वर नगर में)

Mp Board Class 8 Sanskrit Solution Chapter 21 प्रश्न 2.
एकवाक्येन उत्तरं लिखत(एक वाक्य में उत्तर लिखो-)
(क) धूमधारजलप्रपातः कुत्र अस्ति? (धूआँधार झरना कहाँ है?)
उत्तर:
धूमधारजलप्रपात: भेड़ाघाटनामके स्थाने अस्ति। (धूआँधार झरना भेड़ाघाट नामक स्थान पर है।)

(ख) सेठानीघाटस्थानं कस्मिन् नगरे अस्ति? (सेठानीघाट स्थान किस नगर में है?)
उत्तर:
सेठानीघाटस्थानं होशंगाबादनगरे अस्ति। (सेठानीघाट स्थान होशंगाबाद नगर में है।)

(ग) ओङ्कारेश्वरनगरे किं नाम ज्योतिर्लिङ्गम्? (ओङ्कारेश्वर नगर में किस नाम का ज्योतिर्लिंग है?)
उत्तर:
ओङ्कारेश्वरनगरे ममलेश्वरनामज्योतिर्लिंङ्गम्। (ओंकारेश्वर नगर में ममलेश्वर नाम का ज्योतिर्लिंग है।)

(घ) सरदारसरोवरबन्धः कस्यां नद्याम् अस्ति? (सरदार सरोवर बाँध किस नदी पर है?)
उत्तर:
सरदारसरोवरबन्धः नर्मदानद्याम् अस्ति। (सरदार सरोवर बाँध नर्मदा नदी पर है।)

(ङ) बन्धैः के लाभाः? (बाँधों से क्या लाभ हैं?)
उत्तर:
बन्धैः विधुदुत्पादनम्, भूमिसेचनम्, जलपरिवहनम्, अभयारण्यनिर्माणम्, पर्यटनस्थलनिर्माणम् इत्यादयो विविधलाभाः। (बाँधों से बिजली उत्पादन, भूमि का सींचना, जल परिवहन, अभयारण्य निर्माण, पर्यटन स्थल का निर्माण इत्यादि विभिन्न लाभ हैं।)

Class 8 Sanskrit Chapter 21 Mp Board प्रश्न 3.
उचितशब्देन रिक्तस्थानम् पूरयत(उचित शब्द से रिक्त स्थान भरो-)
(क) नर्मदायाः अपरं नाम ……….. अस्ति। (भागीरथी/मेकलसुता)
(ख) नर्मदानदी ……………. जीवनदायिनी कथ्यते। (उत्तरप्रदेशस्य/मध्यप्रदेशस्य)
(ग) ममलेश्वरज्योतिर्लिङ्गम् …………… अस्ति। (उज्जयिन्याम्/ओङ्कारेश्वरनगरे)
(घ) आद्यशङ्कराचार्यस्य गुरोः नाम ………… अस्ति। (महर्षि वाल्मीकि/गोविन्दपादाचार्यः)
(ङ) बरगीबन्धः ……………. अस्ति। (नर्मदायाम्/गोदावर्याम्)
उत्तर:
(क) मेकलसुता
(ख) मध्यप्रदेशस्य
(ग) ओङ्कारेश्वरनगरे
(घ) गोविन्दपादाचार्यः
(ङ) नर्मदायाम्।

Sanskrit Class 8 Chapter 21 प्रश्न 4.
उचितं योजयत(उचित को मिलाओ-)
Class 8 Sanskrit Chapter 21 Mp Board
उत्तर:
(क) → (iii)
(ख) → (v)
(ग) → (ii)
(घ) → (i)
(ङ) → (iv)

Mp Board Class 8 Sanskrit Chapter 21 प्रश्न 5.
शुद्धवाक्यानां समक्षम् “आम्” अशुद्धवाक्यानां समक्षं “न” इति लिखत्।
(शुद्धवाक्यों के सामने “आम्” (हाँ) और अशुद्ध वाक्यों के सामने “न” (नहीं) लिखो-)
(क) नर्मदा अमरकंटाकात् प्रादुर्भवति।
(ख) रेवा नर्मदायाः अपरं नाम अस्ति।
(ग) नर्मदायाम् सरदारसरोवरबन्धः अस्ति।
(घ) मेघदूते नर्मदायाः वर्णनं नास्ति।
(ङ) पुराणेषु नर्मदायाः वर्णनम् अस्ति।
उत्तर:
(क) आम्
(ख) आम्
(ग) आम्
(घ) न
(ङ) आम्

8 वीं कक्षा संस्कृत गाइड 2021 MP Board प्रश्न 6.
नामोल्लेखपूर्वकं सन्धिविच्छेदं कुरुत(नाम का उल्लेख करते हुए सन्धि-विच्छेद करो-)
(क) गहनारण्येषु
(ख) अत्रैव
(ग) अवलोकनार्थम्
(घ) इत्यादयः।
उत्तर:
Class 8 Sanskrit Chapter 21 MP Board

Class 8 Sanskrit Abhyas Prashn Patra MP Board प्रश्न 7.
नामोल्लेखपूर्वकं समासविग्रहं कुरुत(नाम का उल्लेख करते हुए समास विग्रह करो-)
(क) अभयारण्य निर्माणम्
(ख) देवालयाः
(ग) घण्टानादाः
(घ) भूमिसेचनम्।
उत्तर:
Mp Board Class 8 Sanskrit Solution Chapter 21

नर्मदा हिन्दी अनुवाद

पावनसलिलानर्मदा अस्माकम् प्रदेशस्य जीवनदायिनी सरिता अस्ति। एषा एव रेवा-मेकलसुतादिभिः अनेकानामभिः प्रसिद्धा। अस्याः उभयोः तटयोः अनेकानि तीर्थस्थानानि, तपस्विनाम् आश्रमाश्च सन्ति। प्राचीनकालादेव अस्याः पावनतटयोः तपस्विनां सिद्धस्थलानि सन्ति। अतः जनाः नर्मदायाः परिक्रमणं कृत्वा आत्मानं धन्यम् पवित्रं च मन्यते अत्रत्यं नैसर्गिक सौन्दर्यमपि दर्शनीयम्।।

Class 8 Sanskrit MP Board अनुवाद :
पवित्र जल वाली नर्मदा हमारे प्रदेश की जीवनदायिनी (जीवन प्रदान करने वाली) नदी है। यही रेवा, मेकलसुता आदि अनेक नामों से प्रसिद्ध है। इसके दोनों किनारों पर अनेक तीर्थस्थान और तपस्वियों के आश्रम हैं। प्राचीनकाल से ही इसके पवित्र किनारों पर तपस्वियों के सिद्ध स्थल हैं। इसलिए लोग नर्मदा की परिक्रमा करके अपने को धन्य और पवित्र मानते हैं। यहाँ का प्राकृतिक सौन्दर्य भी देखने योग्य है।

अनूपपुरमण्डले अमरकण्टवं नाम पर्वतोऽस्ति। तत एव नर्मदा प्रादुर्भवति। तदनन्तरम् एषा गहनारण्येषु उत्तुङ्गपर्वतेषु च भ्रमणं कुर्वती डिण्डोरीमण्डलम् प्रविशति। डिण्डोरीतः सपाकारगत्या उच्चावचमार्गेण महाराजपुरम् प्राप्नोति। ततः जाबालिपुरम् आगच्छति। श्वेतशिलाखण्डानां कृतेऽतिप्रसिद्धे भेड़ाघाटनामके स्थाने धूमधारजलप्रपातस्वरूपं धारयति। तद् अवलोकनार्थं बहवः पर्यटकाः अत्र आगच्छन्ति।

8 वीं कक्षा संस्कृत गाइड 2021 MP Board अनुवाद :
अनूपपुर मण्डल में अमरकण्टक नामक पर्वत है। वहाँ से ही नर्मदा निकलती है। उसके बाद यह घने वनों और ऊँचे पर्वतों पर भ्रमण करती हुई डिण्डोरी मण्डल में प्रवेश करती है। डिण्डोरी से सर्पाकार गति से ऊँचे-नीचे मार्ग से महाराजपुर (मण्डल) पहुँचती है। वहाँ से जबलपुर आती है। संगमरमर की चट्टानों के लिए अति प्रसिद्ध भेड़ाघाट नाम के स्थान पर धूआँधार झरने का रूप धरती है। उसे देखने के लिए बहुत से पर्यटक यहाँ आते हैं।

जाबालिपुरतः ब्रह्माण्डघट्टम् आयाति ततः अनेकक्षेत्राणि पावयन्ती इयं होशङ्गाबादनगरम् प्रविशति। अत्रत्यं सेठानीघाट’। इति स्थानम् प्रसिद्धम्। अस्मिन नगरे अस्याः तटे अनेके देवालयाः आश्रमाश्च सन्ति। अत्र भक्तैः कृताः प्रार्थनाः घण्टानादाश्च अहर्निशं श्रूयन्ते।।

Surbhi Sanskrit Book Class 8 Pdf Download MP Board  अनुवाद :
जबलपुर से ब्रह्माण्डघाट (बरमान घाट) आती है वहाँ से अनेक क्षेत्रों को पवित्र करती हुई यह होशंगाबाद नगर में। प्रवेश करती है। यहाँ का ‘सेठानीघाट’ स्थान प्रसिद्ध है। इस नगर। में इसके किनारे अनेक मन्दिर और आश्रम हैं। यहाँ भक्तों के द्व रा की गयी प्रार्थना और घण्टों का स्वर रात-दिन सुनाई देता है।

ततो वेगवती एषातरंगिणी ओङ्कारेश्वरनगरं स्पृशति। अत्र ममलेश्वरनामज्योतिर्लिङ्ग समाराधयन्ती ओंकार इव आकृति धारयति। अत्रैव आद्यशङ्कराचार्यस्य गुरोः गोविन्दपादाचार्यस्य पवित्रस्थानम् अप्यस्ति।

कक्षा 8 विषय संस्कृत MP Board अनुवाद :
वहाँ से वेग वाली यह नदी ओंकारेश्वर नगर को छूती है। यहाँ ममलेश्वर नामक ज्योतिर्लिंग की आराधना करती। हुई ओंकार के समान आकृति को धारण करती है। यहीं पर आदि शंकराचार्य के गुरु गोविन्दपाद् आचार्य का पवित्र स्थान भी है।

ततः मण्डनमिश्रेण मण्डितम् मण्डलेश्वरनगरमपि। एषा मण्डयति। मण्डलेश्वरनगरात् महाराजया अहिल्यया सेविते माहिष्मतीनगरे अस्याः अतिविस्तृतं रूपं दृश्यते। पश्चात् खलघाटेशूलपाणेश्वरादीनि स्थानानि सिञ्चन्ती सा गुर्जरप्रान्तस्य भृगुकच्छनगरसमीपे अरबसागरे विलीयते।।

अनुवाद :
वहाँ से मण्डनमिश्र से सुशोभित मण्डलेश्वर नगर को भी यह सुशोभित करती है। मण्डलेश्वर नगर से महारानी अहिल्या के द्वारा सेवित माहिष्मती (महेश्वर) नगर में इसका अति विस्तृत रूप दिखाई देता है। बाद में खलघाट शूलपाणेश्वर आदि स्थानों को सींचती हुई गुजरात प्रान्त के भरुच नगर के पास अरब सागर में विलीन हो जाती है।

नर्मदानद्यामेव बरगी-इन्दिरासागर-सरदारसरोवरदायः बहवः बन्धाः निर्मिताः सन्ति। यावन्तः बन्धाः नर्मदानद्यां सन्ति तावन्तः अन्यासु नदीषु न सन्ति। एभिः बन्धैः विधुदुत्पदानम्, भूमिसेचनम्, जलपरिवहनम्, अभयारण्यनिर्माणम्, पर्यटनस्थलनिर्माणम् इत्यादयो विविधलाभाः भवन्ति। एतेषाम् उपकराणां हेतुः एषा एव।

अनुवाद :
नर्मदा नदी पर ही बरगी, इन्दिरासागर, सरदार सरोवर आदि बहुत से बाँध निर्मित हैं। जितने बाँध नर्मदा नदी पर हैं उतने अन्य नदियों पर नहीं हैं। इन बाँधों से बिजली उत्पादन, भूमि का सींचना, जल परिवहन, अभयारण्य का निर्माण, पर्यटनस्थल का निर्माण इत्यादि विभिन्न लाभ होते हैं। इनके उपकारों के लिए यही है।

एषा नामस्मरणमात्रेण पापम् अपाकरोति। पुराणेषु अस्याः बहुविधमाहात्म्यम् प्रतिपादितम्। कालिदासेनापि मेघदूते अस्याः सौन्दर्यम् माहात्म्यं च वर्णितम्। धन्य एषा भूमिः यत्र रेवा राजते।

अनुवाद :
यह नाम के स्मरण मात्र से पाप को दूर करती है। पुराणों में इसकी बहु विध महिमा प्रतिपादित है। कालिदास ने भी मेघदूत में इसके सौन्दर्य और महिमा का वर्णन किया है। धन्य है यह भूमि जहाँ रेवा (नर्मदा) सुशोभित होती है।

नर्मदा शब्दार्थाः

सिद्धस्थलानि = सिद्धभूमि/तीर्थ। धूमधारः = धुंआधार। अत्रत्यम् = यहाँ का। ओंकार इव = ओंकार के समान। उत्तुङ्गम् = ऊँचा। ब्रह्माण्डघट: बरमान घाट का प्राचीन नाम। उच्चावचमार्गेण = ऊँचे-नीचे मार्गों से। सर्पाकारगत्या = वक्रगति से। माहिष्मतीनगरम् = महेश्वर नगर का प्राचीन नाम। महाराजपुरम् = मण्डला का प्राचीन नाम। भृगुकच्छनगरम् = भरूच नगर का प्राचीन नाम। प्राप्नोति = पहुँचती है। श्वेतशिलाखण्डानाम् = सङ्गमरमर की चट्टानों के।

MP Board Class 8th Sanskrit Solutions

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solutions Chapter 20 बूँद-बूँद से ही घड़ा भरता है

In this article, we will share MP Board Class 8th Hindi Book Solutions Chapter 20 बूँद-बूँद से ही घड़ा भरता है Pdf, These solutions are solved subject experts from the latest edition books.

MP Board Class 8th Hindi Sugam Bharti Solution Chapter 20 बूँद-बूँद से ही घड़ा भरता है

प्रश्न अभ्यास
अनुभव विस्तार

Mp Board Class 8 Hindi Chapter 20 प्रश्न 1.
Class 8 Hindi Chapter 20
उत्तर
(अ) 3, (ब) 1, (स) 4, (द) 2

(ख) दिए गए शब्दों से सही शब्द चुनकर रिक्त स्थान की पूर्ति कीजिए

(अ) हम अपनी बचत की आदत से ……………….रूप से राष्ट्र की सेवा भी करते हैं। (प्रत्यक्ष/अप्रत्यक्ष)
(ब) बदलते परिवेश में ……………….के ज्ञान से यौद्धिक विकास होगा। (कम्प्यूटर सिनेमा)
(स) न अधिक रुपया ….में रहेगा और न हो बर्थ की चीजें लेने को जी ललचाएगा।(हाथ/साय)
(द) छोटी-छोटी से बचत निजी बड़ी आवश्यकताओं की पूर्ति में …………….. होती है। (बाधक/सहायक)
उत्तर
(अ) अप्रत्यक्ष
(ब) कम्प्यूटर
(स) हाथ
(द) सहायक।

अति लघु उत्तरीय प्रश्न

Class 8 Hindi Chapter 20 Mp Board प्रश्न 1.
(अ) पवित्रा ने रुपये किस प्रकार एकत्रित किए?
(ब) पवित्रा ने किन रुपयों से कम्प्यूटर खरीदा?
(स) कम्प्यूटर से क्या लाभ हैं?
(द) पुनीत कहाँ रहता था?
उत्तर
(अ) पवित्रा ने थोड़े-थोड़े रुपये एकत्रित किए।
(ब) पवित्रा ने अपव्यय से बचाकर प्रतिमाह कुछ रुपये बचाकर कम्प्यूटर खरीदा।
(स) कम्प्यूटर से आज के तीव्रगामी परिवेश में बौद्धिक क्षमता का विकास होगा, वहीं रोजगार के अवसर भी प्राप्त होंगे।
(द) पुनीत विवेकानंद विद्याभवन, तात्याटोपे नगर, भोपाल (म. प्र.) 462001 में रहता था।

लघु उत्तरीय प्रश्न

(अ)
माँ ने पत्र में पुनीत को क्या सलाह दी?
उत्तर
माँ ने पत्र में पुनीत को बचत-खाते में पैसे जमा करने की सलाह दी।

(ब)
हम अपने बचत के पैसे कहाँ-कहाँ जमा करा सकते हैं?
उत्तर
हम अपने बचत के पैसे डाकघर के बचत खाते में जमा करा सकते हैं।

(स)
बचत की राशि से किस प्रकार राष्ट्र-सेवा होती है?
उत्तर
बचत की राशि से विभिन्न सार्वजनिक-हित के कार्यों को सहयोग देने से राष्ट्र की सेवा होती है।

(द)
सोच-समझकर पेसा खर्च करने से क्या-क्या लाभ हैं?
उत्तर
सोच-समझकर पैसा खर्च करने से धन का संग्रह होता है। इससे निजी बड़ी आवश्यकता की पूर्ति में सहायता पहुँच है।

(ई)
इस पत्र में निहित शिक्षा को स्पष्ट कीजिए।
उत्तर
इस पत्र में निहित शिक्षा यह है कि जीवन में मितव्ययता का बहुत बड़ा महत्त्व है। अपव्यय से अनेक हानियाँ होती हैं। छोटी-छोटी-सी बचत से हमारी बहुत बड़ी आवश्यकता की पूर्ति होती है।

भाषा की बात

Class 8 Hindi Chapter 20 प्रश्न 1.
बोतिए और लिखिएश्रेय, व्यवस्था, मितव्ययता, राष्ट्र।
उत्तर
श्रेय, व्यवस्था, मितव्ययता, राष्ट्र। प्रश्न

Mp Board Solution Class 8 Hindi Chapter 20 प्रश्न 2.
शुद्ध वर्तनी बाले शब्द पर गोता लगाइए
Class 8 Hindi Chapter 20 Mp Board
उत्तर
स्थिति, प्रसन्नता, व्यावहारिक, अप्रत्यक्ष।

Chapter 20 Hindi Class 8 प्रश्न 3.
निम्नलिखित मुहावरों एवं लोकोक्तियों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए
एक पंथ दो काज, जिसकी लाठी उसकी भैंस, जी ललचाना, आगा-पीछा सोचना, बूंद-बूंद से घड़ा भरना।
उत्तर
Mp Board Class 8 Hindi Chapter 20
Class 8th Hindi Solution Mp Board

Class 8 Hindi Chapter 20 Question Answer प्रश्न 4.
प्रत्यक्ष शब्द में ‘अ’ उपसर्ग लगाने से उसका विलोम शब्द ‘अप्रत्यक्ष’ बनता है। इसी प्रकार निम्नलिखित
शब्दों में ‘अ’ लगाकर विलोम शब्द बनाइए
ज्ञान, संभव, हित, व्यवस्था, व्यावहारिक।
उत्तर
शब्द – विलोम शब्द
ज्ञान – अज्ञान
संभव – असंभव
हित – अहित
व्यवस्था – अव्यवस्था
व्यावहारिक – अव्यावहारिक

Mp Board Class 8 Hindi Book Solution प्रश्न 5.
उदाहरण के अनुसार सन्धि विच्छेद किजिए

Class 8 Mp Board Hindi
उत्तर
Mp Board Class 8 Hindi

गयांश की संदर्भ-प्रसंग सहित व्याख्या

1. तुम्हें आश्चर्य होगा कि तुम्हारे द्वारा की गई छोटी-छोटी-सी बचत जहाँ तुम्हारी निजी बड़ी आवश्यकता पूर्ति में सहायक होती है, वहीं व्यापक रूप में राष्ट्रीय बचत तथा राष्ट्र के विकास का अंग बनती है। जानते हो, इस बचत राशि का उपयोग विभिन्न सार्वजनिक-हित के कार्यों में होता है। अतः हम अपनी बचत करने की एक छोटी-सी अच्छी आदत से अप्रत्यक्ष रूप में राष्ट्र की सेवा भी करते हैं।

शब्दार्थ- निजी-अपनी।

ब्यापक – बड़े रूप में। अप्रत्यक्ष-परोक्ष, जो दिखाई न दे।

संदर्भ – प्रस्तुत पक्तियाँ हमारी पाठ्य पुस्तक ‘सुगम भारती (हिंदी सामान्य) भाग-8 के पाठ 20 ‘बूंद-बूंद से ही घड़ा भरता है’ से ली गई हैं।

प्रसंग – प्रस्तुत पंक्तियों में लेखक ने छोटी-छोटी-सी बचत के महत्त्व को बतलाते हुए कहा है कि

हिंदी सुगम भारती आठवीं कक्षा Pdf व्याख्य
पवित्रा देवी ने पत्र के माध्यम से अपने बेटे पुनीत को समझाते हुए कहा कि उसके द्वारा जो कुछ भी छोटी-छोटी-सी बचत भी उसकी अपनी एक बड़ी आवश्यकता को पूरा करने में अधिक सहायक होती है। इसके साथ-ही-साथ इससे पूरे राष्ट्र की भी बचत होती है। यही नहीं इससे राष्ट्र के विकास का अंग बनती है। इससे सार्वजनिक हित से संबंधित कामों में गति भी होती है। इसलिए हमें छोटी-सी-छोटी बचत करनी चाहिए। इस अच्छी आदत से परोक्ष रूप में राष्ट्र की सेवा भी हो जाती है।

Class 8 Hindi Mp Board विशेष

  • भाषा सरल है।
  • छोटी-सी-छोटी बचत की सीख दी गई है।

MP Board Class 8th Special English Solutions Chapter 11 Children who are Wanted Every Hour

Guys who are planning to learn the fundamentals of English can avail the handy study material using MP Board Solutions for Class 8 English Chapter 11 Children who are Wanted Every Hour Questions and Answers. You Can Download MP Board Class 8 English Solutions Questions and Answers, Notes, Summary, Guide, Pdf. Refer to the Madhya Pradesh State Board Solutions for English PDF available and score better grades. Simply click on the quick links available for MP Board Solutions for Class 8 English Chapter 11 Children who are Wanted Every Hour Questions and Answers and prepare all the concepts in it effectively. Take your preparation to the next level by availing the Madhya Pradesh State Board Solutions for Class 8 English prepared by subject experts.

MP Board Class 8th Special English Solutions Chapter 11 Children who are Wanted Every Hour

Do you feel the concept of English is difficult to understand? Not anymore with our MP Board Solutions for Class 8 English Chapter 11 Children who are Wanted Every Hour Questions and Answers. All the Solutions are given to you with detailed explanation and you can enhance your subject knowledge. Use the Madhya Pradesh State Board Solutions for Class 8 English PDF for free of cost and prepare whenever you want.

Children who are Wanted Every Hour Textual Exercise

Word Power

(A) Fill in the blanks choosing the appropriate words from the following:
cope with, magnified, earnest, zeal, sinews, destiny (use each world only once)

  1. Desert plants are adapted to …………………. extreme heat.
  2. He wants to be in control of his own ………………….
  3. Despite her …………………. effort, she could not find a job.
  4. The dry summer has …………………. the problem of water shortage.
  5. The …………………. of our body are the source of power.
  6. The chief minister is working with great ………………….

Answers:

  1. cope with
  2. desting
  3. earnest
  4. magnified
  5. sinews
  6. zeal.

Comprehension

Answer the following questions:

Mp Board Class 8 English Chapter 11 Question 1.
How have the children been described in the first stanza? Write at least five qualities of children.
Answer:

  1. Children are full of spirit and will power.
  2. They have sound mind and sound body.
  3. They are fit to cope with any situation.
  4. They never want to sit idle.
  5. They always do work.

Children Who Are Wanted Every Hour Question 2.
Who are ‘whining drones’?
Answer:
‘Whining drones’ are those people who are lazy and give nothing to society. They always make complains.

Mp Board Solution Class 8 English Chapter 11 Question 3.
Write the rhyming words of the second stanza.
Answer:
Magnify – try.

Children Who Are Wanted Every Hour Summary Question 4.
How are you expected to do the work according to the poet’s wish?
Answer:
We are expected to do the work with earnest zeal.

Class 8 English Chapter 10 Children Who Are Wanted Every Hour Question 5.
Do you think children are a nation’s destiny? If ‘yes’, say how?
Answer:
Yes, children are a nation’s destiny. They are full of spirit. They possess sound mind and sound body. They do every work honestly.

Let’s Read

Read the following conversation between Ravi and Suresh then complete the paragraph that follows:

Ravi: I have come to the zoo but I am rather disappointed.
Suresh: This is a strange thing to say. What makes you feel so?
Ravi: The pathetic state of the animals makes my heart cry.
Suresh: True! Last year their condition was not as it is this year.
Ravi: I wish people had more consideration for animals.

Ravi looked dismayed and told Suresh that ………… Suresh was surprised and said ………… He further enquired why Ravi felt so » Ravi explained that the pathetic ………… Suresh agreed with him and said last year ………… Ravi wished that people …………
Answer:
Ravi looked dismayed and told Suresh that he had come to the zoo but he was rather disappointed. Suresh was surprised and said that was a strange thing to say. He further enquired why Ravi felt so. Ravi explained that the pathetic state of the animals made his heart cry. Suresh agreed with him and said last year their condition had not been as it was that year. Ravi wished people had more consideration for animals.

Let’s Write

Mohan is getting his parcel registered.
He takes the following steps.
Mp Board Class 8 English Chapter 11
Now Mohan tells his younger brother how he got his parcel registered. (Use active/ passive as necessary.)

  1. First, I visited the post office.
  2. After that, I bought the requisite stamps.
  3. I stuck the stamps on the parcel.
  4. I went back to the registered parcel counter.
  5. I handed over the parcel.
  6. I collected the receipt.

Word Meanings Children who are Wanted Every Hour

Mp Board Class 8 Chapter 11

We wish the knowledge shared regarding MP Board Solutions for Class 8 English Chapter 11 Children who are Wanted Every Hour Questions and Answers has been helpful to you. If you need any further help feel free to ask us and we will get back to you with the possible solution. Bookmark our site to avail the latest updates on different state boards solutions in split seconds.