MP Board Class 7th Sanskrit Solutions Chapter 11 अमरवाणी संस्कृतभाषा

MP Board Class 7th Sanskrit Solutions Surbhi Chapter 11 अमरवाणी संस्कृतभाषा

MP Board Class 7th Sanskrit Chapter 11 अभ्यासः

Mp Board Class 7 Sanskrit Chapter 11 प्रश्न 1.
एक शब्द में उत्तर लिखो
(क) का भाषा ‘देवभाषा’ इति कथ्यते? [कौन-सी भाषा ‘देवभाषा’ कही जाती है?]
उत्तर:
संस्कृत भाषा

(ख) कदा संस्कृत दिवसः आयोज्यते? [संस्कृतदिवस का आयोजन कब किया जाता है?]
उत्तर:
श्रावणी पूर्णिमायाम्

(ग) आदिज्ञानस्य आधाराः के? [प्रारम्भिक ज्ञान के आधार क्या थे?]
उत्तर:
चतुर्वेदाः, वेदाङ्गनि उपनिषदः दर्शनानि पुराणानि, चिकित्सानाट्य साहित्यशास्त्रादयः ग्रन्थाः

(घ) किं वर्षं संस्कृतवर्षम्? [कौन-सा वर्ष संस्कृत वर्ष है?]
उत्तर:
१९९९-२००० वर्ष ‘संस्कृतवर्षम्’

(ङ) भारतस्य द्वे प्रतिष्ठे के? [भारत की दो प्रतिष्ठा क्या हैं?]
उत्तर:
संस्कृतं संस्कृतिस्तथा

(च) का भाषा सम्पूर्ण राष्ट्र एकसूत्रेण बध्नाति? [कौन-सी भाषा सम्पूर्ण राष्ट्र को एकसूत्र में बाँधती हैं?]
उत्तर:
संस्कृत भाषा।

कक्षा 7 संस्कृत पाठ 11 MP Board प्रश्न 2.
एक वाक्य में उत्तर लिखो
(क) संस्कृतभाषायाः पञ्चकवीनां नामानि लिखतः। [संस्कृत भाषा के पाँच कवियों के नाम लिखो।]
उत्तर:
संस्कृतभाषायाः पञ्चकवीनां नामानि-कालिदास भारविमाघदण्डि भर्तृहरिः सन्ति। [संस्कृत भाषा के पाँच कवियों के नाम हैं-कालिदास, भारवि, माघ, दण्डि तथा भर्तृहरि।]

(ख) गूढरहस्यानि दैवीयतत्वानि कुत्र निहितानि? [गूढ़ रहस्य तथा दैवी तत्व कहाँ छिपे हुए हैं?]
उत्तर:
श्रीमद्भगवद्गीतादिभारतीय धर्मदर्शन ग्रन्थेषु गूढरहस्यानि दैवीय तत्वानि निहितानि। [श्रीमद्भगवद्गीता आदि भारतीय धर्मदर्शन के ग्रन्थों में गूढ़ रहस्य तथा दैवी तत्व छिपे हुए हैं।]

(ग) कस्मात् कारणात् सङ्गणकाय संस्कृतम् उपयुक्तम् [किस कारण से संगणक के लिए संस्कृत उपयुक्त हैं?]
उत्तर:
भाषाविज्ञान दृष्ट्या सुदृढ़सुबद्धव्याकरणकारणात् सङ्गणकाय संस्कृतम् उपयुक्तम्। [भाषा विज्ञान की दृष्टि से सुदृढ़ और सुबद्ध व्याकरण के कारण से संगणक के लिए संस्कृत भाषा उपयुक्त है।]

(घ) कयोः ग्रामयोः जनाः संस्कृतेन वदन्ति? [कौन से दो गाँवों में मनुष्य संस्कृत में बोलते हैं?]
उत्तर:
कर्नाटके ‘मत्तूर ग्रामे’, मध्य प्रदेशे ‘झीरिग्रामे’ च जनाः संस्कृतेन वदन्ति। [कर्नाटक में ‘मत्तूर’ गाँव में, तथा मध्य प्रदेश के ‘झीरि गाँव’ में लोग संस्कृत में बोलते हैं।]

(ङ) धर्मपुराणस्मृतिग्रन्थेषु किं किं प्रतिपादितम्? [धर्मपुराण स्मृति ग्रन्थों में किस-किस बात का प्रतिपादन किया है?]
उत्तर:
चत्वारः पुरुषार्थाः, चत्वारः आश्रमाः, पोड्शसंस्काराः स्त्रीसमादरायः, सदाचारविचाराः, धर्मपुराणस्मृति ग्रन्थेषु प्रतिपादिता। [चार पुरुषार्थ, चार आश्रम, सोलह संस्कार, स्त्री सम्मान, सदाचार का विचार, धर्मपुराण तथा स्मृति ग्रन्थों में प्रतिपादन किया गया है।]

(च) चत्वारः वेदाः के? [चार वेद कौन-से हैं?]
उत्तर:
ऋग्वेदः, यजुर्वेदः, सामवेदः, अथर्ववेदः [ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद, अथर्ववेद।]

Amritvani Sanskrit Bhasha MP Board प्रश्न 3.
रेखांकित शब्दों के आधार पर प्रश्न बनाओ
(क) श्रावणीपूर्णिमायां संस्कृतिदिवस: आयोज्यते।
(ख) पुरा संस्कृतभाषा जनभाषा आसीत्।
(ग) आध्यात्मिकज्ञानेन भारतं जगद्गुरुः आसीत्?
(घ) समस्तभारतीय भाषाणां जननी संस्कृतम्।
(ङ) भारते पञ्चदश संस्कृतविश्वविद्यालयाः सन्ति।
उत्तर:
(क) श्रावणी पूर्णिमायां किं आयोज्यते?
(ख) पुरा संस्कृतभाषा का आसीत्?
(ग) केन कारणेन भारतं जगद्गुरु आसीत्?
(घ) केषाम् जननी संस्कृतम्?
(ङ) भारते कति संस्कृत विश्वविद्यालयाः सन्ति?

Amritwani Ka Asti MP Board प्रश्न 4.
उचित का मेल कराओ
Mp Board Class 7 Sanskrit Chapter 11
उत्तर:
(क) → (3)
(ख) → (4)
(ग) → (5)
(घ) → (7)
(ङ) → (6)
(च) → (2)
(छ) → (8)
(ज) → (1)

कक्षा 7 संस्कृत पुस्तक Pdf Mp Board प्रश्न 5.
कोष्ठक से उचित शब्द चुनकर रेखांकित शब्दों से प्रश्न बनाओ (कस्याः केषाम्, कीदृशी, कस्य)
(क) आर्याणाम् भाषा संस्कृतभाषा आसीत्?
(ख) भोजस्य राज्ये सर्वेजनाः संस्कृतभाषायाम् एव वदन्ति स्म।
(ग) आङ्गलभाषायाः कतिपयेषु शब्देषु संस्कृतभाषायाः प्रभावः दृश्यते।
(घ) बाणभट्टस्य कादम्बरी अपि संस्कृतभाषायाः उत्कृष्टा कृतिः अस्ति।
उत्तर:
(क) केषाम् भाषा संस्कृतभाषा आसीत्?
(ख) कस्य राज्ये सर्वेजनाः संस्कृतभाषायाम् एव वदन्ति स्म?
(ग) कस्याः कतिपयेषु शब्देषु संस्कृतभाषाः प्रभावः दृश्यते?
(घ) बाणभट्टस्य कादम्बरी अपि संस्कृतभाषायाः कीदृशी कृतिः अस्ति?

संस्कृत कक्षा 7 पाठ 11 MP Board प्रश्न 6.
उचित शब्द से रिक्त स्थान भरो (संस्कृतभाषायाः, संस्कृतभाषया, संस्कृतभाषाम्, संस्कृतभाषा)
(क) जनाः ……….. वदन्ति।
(ख) ……….. देववाणी कथ्यते।
(ग) ………….. विकासः आवश्यकः अस्ति।
(घ) भारतीयभाषानां उद्गम ………… एव अभवत्।
उत्तर:
(क) संस्कृतभाषाम्
(ख) संस्कृतभाषा
(ग) संस्कृतभाषायाः
(घ) संस्कृतभाषया।

Class 7th Sanskrit Mp Board प्रश्न 7.
उचित अव्यय पद चुनकर कथा को पूर्ण करो
(सत्वरं, पुरा, इति, अन्तः, मन्द-मन्दं, बहिः, एकदा, शीघ्रं, उच्चैः, उपरि, शनैः शनैः, परितः, पुरतः)
………… काले एकस्मिन् वने बहवः पशुपक्षिणः निवसन्ति स्म। …………. वनस्य …………. नूतनवर्षस्य सभा आसीत्। शशकः कच्छपं ………… आगच्छतु …………. उक्त्वा ………… सभां गतवान्। स्थूल: गजः …………. आगतः। मूषकः बिलात् ………… आगत्य सभां गतः। सर्वे पशुपक्षिणः आगत्य मञ्चस्य ………… उपविष्टाः। सभास्थलं …………. वानराः आसन्। सिंह ………….. गर्जनं कृत्वा मञ्चस्य  …………. उपविष्टः। सिंहः भाषणं दत्वा शुभकामना: दत्तवान्। सर्वे मिष्ठान्न खादितवन्तः कच्छपः ………. विलम्बेन आगतवान्। तं दृष्ट्वा सर्वे हसितवन्तः।
उत्तर:
पुरा, एकदा, अन्तः, सत्वरं, इति, शीघ्र, मन्द-मन्दं, बहिः, परितः, पुरतः, शीघ्रं, उपरि, शनैः शनैः।

अमरवाणी संस्कृतभाषा हिन्दी अनुवाद

“भाषासु मुख्या मधुरा दिव्या गीर्वाणभारती”
भी छात्राः! श्रावणमासस्य द्वादशीतः भाद्रपदमासस्य तृतीयापर्यन्तं संस्कृतसप्ताहः भवति। अद्य श्रावणीपूर्णिमा अस्ति। किं भवन्तः जानन्ति? अद्य संस्कृतदिवसः अपि आयोज्यते। संस्कृतभाषा अतिप्राचीना अस्ति। दैवीयप्रेरणया उत्पन्न अतः इयं भाषा देवभाषा इति कथ्यते। सम्पूर्णे अपि विश्वे आदिज्ञानस्य आधाराः ऋग्वेदः, यजुर्वेदः, सामवेदः, अथर्ववेदः इति चतुर्वेदाः तथा शिक्षा, कल्पः, ज्योतिष, छन्दः, व्याकरणं, निरुक्तम् इति षड् वेदाङ्गनि अष्टोत्तरशतम् उपनिषदः षड् दर्शनानि अष्टादश पुराणानि चिकित्सानाट्यसाहित्य-शास्त्रादयः ग्रन्थाः च संस्कृतभाषायाम् एव लभ्यन्ते। पुरा संस्कृतभाषा जनभाषा आसीत्, अधुना अपि प्रासङ्गिकी अस्ति। संस्कृतस्य महत्त्वं विविधकारणै अस्ति। यथा

Sanskrit Class 7 Chapter 11 MP Board अनुवाद :
“भाषाओं में मुख्य संस्कृत भाषा मधुर और दिव्य है।”
हे छात्रो! श्रावण महीने की द्वादशी से लेकर भादों (भाद्रपद) महीने की तृतीया तक संस्कृत भाषा का सप्ताह होता है। आज श्रावण महीने की पूर्णमासी है। क्या आप जानते हैं कि आज संस्कृतदिवस का आयोजन भी किया जा रहा है। संस्कृत-भाषा बहुत अधिक प्राचीन है। दैवी-प्रेरणा से उत्पन्न हुई है, इसलिए यह भाषा देवभाषा कही जाती है। सम्पूर्ण विश्व में ही प्रारम्भिक ज्ञान के आधार पर ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद और अथर्ववेद आदि चारों वेद तथा शिक्षा, कल्प, ज्योतिष्ज्ञ, छन्द, व्याकरण, निरूक्त, छ: वेदाङ्ग, एक सौ आठ उपनिषद, छः दर्शन, अठारह पुराण, चिकित्सा, नाट्य साहित्य और शास्त्र इत्यादि ग्रन्थ संस्कृत भाषा में ही प्राप्त हैं। प्राचीन काल में संस्कृत भाषा ही जनभाषा (लोगों की भाषा) थी, (यह बाद में) आज भी प्रासङ्गिक है। संस्कृत का महत्त्व अनेक कारणों से है। जैसे-

1. आध्यात्मिकं महत्त्वम् :
आध्यात्मिकज्ञानेन भारतं जगद्गुरुः आसीत्। श्रीमद्भगवद्गीतादिभारतीयधर्म दर्शनग्रन्थेषु गूढरहस्यायानि दैवीयतत्त्ववानि निहितानि। भौतिकजगति आध्यात्मिकशान्तिनिमित्तं वैदेशिकाः अपि भारतीयदर्शनस्य अध्ययनं कुर्वन्ति।

2. सांस्कृतिकं महत्त्वम् :
“भारतस्य प्रतिष्ठे द्वे संस्कृतं संस्कृतिस्तथा।” तत्रापि “संस्कृति ः संस्कृताश्रिता” इति उच्यते। चत्वारः पुरुषार्थाः, चत्वार : आश्रमाः, षोडश संस्काराः, स्त्रीसमादरादयः, सदाचारविचाराः धर्मपुराणस्मृतिग्रन्थेषु संस्कृतभाषायाम् एव प्रतिपादिताः।

3. साहित्यिकं महत्त्वम् :
संस्कृतभाषायाम् आदिकविवाल्मीकिम् आरम्भ्य विष्णुशर्माकालिदासभारविमाघदण्डिभर्तृहरिजयदेवादीनां वैविध्यपूर्णकवीनां विश्वप्रसिद्धा समृद्धपरम्परा अस्ति। एतेषां कृतिषु गद्यपद्यनाट्य-काव्यगीतिनीतिस्तोत्रकथासाहित्यस्य भण्डार: दृश्यते।

4. वैज्ञानिकं महत्त्वम् :
विज्ञानस्य विभिन्न क्षेत्रेषु भारतीयवैज्ञानिकैः पाणिनिः पतञ्जलि-कणाद-आर्यभट्टवराहमिहिर-भास्कराचार्यादिभिः संस्कृते लिखिताः ग्रन्थाः अद्यापि विश्वस्य मार्गदर्शनं कुर्वन्ति। भाषाविज्ञानदृष्ट्या अपि सुदृढ़सुबद्धव्याकरणकारणात् सङ्गणकाय अस्याः भाषायाः उपयोगिता उद्घोषिता। समस्तभारतीयभाषाणां जनन्याः संस्कृतभाषायाः प्रभावः अन्यवैदेशिकभाषासु अपि दृश्यते। समृद्धशब्दभण्डारकारणात् आधुनिकप्राविधिक क्षेत्रे परिभाषिकशब्दानुवादसमये संस्कृतस्य एव साहाय्यं स्वीक्रियते। न केवलं एतानि कारणानि अपि तु संस्कृतं सम्पूर्ण राष्ट्र एकसूत्रेण बध्नाति।

अनुवाद :
1. आध्यात्मिक महत्त्व :
आध्यात्मिक ज्ञान के कारण भारतवर्ष जगद्गुरु था। श्रीमद्भगवद्गीता आदि भारतीय धर्म दर्शन ग्रन्थों में गूढ़ रहस्य तथा दैवीय तत्व छिपे हुए हैं। भौतिक संसार में आध्यात्मिक शान्ति के लिए विदेशी लोग भी भारतीय दर्शन का अध्ययन करते हैं।

2. सांस्कृतिक महत्त्व :
“भारत की प्रतिष्ठा दो में है-संस्कृत तथा संस्कृति में। वहाँ भी संस्कृति संस्कृत के आश्रित है।” ऐसा कहा जाता है। चार पुरुषार्थ (धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष), चार आश्रम, सोलह संस्कार, स्त्री समादर इत्यादि, सदाचार सम्बन्धी विचार, धर्म पुराण और स्मृति ग्रन्थों को संस्कृत भाषा में ही प्रतिपादित किया गया है।

3. साहित्यिक महत्त्व :
संस्कृत भाषा में आदि कवि वाल्मीकि से लेकर विष्णु शर्मा, कालिदास, भारवि, माघ, दण्डि, भर्तृहरि, जयदेव आदि विविधतापूर्ण कवियों की विश्वप्रसिद्ध समृद्ध परम्परा है। इनकी रचनाओं में गद्य-पद्य नाटक, काव्य, गीति, नीति, स्रोत, कथा साहित्य का भण्डार दिखायी देता है।

4. वैज्ञानिक महत्त्व :
विज्ञान के विभिन्न क्षेत्रों में भारतीय वैज्ञानिकों के द्वारा पाणिनि, पतञ्जलि, कणाद, आर्यभट्ट, वराहमिहिर, भास्कराचार्य आदि के द्वारा संस्कृत में लिखे ग्रन्थ आज भी विश्व का मार्गदर्शन करते हैं। भाषा विज्ञान की दृष्टि से भी सुदृढ़ और सुबद्ध व्याकरण के कारण से सङ्गणक के लिए इसकी भाषा की उपयोगिता घोषित की गई थी। समस्त भारतीय भाषाओं की जननी संस्कृत भाषा का प्रभाव अन्य वैदेशिक भाषाओं पर भी दिखाई पड़ता है। समृद्ध शब्द भण्डार के कारण से आधुनिक प्राविधिक (तकनीकी) क्षेत्र में पारिभाषिक शब्दों का अनुवाद करने के समय संस्कृत की ही सहायता स्वीकार की जाती है।

केवल इतने ही कारण नहीं हैं अपितु (यह) संस्कृत (भाषा) सम्पूर्ण राष्ट्र को एकता के सूत्र में बाँधती है।

अस्याः भाषायाः ऐतिहासिक-सामाजिक-राष्ट्रीयअन्ताराष्ट्रियक्षेत्रेषु अपि महत्त्वम् अस्ति। एतस्याः महत्त्वं ज्ञात्वा इदानी सर्वकारः अपि पुनः जनभाषां कर्तुं १९९९-२००० वर्ष ‘संस्कृतवर्षम्’ इति उद्घोष्य संस्कृतस्य प्रचारप्रसारे संलग्नः अस्ति। भारते इदानी पञ्चदश संस्कृतविश्वविद्यालयाः सन्ति। सर्वे प्रायः चिन्तयन्ति यत् संस्कृतं कठिनम् इति, किन्तु वस्तुतः एषा सरला सरसा सुबोधजनभाषा अस्ति। अतः कर्नाटके ‘मत्तूर ग्रामे’ मध्यप्रदेशे ‘झीरिग्रामे’ च जनाः संस्कृतेन वदन्ति। इदानीम् अस्माभि अपि संस्कृतं पठित्वा अस्याः भाषायाः प्रसाराय प्रयत्नः करणीयः।

अनुवाद :
इस भाषा का ऐतिहासिक-सामाजिक-राष्ट्रीय और अन्तर्राष्ट्रीय क्षेत्रों में भी महत्त्व है। इसके महत्त्व को जानकर अब सरकार भी फिर से इसे जनभाषा बनाने के लिए १९९९-२००० के वर्ष को संस्कृतवर्ष’ घोषित करके संस्कृत के प्रचार और प्रसार में लगी हुई है। भारतवर्ष में अब पन्द्रह संस्कृत विश्वविद्यालय हैं। सभी प्रायः सोचा करते हैं कि संस्कृत कठिन है किन्तु वास्तव में यह भाषा सरल, सरस और सुबोध जनभाषा है। अतः कर्नाटक में ‘मत्तूर’ नामक गाँव में और मध्य प्रदेश में ‘झीरि’ गाँव में लोग संस्कृत में ही बोलते हैं। अब हम लोगों को भी संस्कृत पढ़कर इस भाषा के प्रसार के लिए प्रयत्न करने चाहिए।

अमरवाणी संस्कृतभाषा शब्दार्थाः

गीर्वाणभारती = संस्कृत भाषा। प्रासङ्गिकी = प्रासंगिक। दैवीय प्रेरणया = देवों की प्रेरणा से। पुरा = प्राचीन काल में। अधुना = अभी या वर्तमान में। प्राविधिक क्षेत्रम् = तकनीकी क्षेत्र। स्वीक्रियते = ली जाती है। सर्वकारः = सरकार। उद्घोष्य = उद्घोषणा करके। करणीय = करना चाहिए।

MP Board Class 7th Sanskrit Solutions

MP Board Class 7th Social Science Solutions Chapter 11 The Delhi Sultanate

MP Board Class 7th Social Science Solutions Chapter 11 The Delhi Sultanate

MP Board Class 7th Social Science Chapter 11 Text Book Questions

Choose the correct alternatives from the following

Class 7 Social Science Chapter 11 The Delhi Sultanate MP Board Question 1.
Agra was made the capital by:
(a) Qutab – uddin Aibak
(b) Sikandar Lodi
(c) Balban
(d) Firoz Shah
Answer:
(b) Sikandar Lodi

Mp Board Class 7th Social Science Chapter 11 Question 2.
Ib Battuah visited India during the » region of:
(a) Muhammad-bin-Tuglaq
(b) Razia Sultan
(c) Alauddin Khilji
(d) Ibrahim Lodi
Answer:
(a) Muhammad-bin-Tuglaq

Class 7 Social Science Chapter 11 MP Board Question 3.
Mohammad Tuglaq odered the circulation of new currency of:
(a) Silver
(b) Gold
(c) Tin
(d) Copper
Answer:
(d) Copper

Class 7th Social Science Chapter 11 MP Board Question 4.
Balban served as Vazir for a period of:
(a) l0 yers
(b) 20 yers
(c) 30 yers
(d) 40 yers
Answer:
(d) 40 yers

Fill in the blanks:

  1. The founder of slave dynasty was ………………
  2. The city of Jaunpur was founded by …………..
  3. Taimur Lang attacked Delhi in …………….. AD
  4. Ala-uddin Send ……………. to conquer Deccan.

Answer:

  1. Qutab – ud – din – Aibak
  2. Firoz Shah Tuglaq
  3. 1398
  4. Malik Kapur

MP Board Class 7th Social Science Chapter 11 Short Answer Type Questions

Class 7 History Chapter 11 Questions And Answers Question 1.
Describe the reforms made by Alauddin Khilji?
Answer:
Alauddin Khilji made a number of reforms:

  • Military reforms – Alauddin organized his army. He appointed die soldiers as per their ability. He started the practice of paying the soldiers in cash and also numbering and counting the horses. He repaired the old forts and got new ones built.
  • Market reforms – Alauddin started market control system. He controlled prices. He organized a vigilance group to keep a check, on the market rates.
  • Revenue Policy – Land revenue for all the lands was refixed on die measurement of land. Half of die produce was fixed as revenue.

Class 7th History Chapter 11 MP Board Question 2.
What were the ambitious projects of Muhammud bin – Tuglaq? Why did he fail?
Answer:
The ambitious projects of Muhammad bin Tuglaq were:

  • Transfers of Capital.
  • Introduction of token currency.
  • Taxation in Doab.

Tuglaq was hasty and impatient That is why so many of his experiments failed and he has been called an ill-fated idealist

7th Class Social 11th Lesson Questions And Answers Question 3.
Describe the causes of the decline of the Delhi Sultanate.
Answer:
The causes of the decline of the Delhi Sultanate:

  • Weak administration – The Delhi Sultante had a dearth of able rulers. They did not try to establish a strong administration. The central government did not have control over the local rulers.
  • No definite law of succession – After die death of a Sultan, war of succession ensued, only sword could decide the succession.
  • Internal differences – There were differences and conflict among the Muslims on the basis of race, religion, caste and elan.
  • 111 treatment of the Hindus and revolt by local rulers – Most of the Delhi Sultans followed die policy of religious intolerance. The local rulers did not tolerate it and revolted against the Sultans.
  • Thepolicies of Muhammad bin Tuglaq – The policies and projects executed by Muhammad bin-Tuglaq made the empire very weak.

Invasion of Taimur – The invasion Of Taimur proved to be fatal blow to Delhi. He ordered mass Killing and looted Delhi.

The Delhi Sultans Class 7 Questions And Answers Pdf Project Work:
Make a list of the Sultans of Delhi and also write down their periods.
Answer:
Class 7 Social Science Chapter 11 The Delhi Sultanate MP Board

MP Board Class 7th Social Science Solutions

 

MP Board Class 7th Hindi Bhasha Bharti Solutions Chapter 17 और भी दूँ

MP Board Class 7th Hindi Bhasha Bharti Solutions Chapter 17 और भी दूँ

MP Board Class 7th Hindi Bhasha Bharti Chapter 17 पाठ का अभ्यास

बोध प्रश्न

कुछ और भी दूँ कविता का प्रश्न उत्तर MP Board Class 7th प्रश्न 1.
निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए

(क) कवि मातृभूमि को क्या-क्या समर्पित करना चाहता है?
उत्तर
कवि मातृभूमि के लिए तन-मन-प्राण सब कुछ समर्पित करना चाहता है। वह अपने मस्तक, गीत तथा रक्त का एक-एक कण भी अपने देश की धरती के लिए अर्पित कर देना चाहता है। उसके मन में उठने वाली कल्पनाएँ तथा प्रश्न तथा सम्पूर्ण आयु (उम्र) भी मातृभूमि के लिए अर्पित करना चाहता है। सम्पूर्ण बाग-बगीचे, उनके फूल आदि मातृभूमि के लिए समर्पित हैं।

(ख) कवि अपने सर्वस्व समर्पण के बाद भी सन्तुष्ट क्यों नहीं है ?
उत्तर
कवि अपनी मातृभूमि की सेवा में सर्वस्व न्योछावर कर देना चाहता है। वह फिर भी सन्तुष्ट नहीं दिखता है। इसका कारण यह है कि वह इस सबके अतिरिक्त भी जो कुछ उसके पास है, उसे भी अर्पित कर देने की कामना करता है। कामनाएँ कभी भी शान्त नहीं हुआ करती।

(ग) कवि क्षमा-याचना क्यों कर रहा है?
उत्तर
कवि अपने गाँव, द्वार-घर-आँगन आदि सभी के प्रति अपने लगाव को छोड़कर मातृभूमि के लिए सर्वस्व प्रदान करना चाहता है। इसलिए वह इन सभी से क्षमा याचना करता है। इनकी अपेक्षा मातृभूमि के प्रति दायित्व महत्वपूर्ण है।

(घ) कविता का मुख्य सन्देश क्या है ?
उत्तर
कविता का मुख्य सन्देश है कि हम सभी अपनी मातृभूमि के लिए सर्वस्व त्यागकर उसकी सेवा करें। मोहरहित होकर तन-मन-प्राण से मातृभूमि की रक्षा के लिए तैयार रहें।

समर्पण पाठ कक्षा 7 MP Board प्रश्न 2.
निम्नलिखित भाव कविता की जिन पंक्तियों से प्रकट होते हैं, उन पंक्तियों को लिखिए
(क) मोहमाया के बन्धन को तोड़ना।
(ख) सम्पूर्ण आयु को समर्पण करना।
(ग) बलिदान के लिए तत्परता।
उत्तर
(क) तोड़ता हूँ मोह का बन्धन।
(ख) आयु का क्षण-क्षण समर्पित।
(ग) मन समर्पित, तन समर्पित, और यह जीवन समर्पित। चाहता हूँ देश की धरती, तुझे कुछ और भी हूँ।

चाहता हूँ कविता का भावार्थ Class 7 MP Board प्रश्न 3.
निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर सही विकल्प चुनकर दीजिए

(क) प्रस्तुत कविता का मुख्य भाव क्या है?
(1) मातृभूमि के प्रति आदर।
(2) मातृभूमि के लिए सर्वस्व समर्पण की चाह।
(3) मातृभूमि की महानता का गुणगान।
(4) मातृभूमि से क्षमा याचना।
उत्तर
(2) मातृभूमि के लिए सर्वस्व समर्पण की चाह।

(ख) कवि अपने जीवन, घर-परिवार और गाँव से क्षमा याचना करता है, क्योंकि वह
(1) इनके प्रति दायित्व निर्वाह नहीं करना चाहता।
(2) इनकी अपेक्षा देश के प्रति दायित्व निर्वाह को महत्वपूर्ण मानता है।
(3) इनके प्रति दायित्व निभाने में स्वयं को असमर्थ पाता है।
(4) इनसे छुटकारा पाना चाहता है।
उत्तर
(2) इनकी अपेक्षा देश के प्रति दायित्व निर्वाह को महत्त्वपूर्ण मानता है।

भाषा अध्ययन

चाहता हूं कविता का प्रश्न उत्तर MP Board Class 7th प्रश्न 1.
निम्नलिखित शब्दों के शुद्ध उच्चारण कीजिए
ऋण, स्वीकार, माँज, बाँध, शीश, आशीष, तृण।
उत्तर
उल्लिखित शब्दों को बार-बार पढ़िए और विशेष सावधानी से शुद्ध रूप में उच्चारण कीजिए। कठिनता के लिए अपने आचार्य महोदय की सहायता ले सकते हो।

Class 7 Hindi कुछ और भी दूँ Chhattisgarh State Board Solutions प्रश्न 2.
निम्नलिखित शब्दों का शुद्ध उच्चारण एवं लेखन कीजिए
कुछ और भी दूँ कविता का प्रश्न उत्तर MP Board Class 7th
उत्तर
छात्र/छात्राएँ स्वयं करें।

Aur Bhi Du Hindi Poem Question Answer MP Board Class 7th प्रश्न 3.
निम्नलिखित शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए- .
समर्पित, आँगन, ध्वज, आशीष।
उत्तर

  1. मैं अपनी मातृभूमि के लिए सर्वस्व समर्पित करता हूँ।
  2. मेरे आँगन में फलदार पेड़ों के झुरमुट खड़े हैं।
  3. अपने हाथ में राष्ट्रीय ध्वज लिए हुए वीर सैनिक मातृभूमि की रक्षा के लिए आगे बढ़ रहे हैं।
  4. माँ का आशीष सदैव फलदायक होता है।

Man Samarpit Tan Samarpit Question Answer MP Board Class 7th प्रश्न 4.
इस कविता से अनुप्रास अलंकार वाली पंक्तियाँ छाँटकर लिखिए।
उत्तर

  1. मन समर्पित, तन समर्पित।
  2. गान अर्पित, प्राण अर्पित, रक्त का कण-कण समर्पित।
  3. शीश पर आशीष की छाया घनेरी।
  4. रक्त का कण-कण समर्पित।
  5. आयु का क्षण-क्षण समर्पित।
  6. नीड़ का तृण-तृण समर्पित।

प्रश्न 5.
रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए
(क) माँ तुम्हारा ……..
(ख) ……………. फिर भी निवेदन
(ग) थाल में लाऊँ ……….
(घ) कर दया ………वह समर्पण।
उत्तर
(क) ऋण बहुत है, मैं अकिंचन,
(ख) किन्तु इतना कर रहा
(ग) सजाकर भाल जब भी
(घ) स्वीकार लेना।

प्रश्न 6.
नीचे लिखे शब्दों के पर्यायवाची दी गई वर्ग पहेली से छाँटकर लिखिए
फूल, पृथ्वी, माथा, खून, गृह।
वर्ग पहेली
समर्पण पाठ कक्षा 7 MP Board
उत्तर
फूल-प्रसून, पुष्प, सुमन । पृथ्वी-वसुधा, धारिणी, धरा, धरती। माथा-मस्तक, भाल, कपाल। खून-रक्त, रुधिर, लहू। गृह-घर, आवास, वास।

और भी दूँ सम्पूर्ण पद्यांशों की व्याख्या

1. मन समर्पित, तन समर्पित,
और यह जीवन समर्पित।
चाहता हूँ देश की धरती,
तुझे कुछ और भी हूँ।

शब्दार्थ-समर्पित = अर्पित किया हुआ, सौंपा हुआ; तन = शरीर; जीवन = प्राण या जिन्दगी।

सन्दर्भ-प्रस्तुत पंक्तियाँ “और भी ढूँ”, नामक कविता से अवतरित हैं। इसके रचयिता ‘रामावतार त्यागी’ हैं।

प्रसंग-कवि अपने प्रिय देश के लिए अपना सर्वस्व त्याग देने को तैयार है।

व्याख्या-कवि कहता है कि हे मेरे देश की धरती! तेरी सेवा के लिए मैं स्वयं तन-मन तथा अपने प्राण (सम्पूर्ण जिन्दगी) अर्पित करता हूँ। इस सब के अलावा दूसरी वस्तुएँ भी यदि मेरे पास है, तो उन्हें भी तेरे लिए अर्पित करने (त्यागने) के लिए तैयार हूँ।

2. माँ तुम्हारा ऋण बहुत है, मैं अकिञ्चन,
किन्तु इतना कर रहा, फिर भी निवेदन।
थाल में लाऊँ सजाकर भाल जब भी,
कर दया स्वीकार लेना वह समर्पण।

गान अर्पित, प्राण अर्पित,
रक्त का कण-कण समर्पित।
चाहता हूँ देश की धरती,
तुझे कुछ और भी हूँ।

शब्दार्थ-अकिञ्चन = दीन; भाल = मस्तक; समर्पण = अर्पित की हुई वस्तु; अर्पित = न्योछावर किया हुआ।

सन्दर्भ-पूर्व की तरह।

प्रसंग-कवि के अनुसार देशभक्त सर्वस्व अर्पित करने के बाद जो भी दूसरी वस्तु यदि उसके पास है तो वह उसे भी देश की सेवा में अर्पित कर देने को तैयार है।

व्याख्या-हे मातृभूमि, मुझ पर तेरे ऋण (कर्ज) का बोझ बहुत है। मैं दीन हूँ (उस कर्ज के बोझ को मैं किस तरह उठा सकूँगा)। फिर भी मैं यह निवेदन कर रहा हूँ कि जब भी अपने इस मस्तक को थाल में सजाकर लेकर आऊँ, तो मेरे इस समर्पण को (सेवा में दी गई इस वस्तु को) स्वीकार करने की कृपा करना। भक्ति भरा मेरा गीत भी तुम्हें अर्पित है, मेरे प्राण भी अर्पित हैं। साथ ही मेरे रक्त की (खून की) एक-एक बूंद भी तुम्हारे लिए अर्पित है। इस प्रकार हे मेरे देश की धरती ! मैं इसके अलावा भी कुछ और अर्पित करना चाहता हूँ।

3. माँज दो तलवार को, लाओ न देरी,
बाँध दो कसकर, कमर पर ढाल मेरी,
भाल पर मल दो, चरण की धूल थोड़ी,
शीश पर आशीष की छाया घनेरी,

स्वप्न अर्पित, प्रश्न अर्पित,
आयु का क्षण-क्षण समर्पित।
चाहता हूँ देश की धरती,
तुझे कुछ और भी हूँ।

शब्दार्थ-भाल = मस्तक; मल दो = लगा दो; आशीष = आशीर्वाद; घनेरी- घनी; स्वप्न- कल्पनाएँ, विचार; आयु = उम्र ; चरण = पैर।

मन्दर्भ-पूर्व की तरह।

प्रसंग-कवि अपनी मातृभूमि के आशीर्वाद को प्राप्त करके अपनी उम्र के प्रत्येक क्षण को देश की सेवा में अर्पित करना चाहता है।

व्याख्या-हे मातृभूमि-मेरी माँ! बिना किसी देर किए हुए तुम मुझे तलवार (युद्ध के लिए) दे दो। उसको और ढाल को-दोनों ही कसकर कमर में बाँध दो। साथ ही, मेरे मस्तक पर अपने चरणों (पैरों) की थोड़ी-सी धूल लगा दो तथा मेरे सिर पर अपने आशीर्वाद की घनी छाया कर दो (आशीर्वाद दीजिए)। मेरी कल्पनाएँ तथा मेरे प्रश्न सभी तेरी सेवा में अर्पित हैं। यहाँ तक कि मेरी उम्र का प्रत्येक क्षण भी तुम्हारी सेवा में अर्पित है। इस तरह, हे मेरे देश की धरती, मैं तुझे कुछ अन्य भी अर्पित कर देना चाहता हूँ।

4. तोड़ता हूँ मोह का बन्धन, क्षमा दो,
गाँव मेरे, द्वार घर-आँगन क्षमा दो;
आज सीधे हाथ में तलवार दे दो।
और बाएँ हाथ में ध्वज को थमा दो।

ये सुमन लो, यह चमन लो,
नीड़ का तृण-तृण समर्पित,
चाहता हूँ देश की धरती,
तुझे कुछ और भी हूँ।

शब्दार्थ-ध्वज पताका, झण्डा; थमा दो = पकड़ा दो सुमन = फूल; चमन = बगीचा; नीड़ = घोंसला; मोह = प्रेम।

सन्दर्भ-पूर्व की तरह।

प्रसंग- कवि अपने देश की सेवा के लिए सम्पूर्ण बन्धनों को समाप्त करके सब कुछ देश की सेवा में अर्पित कर देना चाहता है।

व्याख्या-हे मेरे देश ! तेरे लिए मैं मोह के (प्रेम के) जितने भी बन्धन है, उन सबको तोड़ देना चाहता हूँ। उसके लिए हे मेरे गाँव, तू मुझे क्षमा करना। मेरे घर-आँगन तथा द्वार, तुम सभी मुझे क्षमा करना। आज (अब समय आ गया है तब) तुम सभी मेरे सीधे हाथ में तलवार पकड़ा दो। इस तरह, हे मेरे देश ! ये सभी फूल, तथा बगीचा तथा मेरे घोंसले का तिनका-तिनका भी तेरी सेवा में अर्पित करता हूँ। इस प्रकार, मेरे पास जो भी अन्य वस्तु (यदि मेरे पास है) तो वह भी मैं, हे मेरे देश की धरती ! तेरी सेवा में अर्पित करता हूँ।

और भी दूँ शब्दकोश

समर्पित = त्यागा हुआ, अर्पित किया हुआ निवेदन = प्रार्थना; माँज = धोकर साफ कर दो, युद्ध के लिए; मोह = प्रेम; ध्वज – पताका, झण्डा; ऋण = कर्ज; भाल = मस्तक, माथा;आशीष = आशीर्वाद; सुमन = फूल, पुष्प; नीड़ = घोसा; अकिंचन = दीन; शीश = सिर; घनेरी-घनी; चमन – बगीचा; तृण = तिनका।

MP Board Class 7th Hindi Solutions

MP Board Class 7th General English Solutions Chapter 7 The Lost Camel

Get Updated MP Board Solutions for Class 7 General English Chapter 7 The Lost Camel Questions and Answers in PDF Format and download them free of cost. These are provided as per the latest exam pattern and syllabus. Access the topics of Chapter wise and communication skills, grammer part through the direct links available depending on the need. You can Download MP Board Class 7 English Solutions and can score highest grade in examination. Clear all your queries on the Mp Board Solutions for Class 7 English Chapter 21 Tansen Questions and Answers Subject by using the Madhya Pradesh State Board Solutions for existing.

MP Board Class 7th General English Solutions Chapter 7 The Lost Camel

If you are eager to know about the Madhya Pradesh State Board Solutions for Class 7 English you will find all of them here. You can identify the knowledge gap using these MP Board Solutions for English PDF and plan accordingly. Don’t worry about the accuracy as they are given after extensive research by people having subject knowledge along side from the latest English Syllabus.

The Lost Camel Textual Exercises

Read and Learn (पढ़ो और याद करो) :
Students should do themselves.
(छात्र स्वयं करें।)

Comprehension (बोध प्रश्न) :

(A) Answer the following questions :
(निम्न प्रश्नों के उत्तर लिखिए।)

The Lost Camel Story Questions And Answers MP Board Class 7th Question 1.
Why were the two merchants surprised at the old man’s questions?
(व्हाइ वर द टू मर्चेन्ट्स सरप्राइज्ड ऐट दि ओल्ड मैन्स क्वैश्चन्स?)
बूढ़े आदमी के प्रश्नों पर दो सौदागरों को क्यों अचम्भा हुआ?
Answer:
The two merchants were surprised at the old man’s questions as they thought how he could know about their camel that it was lame, blind in the left eye, carrying wheat on one side and honey one the other side of its back.
(द टू मर्चेन्ट्स वर सरप्राइज्ड ऐट दि ओल्ड मैन्स क्वेश्चन्स एज़ दे थौट हाउ ही कुड नो एबाउट देअर कैम्ल दैट इट वॉज़ लेम, ब्लाइन्ड इन दि लैफ्ट आई, कैरीइंग व्हीट ऑन वन साइड एण्ड हनी ऑन दि अदर साइड ऑफ इट्स बैक।)
दोनों सौदागर बूढ़े आदपी के प्रश्नों पर अचम्भित हुए, क्योंकि उन्होंने सोचा कि वह किस तरह उनके ऊँट के विषय में जान सका कि वह लँगड़ा, बार्से आँख से अन्धा तथा अपनी पीठ के एक ओर गेहूँ और दूसरी ओर शहद ले जा रहा था।

The Lost Camel Questions And Answers MP Board Class 7th Question 2.
Why did the merchants think that the old man had seen the camel ?
(व्हाइ डिड द मर्चेन्ट्स थिंक दैट दि ओल्ड मैन हैड सीन द कैम्ल ?)
सौदागरों ने क्यों सोचा कि बूढ़े आदमी ने ऊँट देखा है?
Answer:
The merchants thought that the old man had seen the camel because he gave the real information to the merchants about their camel.
(दी मर्चेन्ट्स थॉट दैट दि ओल्ड मैन हैड सीन द कैम्ल बिकॉज़ ही गेव द रीअल इनफॉर्मेशन टू द मर्चेन्ट्स अबाउट देअर कैमल।)
सौदागरों ने सोच लिया कि बूढ़े आदमी ने ऊँट को देखा है, क्योंकि उसने उनके ऊँट के बारे में सौदागरों को वास्तविक सूचना दे दी थी।

The Lost Camel Question Answer MP Board Class 7th Question 3.
Why did they take the old man to the Khalifa?
(व्हाइ डिड दे टेक दि ओल्ड मैन टू द खलीफा?)
वे बूढ़े आदमी को खलीफा के पास क्यों ले गये?
Answer:
They took the old man to the Khalifa because they thought that he had stolen the goods and killed the animal.
(दे टूक दि ओल्ड मैन टू द खलीफा बिकॉज दे थॉट दैट ही हैड स्टोलन द गुड्स एण्ड किल्ड दि ऐनीमल।)
वे बूढ़े आदमी को खलीफा के पास ले गये क्योंकि उन्होंने सोच लिया था कि उसने सामान चुराकर पशु को मार दिया था।

Lesson 7 The Lost Camel MP Board Question 4.
How did the old man know that the camel was blind ? .
(हाउडिड दि ओल्ड मैन नो दैट दि कैम्ल वॉज़ ब्लाइण्ड?) बूढ़े आदमी ने यह कैसे जान लिया कि ऊँट अन्धा था?
Answer:
The old man knew that the camel was blind in the left eye because it had eaten the leaves of bushes on only one side of the road.
(दि ओल्ड मैन न्यू दैट द कैम्ल वॉज़ ब्लाइन्ड इन द लैफ्ट आइ बिकॉज़ इट हैड ईटन द लीव्ज़ ऑफ बुशेज़ ऑन ओनली वन साइड ऑफ द रोड।)
बूढ़े आदमी ने जान लिया कि ऊँट बायीं आँख से अन्धा था क्योंकि उसने सड़क के एक ओर की ही झाड़ियों की पत्तियाँ खायी थीं।

The Lost Camel Class 7 MP Board Question 5.
Why were the bees flying on one side of the road ?
(व्हाइ वर् द बीज़ फ्लाइंग ऑन वन साइड ऑफ द रोड?) सड़क के एक ओर मधुमक्खियाँ क्यों उड़ रही थी?
Answer:
The camel was carrying honey on one side of its back so the bees were attracted to it and were flying on one side of the road.
(द कैम्ल वॉज़ कैरीइंग हनी ऑन वन साइड ऑफ इट्स बैक सो द बीज़ वर अट्रैक्टेड टू इट एण्ड वर फ्लाइंग ऑन वन साइड ऑफ द रोड।)
ऊँट अपनी पीठ के एक ओर शहद ले जा रहा था, इसलिए मधुमक्खियाँ इसकी ओर आकर्षित हो गई थीं तथा सड़क के एक ओर उड़ रही थीं।

The Lost Camel Class 7th MP Board Question 6.
Why did the Khalifa not punish the old man?
(व्हाइ डिड द खलीफा नॉट पनिश दि ओल्ड मैन?) खलीफा ने बूढ़े आदमी को दण्ड क्यों नहीं दिया?
Answer:
The Khalifa did not punish the old man because he had made wise use of his eyes to look at things.
(द खलीफा डिड नॉट पनिशद ओल्ड मैन बिकॉज़ ही हैड मेड वाईज़ यूज़ ऑफ हिज़ आईज़ टू लुक ऐट थिंग्स।)
खलीफा ने बूढ़े आदमी को दण्डित नहीं किया क्योंकि उसने वस्तुओं को देखने के लिए अपनी आँखों का बुद्धिमतापूर्ण उपयोग किया था।

(B) Complete the following sentences using the correct option:
(सही विकल्प चुनकर निम्न वाक्यों को पूर्ण कीजिए।)

Mp Board Class 7th English Chapter 7 Question 1.
The two merchants were looking …………..
(a) for their friend
(b) for their lost camel
(c) for their family members.
Answer:
(b) for their lost camel.

The Lost Camel Answer Key MP Board Class 7th Question 2.
The old man’s answers were in the form of …………..
(a) silence
(b) statements
(c) questions.
Answer:
(c) questions.

The Lost Camel Class 3 MP Board Class 7th Question 3.
The old man asked whether …………..
(a) The camel could not walk fast
(b) the camel carried a heavy load
(c) the camel was lame.
Answer:
(c) the camel was lame.

Question 4.
The merchants were angry because …………..
(a) They thought that the old man had stolen the goods and killed the camel.
(b) They thought that the old man was making fun of them.
(c) They thought that they would never get their camel back.
Answer:
(a) They thought that the old man had stolen the goods and killed the camel.

Question 5.
The old man knew the camel was lame because …………..
(a) one of its footprints could hardly be seen.
(b) the ants carried fallen grains from one side of the road.
(c) he had seen the camel before.
Answer:
(a) one of its footprints could hardly be seen.

Question 6.
The Khalifa said that the old man knew so much about the camel because …………..
(a) he was an expert
(b) he had killed the camel
(c) he used his eyes to look at things carefully.
Answer:
(c) he used his eyes to look at things carefully.

Question 7.
The merchants went to …………….
(a) the camel
(b) the Khalifa
(c) the king.
Answer:
(b) The Khalifa.

Question 8.
The camel was …………..
(a) lame in one leg
(b) blind in one eye
(c) both lame in one leg and blind in one eye.
Answer:
(c) both lame in one leg and blind in one eye.

Question 9.
The Khalifa said to the merchants …………….
(a) use your ears
(b) use your eyes
(c) use your mouth
Answer:
(b) use your eyes.

Question 10.
The old man had….
(a) stolen the camel
(b) killed the camel
(c) never seen the camel.
Answer:
(c) never seen the camel.

Word Power (शब्द समर्थ) :

(A) Match the words with their meanings :
(शब्दों का उनके अर्थ से मिलान कीजिए)
MP Board Class 7th General English Chapter 7 The Lost Camel
Answers:

  1. → (a)
  2. → (e)
  3. → (b)
  4. → (c)
  5. → (d)

(B) Fill in the blank spaces using the given words or phrases:
(दिये शब्दों या वाक्यांशों का प्रयोग कर रिक्त स्थानों को भरिए।)
(carrying, understand, searching, the ship of the desert, a lame excuse, foolproof, to work hard, to turn a blind eye, leave footprint, angry)

1. Bhola was ………… for his ball.
2. The truck was ………… bags of onions.
3. The teacher was ………… because Suraj did not do his work.
4. No one could ………… the story told by Ramesh.
5. The police ………… When they saw the thief was running away.
6. The camel is known as …………
7. Ramesh had not done his homework so he made ………… of falling sick.
8. Some products in the market claim to be a ………… remedy for illness.
9. Shyama has ………… to secure good marks.
10. If you ………… on the sand at a beach, the sea is sure to wash them away.
Answer:
1. searching
2. carrying
3. angry
4. understand
5. turned a blind eye
6. the ship of the desert
7. a lame excuse
8. foolproof
9. to work hard
10. leave footprint.

Grammar in Use (व्याकरण प्रयोग):

(A) Fill in the blank spaces with correct form of given verbs :
(दी गई क्रियाओं के सही रूप से खाली स्थान भरिए।)
Answer:
Two boys were playing in the ground with a ball. A few boys watched them. All of them were enjoying their free time. Suddenly it started raining. Now all of them ran back to their rooms. One of them picked up the ball.

(B) Make questions to get the following answers. Start with the ‘Wh’ word given in front of each sentence.
(निम्न उत्तरों को पाने के लिए प्रश्न बनाइए। प्रत्येक वाक्य को आगे ‘Wh’ शब्द से शुरू करिए।)
Answer:

  1. When does she have her lunch?
  2. What does she have for lunch ?
  3. Where did she have dinner last night?

Let’s Talk (आओ बात करें):

You are talking to a friend on telephone who has returned from a journey during vacation. Ask five questions about his/her journey.
(आप अपने मित्र से टेलीफोन पर बात कर रहे हैं जो अवकाश के दौरान यात्रा से वापिस आया है। उसकी यात्रा के बारे में पाँच प्रश्न पूछिएँ।)
Answer:
You may ask the following questions to your friend :

  1. Where did you go?
  2. When did you leave ?
  3. How was the weather there?
  4. How was your journey?
  5. How was the place you visited ?

Let’s Write (आओ लिखें)

1. Imagine that you are the camel in the story. Write the story using the following words:
(कल्पना करो कि आप कहानी में ऊँट हैं। निम्नलिखित शब्दों का प्रयोग कर कहानी लिखिए।)
Lake, tracks, footprints, went back, happy, leaves, lost, sand.

2. Give a title to your story.
Answer:
Camel in desert
I (Camel) have to walk on the sandy tracks. I leave my footprints. These are erased and lost by strong winds. The widespread sand area looks like a lake of water. I went there thinking I could get water there but I didn’t, so I went back. In that sandy land I got some leaves and I was very happy.

Let’s Do It (आओ इसे करें):

(A) Write names of the given animals/birds :
(दिए गए जानवरों/पक्षियों के नाम लिखिए।)

  1. Elephant
  2. Zebra
  3. Penguin
  4. Giraffe.

Write at least four sentences about each of the four pictures shown in the text. Use the clues given in the boxes.
Answer:
1. Elephant

  1. Elephant is the largest land animal.
  2. It has a long trunk.
  3. It is greyish black in colour.
  4. It eats leaves, fruits and sugarcane.

2. Zebra

  1. Zebra is a wild animal.
  2. It has black and white stripes on its body.
  3. It is a herbivorous animal i.e., it eats leaves and plants.
  4. It lives in the forest.

3. Penguin

  1. Penguin is a flightless bird.
  2. It is white and black in colour.
  3. It eats fishes.
  4. Penguin is an inhabitant of Arctic region.

4.Giraffe

  1. Giraffe is the tallest animal.
  2. It has a long neck and slender body.
  3. It has patched skin.
  4. It eats leaves and plants.

(B) Read the given passage and answer the questions given below it:
(दिये गए गद्यांश को पढ़िए और नीचे दिए प्रश्नों के उत्तर लिखिए।)

Question 1.
In what ways can the camel help us in agriculture ?
(इन व्हॉट वेज़ द कैमल हैल्प अस इन एग्रीकल्चर ?)
ऊँट हमारी खेती में किस प्रकार सहायता कर सकता है?
Answer:
Camels pull ploughs, turn wheels to irrigate fields and carry goods to the market, thereby helping in agriculture.
(कैमल्स पुल प्लाउज़, टर्न व्हील्स टू इरीगेट फील्ड्स एण्ड ‘कैरी गुड्स टू द मार्केट, देयरबाइ हैल्पिंग इन एग्रीकल्चर।)
ऊँट हल जोतते हैं, रहट के चक्र घुमाकर खेतों की सिंचाई करते हैं और सामान बाजार तक ढो कर ले जाते हैं, इस तरह खेती में सहायता करते हैं।

Question 2.
What’s the use of the camel’s hump?
(व्हॉट्स् द यूज़ ऑफ द कैमल्स् हम्प ?)
ऊँट के कूबड़ का क्या उपयोग है ?
Answer:
Camel’s hump is used as a source of energy when food and water are scarce.
(कैमल्स् हम्प इज़ युज्ड एज़ अ सोर्स ऑफ एनर्जी व्हेन फूड एण्ड वॉटर आर स्कार्स।)
ऊँट का कूबड़ ऊर्जा के स्रोत के रूप में उपयुक्त होता है जब खाने व पानी की कमी होती है।

Question 3.
How is the camel’s body suited to desert’s hard conditions ?
(हाउ इज़ द कैमल्स् बॉडी सूटिड टू द डेज़र्ट्स हार्ड कण्डीशन्स् ?)
ऊँट का बदन रेगिस्तान की मुश्किल परिस्थितियों के लिए कैसे उपयुक्त है?
Answer:
Camel has a hump which acts as a source of energy when food and water are scarce. It has broad, soft feet for a steady grip in the sand. A thick skin protects it from sun and cold nights. Its eyes have three eyelids to keep out sand. Its ears and nose are adapted to keep out sand storms.
(कैमल हैज़ अहम्प व्हिच ऐक्ट्स एज़ अ सोर्स ऑफ एनर्जी व्हेन फूड एण्ड वॉटर आर स्कार्स। इट हैज़ ब्रॉड, सॉफ्ट फीट फॉर अ स्टेडी ग्रिप इन द सैण्ड। अ थिक स्किन प्रोटेक्ट्स इट फ्रॉम सन एण्ड कोल्ड नाईट्स। इट्स आईज़ हैव थ्री आइलिड्स टू कीप आऊट सैण्ड। इट्स ईयर्स एण्ड नोज़ आर अडैप्टेड टू कीप आऊट सैण्ड स्टॉर्मू।)
ऊँट के एक कूबड़ होता है जो खाने और पानी की कमी के वक्त ऊर्जा के स्रोत की तरह कार्य करता है। उसके चौड़े व मुलायम पैर उसे रेत में चलने में सहायता करते हैं। उसकी आँखों की तीन पलकें रेत से बचाव करती हैं। उसके कान व नाक रेत के तूफान से बचाव करते हैं।

Question 4.
What does the camel eat?
(व्हॉट डज़ द कैमल ईट?)
ऊँट क्या खाता है?
Answer:
Camel eats grass, dates and grain when available. Deep in the desert it eats dry leaves and seeds.
(कैमल ईट्स ग्रास, डेट्स एण्ड ग्रेन व्हेन अवेलेब्ल। डीप इन द डैज़र्ट इट ईट्स ड्राइ लीव्स एण्ड सीड्स्।)
ऊँट घास, खजूर व अनाज खाता है जब वह उपलब्ध होते हैं। रेगिस्तान में वह सूखी पत्तियाँ व बीज खाता है।

Question 5.
Give a suitable title to the passage.
(गिव अ सूटेबल टालटल टू द पैसेज।)
अनुच्छेद को उपयुक्त शीर्षक दीजिए।
Answer:
Camel – the ship of the desert.
(कैमल्-द शिप ऑफ द डैज़र्ट)
ऊँट – रेगिस्तान का जहाज।

Pronunciation & Translation

Two merchants were searching for their lost camel in a desert. They met an old man on the way They asked him whether he had seen a camel.
(टू मर्चेन्ट्स वर सचिंग फॉर देअर लॉस्ट कैमेल इन अ डेजर्ट दे मैट एन ओल्ड मैन ऑन द वे दे आस्क्ड हिम वेदर ही हैड सीन अ कैमेल.)
अनुवाद – दो व्यापारी एक रेगिस्तान में अपना खोया हुआ ऊँट तलाश कर रहे थे। उन्हें रास्ते में एक वृद्ध मिला। उन्होंने उससे पूछा कि क्या उसने ऊँट देखा है।

The old man in turn asked more question. “Is it an old animal ?” he asked. The owners said it was. “Is it lame in one leg ?” asked the old man. The merchants sait it was. “Is it blind in the left eye ?”, the old man asked again. The owners were a little surprised; they said the animal was indeed blind in the left eye. “Have you seen the animal ?”, they asked the old man.
(द ओल्ड मैन इन टर्न आस्क्ड मोर क्वेश्चन्स. “इज इट एन ओल्ड ऐनिमल?” ही आस्क्ड. द ओनर्स सेड इट वॉज़. “इज इट लेम इन वन लैग?”आस्क्ड द ओल्ड मैन. द मर्चेन्ट्स सैड इट वॉज. “इज इट ब्लाइण्ड इन द लेफ्ट आई?'”, दि ओल्ड मैन आस्क्ड अगेन. दि ओनर्स वर अ लिटल सरप्राइज्ड; दे सैड दि ऐनिमल वाज इन्डीड ब्लाइण्ड इन द लेफ्ट आई. “हैव यू सीन दि ऐनिमल?” दे आस्क्ड दि ओल्ड मैन.)
अनुवाद – वृद्ध ने बदले में बहुत से प्रश्न पूछे. “क्या यह एक बूढ़ा जानवर है?” मालिकों ने कहा, हाँ ऐसा ही था। “क्या वह एक पैर से लंगड़ा है?” बूढ़े व्यक्ति ने पूछा। व्यापारियों ने कहा, हाँ ऐसा ही था। “क्या वह बांयी आँख से अन्धा है?” बूढ़े व्यक्ति ने फिर से पूछा। मालिक (व्यापारी) कुछ आश्चर्यचकित थे; उन्होंने कहा कि जानवर वास्तव में बांयी आँख से अन्धा था। “क्या तुमने जानवर को देखा है?” उन्होंने बूढ़े व्यक्ति से पूछा।

Without answering, The old man said to them, “Is the camel carrying wheat on one side of its back? The owners said that it was true. Now they were sure that the old man had seen the animal and perhaps taken the goods. The old man continued “Isn’t the camel carrying honey on the other side ?”
(विदआउट आन्सरिंग, दि ओल्ड मैन सैड टू दैम,“इज द कैमेल कैरिंग व्हीट ऑन वन साइड ऑफ इट्स बैक? दि ओनर्स – सैड दैड दैट इट वॉज टू. नाउ दे वर श्योर दैट दि ओल्ड मैन हैड सीन दि ऐनिमल एण्ड परहेप्स टेकन दि गुड्स. द ओल्ड मैन कन्टीन्यूड. “इजन्ट द कैमेल कैरिंग हनी ऑन दि अदर साइड?”)
अनुवाद-बिना उत्तर दिए बूढ़े व्यक्ति ने उनसे कहा, “क्या ऊँट अपनी पीठ के एक ओर गेहूँ ले जा रहा है?” मालिकों ने कहा कि यह सच था। अब उन्हें यकीन था कि वृद्ध ने ऊँट को देखा था और शायद उसने उस पर लदा सामान ले लिया था। बूढ़े व्यक्ति ने कहना जारी रखा, “क्या ऊँट दूसरी ओर शहद ले जा रहा है?

The owners caught hold of the old man and asked him angrily, “Have you stolen the goods and killed the animal ?” “I have not even seen the animal” said the old man calmly.
(दि ओनर्स कॉट होल्ड ऑफ दि ओल्ड मैन एण्ड आस्क्ड हिम ऐंग्रिली, “हैव यू स्टोलन द गुड्स एण्ड किल्ड दि ऐनिमल?”आइ हैव नॉट इवन सीन दि ऐनिमल, “सैड दि ओल्ड मैन कामली.)
अनुवाद – ऊँट के मालिकों ने वृद्ध को पकड़ लिया और उससे क्रोधपूर्वक पूछा, “क्या तुमने सामान चुरा लिया है और जानवर को मार दिया है?””मैंने तो उस जानवर को देखा तक नहीं है,” वृद्ध ने शांतिपूर्वक कहा।

The merchants asked him, “Do you think we are fools to believe your story ?” And they dragged him to the Khalifa’s court.
(द मर्चेन्ट्स आस्क्ड हिम, “डू यू थिंक वी आर फूल्स टू बिलीव योर स्टोरी?” एण्ड दे ड्रेग्ड हिम टू द खलीफा ‘ज कोर्ट.)
अनुवाद – व्यापारी उससे बोले, “क्या तुम समझते हो कि हम मूर्ख हैं जो तुम्हारी कहानी पर विश्वास करें?” और वे उसे खलीफा के दरबार में खींच कर ले गये।

The Khalifa listened to the marchants’ story. Then he turned to the old man and asked him whether he had seen the camel. The old man said he had never seen it in his life. “How do you know the camel is lame in one leg ?”, The Khalifa asked.
(द खलीफा लिसन्ड टू द मर्चेन्ट्स स्टोरी. दैन ही टन्ड टू दि ओल्ड मैन एण्ड आस्क्ड हिम वेदर ही हैड सीन द कैमेल. दि ओल्ड मैन सैड ही हैड नेवर सीन इट इन हिज लाइफ. “हाउ डू यू नो द कैमेल इज लेम इन वन लेग,?”द खलीफा आस्क्ड़.)
अनुवाद – खलीफा ने व्यापारियों की कहानी सुनी। तब वह वृद्ध की ओर मुड़ा और उससे पूछा कि क्या उसने ऊँट को देखा है? वृद्ध ने कहा कि उसने अपने जीवन में कभी उसे नहीं देखा है। “आप यह कैसे जानते हो कि ऊँट एक पैर से लंगड़ा है,? खलीफा ने पूछा।

“I looked at the footprints on the sand,” said the old man. “And one of them could hardly be seen.”
(“आइ लुक्ड ऐट द फुटप्रिंट्स ऑन द सेन्ड्” सैड दि ओल्ड मैन. “एण्ड वन ऑफ दैम कुड हार्डली बी सीन.”)
अनुवाद-“मैंने रेत पर उसके पद-चिन्ह देखे”, बूढ़े व्यक्ति ने कहा, “और उनमें से एक पैर के चिन्ह मुश्किल से दिखाई दे रहे थे।”

The Khalifa smiled and asked why the old man thought the camel was blind in one eye.
(द खलीफा स्माइल्ड एण्ड आस्क्ड व्हाई दि ओल्ड मैन थॉट द कैमेल वॉज ब्लाइण्ड इन वन आई.)
अनुवाद-खलीफा मुस्कराया और पूछा कि बूढ़े व्यक्ति ने क्यों सोचा कि ऊँट एक आँख से अन्धा है।

“The animal had eaten the leaves of the bushes only one one side of the road,” said the old man.
(“दि ऐनिमल हैड ईटन द लीज ऑफ द बुशेज ऑनली ऑन वन साइड ऑफ द रोड,” सैड दि ओल्ड मैन.)
अनुवाद-जानवर ने केवल सड़क के एक ओर की झाड़ियों की पत्तियों को खाया था।” बूढ़े व्यक्ति ने कहा।

“Why did you think the camel was carrying wheat and honey?”, asked the Khalifa.
(“व्हाई डिड यू थिंक द कैमल वॉज कैरिंग व्हीट एण्ड हनी?” आस्क्ड द खलीफा.)
अनुवाद-“आपने यह क्यों सोचा कि ऊँट गेहूँ और शहद ले जा रहा था?” खलीफा ने पूछा।

“I saw ants carrying fallen grains of wheat from one side of the road.” said the old man.
(“आइ सॉ आन्ट्स कैरिंग फॉलन ग्रेन्स ऑफ व्हीट फ्रॉम वन साइड ऑफ द रोड.” सैड दि ओल्ड मैन.)।
अनुवाद-मैंने सड़क के एक ओर से चीटियों को गिरे हुए गेहूँ के दानों को ले जाते हुए देखा।” बूढ़े व्यक्ति ने कहा।

“And there were bees flying around on the other side, I suppose.” Said the Khalifa.
(“एण्ड देअर वर बीज फ्लाइंग अराउण्ड ऑन दि अदर साइड, आइ सपोज.” सैड द खलीफा.)
अनुवाद-“और मेरे अनुमान से दूसरी ओर मधुमक्खियाँ | उड़ रही थीं,” खलीफा ने कहा।

“Yes, Your Honour.” Said the old man.
(“येस, योर ऑनर” सैड दि ओल्ड मैन.)
अनुवाद-“हाँ, मालिक” बूढ़े व्यक्ति ने कहा।
The Khalifa then turned to the merchants and said, “This man has made use of his eyes to look at things. You have eyes too. Use them. You’ll find your animal.” And he sent them away.
(द खलीफा देंन टन्ड टू द मर्चेन्ट्स एण्ड सैड, “दिस मैन हैज मेड यूज ऑफ हिज़ आइज टू लुक ऐट थिंग्स. यू हैव आइज टू. यूज दैम यू विल फाइण्ड योर ऐनिमल.” एण्ड ही सेन्ट दैम अवे.)
अनुवाद-तब खलीफा व्यापारियों की ओर मुड़ा और कहा, “इस व्यक्ति ने वस्तुओं को देखने में अपनी आँखों का प्रयोग किया है। आपके पास भी आँखें हैं। उन्हें प्रयोग करो। आपको आपका जानवर मिल जाएगा।”

The Lost Camel Word Meanings

Camel (कैमल्)-ऊँट.; Duck (डक)-बतख; Elephant (ऐलीफेन्ट)-हाथी; Lion (लायन)-शेर; Merchants (मर्चेन्ट्स)-सौदागर; Searching (सचिंग) -खोज रहे; Lost (लॉस्ट)-खोया हुआ; Desert (डेजर्ट) -रेगिस्तान; Drag (ड्रेग)-खींचना; Owners (ओनर्स) -मालिकों; Lame (लेम)-लंगड़ा Blind (ब्लाइन्ड) -अन्धा; Surprised (सरप्राइज्ड)-अचम्भित हुए; Indeed (इन्डीड)-वास्तव में; Sure (श्योर)-निश्चित; Honey (हनी)-शहद; Caught hold of (कॉट होल्ड ऑफ)-पकड़ लिया; Angrily (एन्ग्रीली)-नाराजगी से; Calmly (कामली)-चुपचाप; Listened (लिसन्ड)-सुना; Footprints (फुटप्रिन्ट्स)-पदचिह्न; Smiled (स्माइल्ड) -मुस्कुराया; Animal (एनीमल)-पशु; Bees (बीज़) -मधुमक्खियाँ।

We believe the information shared regarding MP Board Solutions for Class 7 English Chapter 21 Tansen Questions and Answers as far as our knowledge is concerned is true and reliable. In case of any queries or suggestions do leave us your feedback and our team will guide you at soonest possibility. Bookmark our site to avail latest updates on several state board Solutions at your fingertips.

MP Board Class 7th Social Science Solutions Chapter 1 India and the World

MP Board Class 7th Social Science Solutions Chapter 1 India and the World

MP Board Class 7th Social Science Chapter 1 Text Book Questions

Mp Board Class 7 Social Science Solution Fill in the Blanks:

  1. The Medieval period in India begins from ………………..
  2. The Chola Kingdom had trade relations with ………….. countries.
  3. Compass was invented in …………….

Answer:

  1. 8th century
  2. South Asian
  3. China

 

Mp Board 7th Class Social Science Book Match the Following:

Mp Board Class 7th Social Science Solution
Answers:
1. (d) 13th to 18th
2. (c) Rajendra – I
3. (b) China
4. (a) hereditary

MP Board Class 7th Social Science Chapter 1 Short Answer Type Questions

Mp Board Class 7th Social Science Solution In English Question 1.
Into how many parts have we divided the Medieval Indian History? Write their names and period.
Answer:
The Medieval Indian History has been divided into two parts:

  • Early Medieval Period (8th to 13th century AD)
  • Later Medieval Period (13th to 18th century AD).

Class 7 Social Science Chapter 1 India And The World Question 2.
Name the literary sources of medieval period.
Answer:
A great variety of literary sources are available to know about the medieval period. They are writings on palm leaves and birch bark.

India And The World Class 7 Question 3.
Describe the life style of the Feudal Lords of Medieval civilization.
Answer:
The Feudal Lords used to live in castles. They had absolute power over their peasants and workers. They lived a luxurious life and used to treat the peasants very badly.

India And The World Book Class 7 Solutions Question 4.
Mention the territories conquered by the Arabs.
Answer:
The Arabs conquered many parts of Western Asia,-Jordan, Syria, Iraq, Turkey, Persia and Egypt. They also conquered territories in Northern Africa and reached Spain. Finally they extended their territory up to North Western part of India.

MP Board Class 7th Social Science Chapter 1 Long Answer Type Questions

Mp Board Class 7 Social Science Book Question 1.
Mention the contributions of the Arabs in the development of the Medieval civilization.
Answer:
The Arabs made great contribution in the development of the Medieval civilization. They were expert traders. Trade had made them rich and they used the wealth for the development of art, science and literature.

They spread knowledge, which they acquired from the countries with which they had trade relations, to distant lands. They also made important contribution in the field of Geometry, Algebra, Geography and Astronomy. They also carried new inventions of China like Gun Powder, Paper and Compass to countries of Europe.

MP Board Class 7th Social Science Solutions

MP Board Class 7th General English Chapter 1 The Rainbow

Get Updated MP Board Solutions for Class 7 General English Chapter 1 The Rainbow Questions and Answers in PDF Format and download them free of cost. These are provided as per the latest exam pattern and syllabus. Access the topics of Chapter wise and communication skills, grammer part through the direct links available depending on the need. You can Download MP Board Class 7 English Solutions and can score highest grade in examination. Clear all your queries on the Mp Board Solutions for Class 7 English Chapter 21 Tansen Questions and Answers Subject by using the Madhya Pradesh State Board Solutions for existing.

MP Board Class 7th General English Solutions Chapter 1 The Rainbow

If you are eager to know about the Madhya Pradesh State Board Solutions for Class 7 English you will find all of them here. You can identify the knowledge gap using these MP Board Solutions for English PDF and plan accordingly. Don’t worry about the accuracy as they are given after extensive research by people having subject knowledge along side from the latest English Syllabus.

The Rainbow Textual Exercise

Listen and Repeat (सुनो और दुहराओ)

(A) You have read the poem. Find out which lines end with similar sounds.
(तुमने कविता पढ़ ली है। उन पंक्तियों को ढूढ़ों जो समान स्वर से समाप्त हुईं हैं।)
Answer:
Seas – These
Please – Trees – these

(B) Listen to the sentences given below carefully and then choose the words that rhyme and write them in the table given.
(नीचे लिखे वाक्यों को ध्यानपूर्वक सुनो और तब समान तुक (ध्वनि) वाले शब्दों को दी गई सारिणी में लिखो।)

  1. I like to bake a birthday cake.
  2. Once a king learnt how to sing.
  3. A cat sat on a mat.
  4. The little boy danced with joy.
  5. A hen wrote with a pen.
  6. The frog sat on a log.

Answer:
कक्षा 7 की इंग्लिश की किताब MP Board

Comprehension (बोध प्रश्न)

Choose the correct option (सही विकल्प चुनो।) :

The Rainbow Class 7 MP Board Question 1.
What do you think the poem is about ?
(व्हॉट डू यू थिंक द पोऍम इज़ अबाउट?)
कविता किसके बारे में है, तुम क्या सोचते हो?
The poem is about –
(द पोऍम् इज़ अबाउट)
कविता बारे में है –
(a) clouds (क्लाउड्स) बादल
(b) bridges (ब्रिजिज़) पुल
(c) rainbow (रेनबो) इन्द्रधनुष
Answer:
(d) rainbow (रेनबो) इन्द्रधनुष।

Mp Board Class 7th English Chapter 1 Question 2.
Where do boats and ships sail ?
(व्हेयर डू बोट्स एण्ड शिप्स सेल् ?)
नावें व जहाज कहाँ तैरते हैं ?
The Rainbow Poem In Hindi MP Board
Answer:
(c) Boats sail on river.
(बोट्स सेल ऑन रिवर।)
नावें नदी में तैरती हैं।
(b) Ships sail on sea.
(शिप्स सेल ऑन सी।)
जहाज समुद्र में यात्रा करते हैं।

Class 7 English Chapter 1 The Rainbow MP Board Question 3.
The rainbow makes a bridge
(द रेनबो मेक्स् अ ब्रिज)
इन्द्रधनुष पुल बनाता है –
(a) Over trains
(ओवर ट्रेन्स्) रेलगाड़ियों पर।
(b) From the earth to the sky
(फ्रॉम द अर्थ टू द स्काय) पृथ्वी से आसमान तक।
(c) Over tall buildings
(ओवर टॉल बिल्डिंग्स) ऊँची इमारतों के ऊपर।
Answer:
(b) From the earth to the sky.
(फ्राम् दॉ अर्थ टू द स्काय) पृथ्वी से आसमान तक।

Lesson 1 The Rainbow MP Board Question 4.
The prettiest bridge is –
(द प्रिटिऐस्ट् ब्रिज इज़) –
सबसे सुन्दर पुल है –
(a) made by clouds.
(मेड बाइ क्लाउड्स)
बादलों द्वारा बनाया गया।
(b) made by a rainbow.
(मेड बाइ अ रेनबो)
इन्द्रधनुष द्वारा बनाया गया
(c) made over rivers.
(मेड ओवर रिवर्स)
नदियों पर बना हुआ।
Answer:
(b) Made by a rainbow.
(मेड बाइ अ रेनबो)
इन्द्रधनुष द्वारा बनाया गया।

(v) The rainbow is the
(द रेनबो इज़ द) –
इन्द्रधनुष है –
(a) Prettier (प्रिटिअ) काफी सुन्दर
(b) pretty (प्रिटि) सुन्दर
(c) prettiest (प्रिटिऐस्ट्) सबसे सुन्दर
Answer:
(b) prettiest (प्रिटिऐस्ट्) सबसे सुन्दर।

Word Power (शब्द सामर्थ्य)

(A) Pick the odd word out and encircle it :
(भिन्न शब्द को छाँटो और इसके चारों ओर गोला करें।)
Answer:
Mp Board Class 7th English

(B) Use the following words appropriately in the sentences given below :
(नीचे दिये शब्दों का उचित प्रयोग नीचे दिये गये वाक्यों में करे)
(pretty, pleases, rainbow, clouds, sail)

  1. Ships ……………… on seas
  2. I saw a ……………… in the sky yesterday.
  3. ……………… are often seen in the sky in the rainy season.
  4. Namrata is a ……………… girl.
  5. Natural beauty always ……………… me.

Answer:

  1. sail
  2. rainbow
  3. Clouds
  4. pretty
  5. pleases

कक्षा 7 की अंग्रेजी की किताब MP Board 4.
Grammar in Use (व्याकरण का प्रयोग ) :
Make sentences using the adjectives given below :
(नीचे दिये विशेषणों से वाक्य बनाओ।)
Example – Shubhra is pretty. Her sister is prettier than her.

  1. great – greater
  2. wise – wiser
  3. bright – brighter
  4. fresh – fresher
  5. high – higher

Answer:

  1. Jawaharlal Nehru was great. Mahatma Gandhi was greater than him.
  2. Ram is wise. His brother is wiser than him.
  3. This lamp is bright. That lamp is brighter than this.
  4. This bread is fresh. That bread is fresher than this one.
  5. These mountains are high. Mt. Everest is higher than these.

Let’s Talk (आवो बात करें)

कक्षा 7 इंग्लिश MP Board Chapter 1 (A)
Ask your friends the following questions and find answers. In which season is a rainbow often seen in the sky ? How many colours are there in a rainbow ?
(अपने मित्र से निम्न प्रश्न पूछे तथा उनके उत्तर खोजें। किस ऋतु में इन्द्रधनुष आकाश में अक्सर दिखाई देता है? इन्द्रधनुष में कितने रंग होते हैं ?)
Answer:
You will get the answers as, the rainbow is often seen in the rainy season in the sky. There are seven colours in a rainbow.

(B) Work in pairs or groups of four and match the two columns :
(चार के जोड़े या समूह में कार्य करें और दोनों कॉलमों का मिलान करें)
7th Class English Book Rainbow MP Board
Answer:

  1. → (b)
  2. → (C)
  3. → (e)
  4. → (a)
  5. → (d)

Let’s Write (आओ लिखें)

Write a paragraph on ‘rainbow’ using the words given below :
(नीचे दिये गये शब्दों का प्रयोग करते हुए इन्द्रधनुष पर एक अनुच्छेद लिखें।)
(rainbow, sky, rainy season, clouds, beautiful, pretty, colours, violet, indigo, blue.)
Answer:
A rainbow is seen in the sky in rainy season. Clouds that sail across the sky are pretty but rainbow is even prettier than these. It consists of seven beautiful colours like violet, indigo, blue, green, yellow, orange and red.

Let’s Do It (आओ इसे करें)

Draw a picture of a rainbow and colour it. Also write the names of the colours you have used.
(इन्द्रधनुष का एक चित्र बनाएँ और रंग भरें। रंगों के नाम भी लिखें जो तुमने प्रयोग किये हैं।)
Answer:
Students should themselves draw a picture of rainbow and colour it.
(विद्यार्थी स्वयं इन्द्रधनुष का चित्र बनाएँ और इसमें रंग भरें।)

Names of the colours :

  1. Violet
  2. Indigo
  3. Blue
  4. Green
  5. Yellow
  6. Orange
  7. Red

Pronunciation & Translation

Boats sail on the rivers,
And ships sail on the seas;
But clouds that sail across the sky
Are prettier far than these.

(बोट्स सेल ऑन द रिवर्स,
एण्ड शिप्स सेल ऑन द सीज;
बट क्लाउड्स दैट सेल अक्रॉस द स्काई
आर प्रिटिअ फार दैन दीज)

अनुवाद – नावें नदी पर तैरती हैं,
और जहाज समुद्र पर तैरते हैं;
परन्तु बादल जो आकाश में तैरते हैं,
वे उनसे कहीं अधिक सुन्दर हैं।

There are bridges on the rivers,
As pretty as you please,
But the bow that bridges heaven,
And overtops the trees,
And builds a road from earth to sky,
Is prettier far than these.
…. Christina Georgina Rossetti

(देयर आर ब्रिजेज ऑन द रिवर्स,
एज प्रिटि एज यू प्लीज,
बट द बो दैट ब्रिजिज़ हेवन
एण्ड ओवरटॉप्स द ट्रीज,
एण्ड बिल्ड्स अ रोड फ्रॉम अर्थ टू स्काई,
इज प्रिटिअ फार दैन दीज.)
क्राइस्टिना जॉर्जीना रोसेटी

अनुवाद – “नदियों पर पुल होते हैं;
इतने सुन्दर जो तुम्हें अच्छे लगते हैं,
लेकिन इन्द्रधनुष जो आकाश पर पुल बनाता है,
और पेड़ों के ऊपर से जाता है,
और पृथ्वी से आसमान तक एक रास्ता बनाता है,
इनसे कहीं अधिक सुन्दर हैं।

The Rainbow Word Meanings

Boats (बोट्स)-नावें; Sail (सेल्)-जल पर यात्रा करना; Rivers (रिवर्स)-नदियाँ; Seas (सीज़)- समुद्र; Clouds (क्लाउड्स)-बादल; Across (एक्रॉस)-आर-पार; Bridges (ब्रिजिज़) पुल; Heaven (हैव्न्)-स्वर्ग; Overtops (ओवरटॉप्स्)-शिखर के ऊपर चढ़ जाना; Earth (अर्थ)-पृथ्वी; Pretty (प्रिटि)-सुन्दर; Please (प्लीज) -खुश होना; Bow (बो)-कमान (धनुष); Trees (ट्रीज़)-पेड़; Builds (बिल्ड्स् )-निर्माण करना; Road (रोड)-रास्ता।

We believe the information shared regarding MP Board Solutions for Class 7 English Chapter 21 Tansen Questions and Answers as far as our knowledge is concerned is true and reliable. In case of any queries or suggestions do leave us your feedback and our team will guide you at soonest possibility. Bookmark our site to avail latest updates on several state board Solutions at your fingertips.

MP Board Class 7th General English Solutions Chapter 2 The Wise Man-I

Get Updated MP Board Solutions for Class 7 General English Chapter 2 The Wise Man-I Questions and Answers in PDF Format and download them free of cost. These are provided as per the latest exam pattern and syllabus. Access the topics of Chapter wise and communication skills, grammer part through the direct links available depending on the need. You can Download MP Board Class 7 English Solutions and can score highest grade in examination. Clear all your queries on the Mp Board Solutions for Class 7 English Chapter 21 Tansen Questions and Answers Subject by using the Madhya Pradesh State Board Solutions for existing.

MP Board Class 7th General English Solutions Chapter 2 The Wise Man-I

If you are eager to know about the Madhya Pradesh State Board Solutions for Class 7 English you will find all of them here. You can identify the knowledge gap using these MP Board Solutions for English PDF and plan accordingly. Don’t worry about the accuracy as they are given after extensive research by people having subject knowledge along side from the latest English Syllabus.

The Wise Man-I Textual Exercises

Read and Learn (यहाआरयाद करो) :
Answer:
Do yourself. (विद्यार्थी स्वयं करें।)

Comprehension (बोध प्रश्न):
(A) Answer the questions given below:
(नीचे दिये प्रश्नों के उत्तर दीजिए)

Mp Board Class 7th English Chapter 2 Question 1.
Why did the horse trainer and his wife decide to sell the horse?
(व्हाय डिड द हॉर्स ट्रेनर एण्ड हिज़ वाइफ डिसाइड टू सेल् द हॉर्स ?)
अश्व – शिक्षक व उसकी पत्नी ने घोड़े को बेचने का फैसला क्यों किया?
Answer:
The horse trainer and bis wife decided to sell the horse because it ate a lot of fodder and it was expensive to feed it.
(द हॉर्स ट्रेनर एण्ड हिज़ वाइफ डिसाइडिड टू सैल् द हॉर्स बिकॉज़ इट ऐट अलॉट ऑफ फॉडर एण्ड इट वॉज़ ऐक्सपेंसिव टू फीड इट।)
अश्व – शिक्षक व उसकी पत्नी ने घोड़े को बेचने का फैसला इसलिए किया क्योंकि वह बहुत सारा चारा खाता था और उसका भरण-पोषण बहुत महँगा था।

Class 7 English Chapter 2 The Wise Man Mp Board Question 2.
Where did Bhola go to sell the horse ?
(व्हेअर डिड भोला गो टू सैल् द हॉर्स ?)
भोला घोड़ा बेचने कहाँ गया ?
Answer:
Bhola went to the market to sale the horse.
(भोला वेन्ट टू द मार्केट टू सेल द हॉर्स।)
भोला घोड़े को बेचने के लिए बाज़ार गया।

Mp Board Class 7th English Question 3.
Whom did he meet first?
(हम डिड ही मीट फट ?
वह सबसे पहले किससे मिला ?
Answer:
He first met a man with a donkey.
(ही फर्स्ट मेट अ मैन विद अ डौंकी।)
वह सबसे पहले एक आदमी से मिला जिसके पास गधा था।

Question 4.
Why did Bhola think of buying a sheep?
(व्हाय डिड भोला थिंक ऑफ बाइंग अ शीप ?)
भोला ने एक भेड़ खरीदने के बारे में क्यों सोचा?
Answer:
Bhola thought that his wife would like to have a sheep in place of a donkey. Therefore, he thought of buying a sheep
(भोला थॉट दैट हिज़ वाइफ वुड लाइक टू हैव अ शीप इन प्लेस ऑफ अ डौंकी। देअरफोर, ही थॉट ऑफ बाइंग अ शीप।)
भोला ने सोचा कि उसकी पत्नी गधे के बजाय भेड़ लेना चाहेगी। इसलिए उसने एक भेड़ खरीदने के बारे में सोचा।

Question 5.
What did the girl having green mangoes ask the horse trainer?
(व्हॉट डिड द गर्ल हैविंग ग्रीन मैंगोज़ आस्क द हॉर्स ट्रेनर ?)
हरे आमों वाली लड़की ने अश्व-शिक्षक से क्या पूछा ?
Answer:
The girl having green mangoes asked the horse trainer, whether his hen laid eggs.
(द गर्ल हैविंग ग्रीन मैंगोज़ आस्क्ड़ द हॉर्स ट्रेनर, व्हेदर हिज़ हैन लेड ऐग्स्।)
हरे आमों वाली लड़की ने अश्व-शिक्षक से पूछा कि क्या उसकी मुर्गी अण्डे देती है।

(B) Tick the correct answer true/false :
(सही उत्तर पर सत्य/असत्य का चिन्ह लगाइए)

1. Bhola’s wife was Asha. (भोलाज़ वाइफ वॉज़ आशा।)
2. Bhola spent little money for feeding his horse. (भोला स्पैन्ट लिट्ल मनी फॉर फीडिंग हिज़ हॉर्स।)
3. His wife loved to eat mango chutney. (हिज़ वाइफ लव्ड् टू ईट मैंगो चटनी।)
4. The girl had a basket full of green mangoes. (द गर्ल हैड अ बास्केट फुल ऑफ ग्रीन मैंगोज़)।
5. Bhola gave the sheep to the girl in exchange for her green mangoes. (भोला गेव द शीप टू द गर्ल इन ऐक्सचेन्ज फॉर हर ग्रीन मैंगोज़।)
Answer:
1. (F)
2. (T)
3. (T)
4. (T)
5. (F).

Word Power (शब्द सामर्थ)

(A) Write one word for these :
(इनके लिए एक शब्द लिखिए)

  1. One who trains a horse.
  2. One who looks after sheep.
  3. One who rides and controls an elephant.
  4. The person who controls wild animals in a circus.

Answers:

  1. Horse-trainer
  2. Shepherd
  3. Mahout
  4. Ring master.

(B) Match the two columns :
Mp Board Class 7th English Chapter 2
Answer:

  1. → (a)
  2. → (e)
  3. → (f)
  4. → (d)
  5. → (c)
  6. → (b)

Grammar in Use (व्याकरण का प्रयोग) :

(A) Combine the pairs of sentences given below using ‘who’ :
(‘हूँ’ का प्रयोग करते हुए निम्न वाक्यों को छोड़िये)

1. (a) The girl is wearing a red sweater.
(b) The girl is Sarita.
Answer:
The girl, who is waring a red sweater, is Sarita.

2. (a) The boy is wearing a blue cap.
(b) The boy is the tallest boy in the class.
Answer:
The boy, who is wearing a blue cap, is the tallest boy in the class.

3. (a) Seema studies in class VIII.
(b) Seema is the most brilliant student of the class.
Answer:
Seema, who studies in class VIII, is the most brilliant student of the class.

4. (a) John is a good story teller.
(b) John is telling an interesting story.
Answer:
John, who is a good story teller, is telling an interesting story..

5. (a) Gurmeet helps the boy.
(b) The boy is blind.
Answer:
Gurmeet helps the boy, who is blind.

Let’s Talk (आओ बात करें):

(i) Sit in groups of 4-5 and make a list of domestic animals and birds.
(चार-पाँच के समूह में बैठकर पालतू जानवरों और पक्षियों की सूची बनाइए)
Answer:
Domestic animals:
Cow
Dog
Rabbit
Mouse

Birds:
Pigeon
Parrot
Cat

(ii) Compare your lists and discuss about their usefulness.
(अपनी सूचियों का मिलान करें और इनकी उपयोगिता के बारे में चर्चा कीजिए।)
Answer:
On comparing the lists you may discuss about their following uses :

  1. Cow gives us milk which is used in making several food products like curd, ghee.
  2. Cow-dung is used in making dung cakes (kandas) which are used as fuel.
  3. Dog guards our house.
  4. It can detect thieves.
  5. They also keep a watch on the house.
  6. Cats eat rats and drive them away from the house.
  7. Parrot entertains us.

(iii) Ask the following questions and fill up the table :
(निम्नलिखित प्रश्नों को पूछिए और तालिका में भरिए)

  1. Which is most commonly seen bird in your neighbourhood ?
  2. How many birds visit your neighbourhood regularly?
  3. Do you know their names ? Write at least two.
  4. Which animals are seen near or in your home?
  5. How are these useful to you? Write two things.

Answer:
Class 7 English Chapter 2 The Wise Man Mp Board

Let’s Write (आओ लिखें):

(a) Write a paragraph using the group of words given below:
(निम्न शब्दों का प्रयोग करते हुए एक अनुच्छेद लिखिए)

  1. The horse trainer, market, sell, horse, buy, donkey.
  2. Bhola, exchange, donkey, sheep, hen.
  3. a girl, hen, buy, green, mango.

Answer:
The horse trainer, called Bhola took his horse to sell in the market. He first exchanged his horse for a donkey then he exchanged donkey for a sheep and then sheep for a hen. When he saw a girl selling green mangoes he exchanged his hen for the green mangoes as his wife loved to eat mango chutney. Thus, finally with green mangoes in exchange of a horse he went back to his way home.

(b) Write a paragraph about mangoes using the following clues :
(निम्न संकेतों का प्रयोग कर आम पर एक अनुच्छेद लिखिए)
shade, fruit, green, ripe, sweet, sour, jelly, jam, pickle, juice,
Answer:
A mango is a delicious fruit. It is sweet in taste. Its tree provides us shade. Unripe or raw mangoes are green in colour and sour in taste. Unripe mangoes are used in making pickle whereas ripe mangoes are used in making jelly, jam and juice.

Let’s Do It (आओ इसे करें) :

(A) Read the following sentences and rewrite them using ‘should should not:
(निम्नलिखित वाक्यों को पढ़िए और उन्हें ‘should’/ ‘should not’ का प्रयोग कर पुनः लिखिए)
Answer:
MP Board Class 7th General English Chapter 2 The Wise Man-I 3

(B) Now write more sentences using “We should do” and “We should not do”.
(अब ‘We should do’ और ‘We Should not’ का प्रयोग कर कुछ वाक्य लिखिए।)
Answer:
MP Board Class 7th General English Chapter 2 The Wise Man-I 4

Pronunciation & Translation

Once upon a time there lived a horse trainer in Bhopal who worked for the Nawab of Bhopal. His name was Bhola and his wife’s name was Shanti. When Bhola retired, the Nawab gave him a colt and some money. When the colt grew up to be a horse they felt that it ate a lot of fodder. So Shanti and Bhola decided to exchange it for something else. This is what happened after that.

(वन्स अपॉन अ टाइम देअर लिब्ड अहोर्स ट्रेनर इन भोपाल हू वर्ड फॉर द नवाब ऑफ भोपाल. हिज नेम वॉज भोला एण्ड हिज वाइफ्स नेम वॉज शांति. व्हेन भोला रिटायर्ड, द नवाब गेव हिम अ कोल्ट एण्ड सम मनी. व्हेन द कोल्ट ग्रियू अप टू बी अ होर्स दे फैल्ट दैट इट एट अ लॉट ऑफ फोडर. सो शान्ति एण्ड भोला डिसाइडेड टू एक्सचेंज़ इट फॉर समथिंग एल्स. दिस इज व्हाट हैपन्ड आफ्टर दैट।)

अनुवाद – एक समय भोपाल में एक घोड़ों को प्रशिक्षण देने वाला रहता जो भोपाल के नवाब के लिए काम करता था। उसका नाम भोला था और उसकी पत्नी का नाम शान्ति था। जब भोला सेवा से निवृत्त हो गया, नवाब ने उसे एक घोड़े का बच्चा और कुछ धन दिया। जब वह बच्चा बड़ा होकर घोड़ा बन गया उन्होंने महसूस किया कि वह बहुत-सा चारा खाता था।

अतः शान्ति और भोला ने उसे किसी अन्य वस्तु से बदलने का निश्चय किया। उसके बाद यह हुआ।
Shanti : It’s very expensive to feed this horse.
(शान्ति : इस वैरी एक्सपेंसिव टू फीड दिस होर्स।)
अनवाद – शान्ति : इस घोड़े को खिलाना बड़ा खर्चीला है।
Bhola : Yes, it eats like an elephant.
(भोला : यस. इट इंट्स लाइक एन ऐलीफेन्ट।)
अनवाद – भोला : हाँ, एक हाथी के समान खाता है।
Shanti : If we don’t sell it, we’ll become poor in a few days.
(शान्ति : इफ बी डॉन्ट सेल इट, वी विल बिकम पूअर इन अ फ्यू डेज।)
अनुवाद – शान्ति : यदि हम इसे नहीं बेचते हैं तो कुछ दिनों हम में गरीब हो जाएँगे।
Bhola : Oh, yes! Should I take this horse to the market and try to sell it ?
(भोला : ओ, यस! शुड आई टेक दिस होर्स टू द मार्केट एण्ड ट्राइ टू सेल इट?)
अनुवाद – भोला : ओ, हाँ, क्या मैं इस घोड़े को बाजार में ले जाकर बेचने की कोशिश करूँ?
Shanti : Yes, this is a right decision.
(शान्ति : यस, दिस इज अ राइट डिसीजन।)
अनुवाद-शान्ति : हाँ, यह एक सही निर्णय है।
Bhola : What would you like to exchange it for?
(भोला : व्हाट वुड यू लाइक टू एक्सचेंज इट फॉर ?)
अनुवाद – भोला : तुम इसके बदले में क्या लेना चाहोगी ?
Shanti : Just anything. This horse eats too much.
(शान्ति : जस्ट एनीथिंग. दिस होर्स ईट्स टू मच.)
अनुवाद – शान्ति : कुछ भी। यह घोड़ा बहुत अधिक खाता है।
Bhola : Do not be angry with me if I make a poor bargain.
(भोला : डू नॉट बी ऐंग्री विद मी इफ आडू मेक अ पूअर बारगेन।)
अनुवाद – भोला : मुझसे नाराज न होना ‘यदि मैं अच्छा मोल-भाव न कर पाऊँ।
Shanti : Have I ever complained to you?
(शान्ति : हैव आई एवर कम्पलेन्ड टू यू ?)
अनुवाद – शान्ति : क्या मैंने कभी तुमसे कोई शिकायत की है?
Bhola : No, never !
(भोला : नो, नैवर !)
अनुवाद – भोला : नहीं, कभी नहीं।
Shanti : You must leave at once otherwise it will be too late.
(शान्ति : यू मस्ट लीव ऐट वन्स अदरवाइज इट विल बी टू लेट।)
अनुवाद – शान्ति : तुम्हें तुरन्त चल देना चाहिए वरना काफी देर हो जाएगी।
(Bhola reaches the market. He sees a man with a donkey. He thinks a donkey to be more useful than a horse.)
(भोला रोचेज द मार्केट। ही सीज अ मैन विद अ डौंकी। ही थिक्स अ टू बी मोर यूजफुल दैन अ होर्स।)
अनुवाद – (भोला बाजार में पहुँचता है। वह एक आदमी को एक गधे के साथ देखता है। वह सोचता है कि एक गधा घोड़े से अधिक उपयोगी है।)
Bhola : Hello, gentleman, will you give me your donkey in exchange for this horse ?
(भोला : हेलो, जेन्टलमैन, विल यू गिव मी योर डंकी इन एक्सचेंज फॉर दिस होर्स.)
अनुवाद – भोला : नमस्ते महाशय, क्या आप इस घोड़े के बदले अपना गधा मुझे दोगे।
The man: Oh, why not? You can have my donkey in exchange for your horse.
(द मैन : ओह व्हाई नॉट? यू कैन हैव माइ डंकी इन एक्सचेंज फॉर योर होर्स।)
अनुवाद-आदमी : अरे, क्यो नहीं ? आप अपने घोड़े के बदले मेरा गधा ले सकते हो।
(Bhola took the donkey. He walked a few yards. He saw a woman with a sheep. He thought his wife would like to have a sheep in place of a donkey. So he went up to the lady.)
(भोला टुक द डंकी. ही वाक्ड अ फ्यू यार्ड्स ही सॉ अ वुमैन विद अ शीप। ही थॉट हिज वाइफ वुड लाइक टू हैव अ शीप इन प्लेस ऑफ अ डंकी। सो ही बँट अप टू द लेडी।)
अनुवाद – (भोला ने गधा ले लिया। वह कुछ दूर तक चला। उसने एक महिला एक भेड़ के साथ देखी। उसने सोचा कि उसकी पत्नी गधे के स्थान पर एक भेड़ रखना पसन्द करेगी। इसलिए वह महिला के पास गया।)
Bhola : Hello, pretty lady, would you like to give your sheep in exchange for this donkey?
(भोला : हेलो, प्रिटि लेडी, वुड यू लाइक टू गिप योर शीप इन एक्सचेंज फॉर दिस डंकी?)
अनुवाद – भोला : नमस्ते सुन्दर स्त्री, क्या आप इस गधे के बदले में अपनी भेड़ देना पसन्द करेंगी ?
The woman : Oh, with great pleasure. You can have my sheep in exchange for this donkey.
(द वुमैन : ओह, विद ग्रेट प्लेजर। यू कैन हैव माइ शीप इन एक्सचेंज फॉर दिस डंकी।)
अनुवाद – महिला : अरे, अत्यन्त प्रसन्नता से। आप इस गधे के बदले मेरी भेड़ ले सकते हो।
(While passing through a herd of cattle in the market, Bhola saw a boy carrying a hen. He thought that it would eat less than the sheep so he went up to the boy.),
(व्हाइल पासिंग धू अ हर्ड ऑफ कैटल इन द मार्केट, भोला साँ अ बॉय कैरिंग अ हैन। ही थॉट दैट इट वुड ईट लैस दैन द शीप सो ही वैन्ट अप टू द बॉय।) अनुवाद -बाजार में भेड़ों के झुण्ड से गुजरते हुए भोला ने एक लड़के को एक मुर्गी ले जाते हुए देखा। उसने सोचा कि यह भेड़ से कम खाएगी, अत: वह लड़के के पास गया।
Bhola : Hello, little angel, would you like to exchange your hen for my sheep?
(भोला : हेलो, लिटल एन्जल, वुड यू लाइक टू एक्सचेंज योर हैन फॉर माइ शीप?)
अनुवाद – भोला : कहिए, छोटे देवदूत, क्या तुम मेरी भेड़ को अपनी मुर्गी से बदलना पसन्द करोगे?
The boy (smiling) : Yes, you can take my hen in
exchange for your sheep.
(द बॉय (स्माइलिंग) : यस, यू कैन टेक माइ हैन इन एक्सचेंज फॉर योर शीप।)
अनुवाद – लड़का (मुस्कराते हुए) : हाँ, आप मेरी मुर्गी को अपनी भेड़ के बदले ले सकते हो।
Then Bhola met a girl carrying a basket of mangoes.
(दैन भोला मैट अ गर्ल कैरिंग अ बास्केट ऑफ मेन्गोज)
अनुवाद – तब भोला आमों की टोकरी को ले जाती हई एक लड़की से मिला।
Bhola : Hello, little fairy, what have you got in your basket?
(भोला : हैलो, लिटल फेयरी, व्हाट यू गॉट इन योर, बास्केट?)
अनुवाद – भोला : कहो, नन्ही परी, तुम्हारी टोकरी में क्या है?
The girl : Green mangoes.
(द गर्ल : ग्रीन मेंगोज।)
अनुवाद – लड़की-हरे आम।
Bhola : My wife loves to eat chutney and these mangoes will make delicious chutney. Will you give me your mangoes in exchange for my hen ?
(भोला : माइ वाइफ लब्ज टू ईट चटनी एण्ड दीज मेंगोज विल मेक डिलिश्यस चटनी। विल यू गिव मी योर मेंगोज इन एक्सचेंज फॉर माइ हैन ?)
अनुवाद – भोला : मेरी पत्नी को चटनी खाना पसन्द है और इन आमों से स्वादिष्ट चटनी बनेगी। क्या तुम मेरी मुर्गी के बदले अपने आम मुझे दोगी?
The girl: Does it lay eggs?
(द गर्ल : डज इट ले एग्स ?)
अनुवाद – लड़की : क्या यह अण्डे देती है ?
Bhola : Of course, it does.
(भोला : ऑफ कोर्स, इट डज.)
अनुवाद – भोला : बेशक, यह देती है।
The girl : Alright. You can have these mangoes and give the hen to me.
(द गर्ल : ऑलराइट यू कैन हैव दीज मेंगोज एण्ड गिवद हैन टू मी.)
अनुवाद – लड़की : ठीक है, आप ये आम ले सकते हो और मुझे मुर्गी दे सकते हो।
(Bhola took the mangoes and handed over the hen to the girl.)
(भोला टुक द मेंगोज एण्ड हैण्डेड ओवर द हैन टू द गर्ल।)
अनुवाद – भोला ने आम ले लिए और लड़की को मुर्गी दे दी।

The Wise Man-I Word Meanings

A lot of (अ लॉट ऑफ)-बहुत ज्यादा; At once (एट वन्स)-तत्काल, शीघ्र; Bargain (बार्गेन)-मोलभाव, सौदा; Certainly (सर्टेनली)- बेशक, निश्चित तौर पर; Colt (कॉल्ट)-घोड़े का बच्चा; Complain (कम्प्लेन)-शिकायत करना; Corner (कॉर्नर)-कोना; Decision (डिसिज़न) -निर्णय; Delicious (डिलिअस)-स्वादिष्ट; Donkey (डंकी)-गधा; Except (एक्सेप्ट)-सिवाय, अलावा; Exchange (एक्स्चें ज)-अदला-बदली; Expensive (एक्सपैन्सइव)-महँगा; Feed (फीड)-खिलाना; Fodder (फॉडर)-चारा; Gentleman (जैन्टलमैन)-सभ्य व्यक्ति; Gently (जैन्ट्ली )-धीमे से, हल्के से; Hello (हलो) -पुकारने का सम्बोधन; Passing through (पासिंग थू) -गुजरते हुए; Herd of cattle (हर्ड ऑफ कैट्ल)-पशुओं का समूह; Horse trainer (हॉर्स ट्रेनर)-साईस; Hurriedly (हरिड्ली )-शीघ्रता से; Hustle and bustle (हसल एण्ड बसल)-शोर-शराबा; Lay eggs (ले एग्स्)-अण्डे देना; Little fairy (लिट्ल फेयरी)-छोटी परी; Nodded (नॉडिड)-सर हिलाया; Once upon a time (वन्स अपॉन अ टाइम)-एक समय; Otherwise (अदरवाइज़)-वरना, नही तो; Politely (पोलाइट्ली )-विनम्रता से; Retired (रिटायर्ड)-सेवानिवृत्त; Right (राइट)-सही; Temptingly (टेम्पटिंगली)-ललचाकर; Useful (यूज़फुल)-उपयोगी।

We believe the information shared regarding MP Board Solutions for Class 7 English Chapter 21 Tansen Questions and Answers as far as our knowledge is concerned is true and reliable. In case of any queries or suggestions do leave us your feedback and our team will guide you at soonest possibility. Bookmark our site to avail latest updates on several state board Solutions at your fingertips.

MP Board Class 7th Hindi Bhasha Bharti Solutions Chapter 5 मध्यप्रदेश का वैभव

MP Board Class 7th Hindi Bhasha Bharti Solutions Chapter 5 मध्यप्रदेश का वैभव

MP Board Class 7th Hindi Bhasha Bharti Chapter 5 पाठ का अभ्यास

बोध प्रश्न

भाषा भारती कक्षा 7 पाठ 5 MP Board प्रश्न 1.
निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए
(क) नर्मदा नदी को मध्यप्रदेश की जीवनरेखा क्यों कहा गया है ?
उत्तर-
नर्मदा नदी मध्यप्रदेश के एक बड़े भू-भाग से होकर गुजरती है। मध्य प्रदेश के कई छोटे-बड़े शहर इसके किनारे बसे हैं। अपने उद्गम स्रोत अमरकंटक से लेकर खम्भात की खाड़ी (गुजरात) तक के मार्ग में यह नदी मध्यप्रदेश की धरती को अपने जीवनदायक जल से अभिसिंचित करती है। फलस्वरूप इसे मध्यप्रदेश की जीवनरेखा कहा गया है।

(ख) पचमढ़ी में कौन-कौन से दर्शनीय स्थल हैं ?
उत्तर-
पचमढ़ी में अनेक दर्शनीय स्थल, जैसे धूपगढ़, चौरागढ़, महादेव मन्दिर एवं सूर्योदय-सूर्यास्त के अनुपम दृश्य इत्यादि हैं। यहाँ पर स्थित पाँच गुफाएँ पौराणिक महत्त्व रखती

(ग) चन्द्रगुप्त विक्रमादित्य इतिहास में क्यों अमर हैं ?
उत्तर-
विक्रम संवत् को प्रारम्भ करने वाले प्रख्यात सम्राट चन्द्रगुप्त विक्रमादित्य अवन्तिका (उज्जैन) के राजा थे। वे अपनी न्यायप्रियता, बुद्धिमत्ता, विवेकपूर्ण निर्णय और प्रजापालन आदि के लिए इतिहास में अमर हैं।

(घ) अवन्तिका का वर्तमान नाम क्या है ? तथा यह क्यों प्रसिद्ध है ?
उत्तर-
अवन्तिका का वर्तमान नाम उज्जैन है। उज्जैन में प्रसिद्ध ज्योतिर्लिङ्ग महाकाल का मन्दिर है जो भारत के बारह ज्योतिर्लिङ्गों में से एक है। श्रीकृष्ण की शिक्षा से जुड़ा पौराणिक महत्व का सांदीपनी आश्रम भी यहीं पर है। प्रत्येक बारह वर्ष के अन्तराल पर उज्जैन में कुम्भ मेला आयोजित होता है। इसे सिंहस्थ पर्व भी कहते हैं।

(ङ) मध्यप्रदेश के मुख्य लोकनृत्य, लोकनाट्य कौन-कौन से हैं?
उत्तर-
मध्यप्रदेश के मुख्य लोकनृत्य राई, सैरी, बधावा, ढिमरहाई इत्यादि हैं तथा ढोलामारू, माच और स्वांग इत्यादि यहाँ के प्रमुख लोक नाट्य हैं।

(च) मध्यप्रदेश की मुख्य बोलियाँ कौन-कौन सी हैं ?
उत्तर-
मध्यप्रदेश में प्रमुख रूप से हिन्दी बोली जाती है, – किन्तु अन्य बोलियों के रूप में बुन्देली, मालवी, भीली, बघेली, निमाड़ी इत्यादि बोलियों को बोलने वाले लोगों की संख्या भी काफी है।

(छ) मध्यप्रदेश को लघु भारत क्यों कहा गया है ?
उत्तर-
मध्यप्रदेश में विभिन्न धर्मों, रीति-रिवाजों व मान्यताओं के लोग परस्पर भाईचारे और सद्भाव से निवास करते हैं। प्रदेश में महाराष्ट्र का गणेश उत्सव, बंगाल की दुर्गा पूजा तथा उत्तर भारत की विजयादशमी और दीपावली के साथ-साथ होली, ईद, क्रिसमस जैसे त्यौहार भी उत्साहपूर्वक मनाये जाते हैं। वास्तव में, सांस्कृतिक एवं ऐतिहासिक दृष्टि से सम्पन्न मध्यप्रदेश, लघु भारत जैसा ही है।

Madhya Pradesh Ka Vaibhav MP Board प्रश्न 2.
खाली स्थान भरिए
(क) मैहर में ………………………………” का मन्दिर है।
(ख) कवि केशव की प्रसिद्ध कृति ……………………………… है।
(ग) झाबुआ का भाभरा ग्राम ……………………………… की जन्म स्थली है।
(घ) प्राचीनतम स्तूपों के लिए ……………………………… विख्यात है।

14 शिवलाल दिग्दर्शिका सम्पूर्ण विषय : कक्षा

(ङ) रीवा में स्थित ……………………………… जलप्रपात दर्शनीय है।
उत्तर-
(क) माँ शारदा,
(ख) रामचन्द्रिका,
(ग) चन्द्रशेखर आजाद,
(घ) साँची,
(ङ) चचाई।

Mp Board Class 5 Hindi Bhasha Bharti Solution प्रश्न 3.
निम्नलिखित विकल्प वाले प्रश्नों के सही उत्तर छाँटकर लिखिए
(क) इन्दौर शहर के राजवाड़ा में राजभवन है
(1) लोकमाता अहिल्याबाई का
(2) लक्ष्मीबाई का
(3) सुभद्रा कुमारी का
(4) दुर्गावती का।

(ख) बुंदेली के पितृपुरुष हैं
(1) डॉ. सर हरिसिंह गौर
(2) ईसुरी।
(3) भूषण
(4) पद्माकर।

(ग) भारत-भवन स्थित है
(1) इन्दौर में
(2) जबलपुर में :
(3) दिल्ली में
(4) भोपाल में।

(घ) दतिया प्रसिद्ध है
(1) शारदा देवी मन्दिर के लिए
(2) पीताम्बरा पीठ के लिए
(3) बाबनगज प्रतिमा के लिए
(4) शालभंजिका के लिए।
उत्तर-
(क) (1) लोकमाता अहिल्याबाई का,
(ख) (3) भूषण,
(ग) (4) भोपाल में,
(घ) (2) पीताम्बरा पीठ के लिए।

Mp Board Class 7th Hindi Chapter 5 प्रश्न 4.
निम्नलिखित दर्शनीय स्थलों और नगरों की सही जोड़ी बनाइए
(क) कामदगिरी। – (i) विदिशा
(ख) उदयगिरी – (ii) माँडवगढ़
(ग) माण्डू – (iii) साँची
(घ) हीरों की खान – (iv) चित्रकूट
(ङ) बौद्ध-स्तूप – (v) पन्ना
उत्तर-
(क) → (iv)
(ख) → (i)
(ग) → (ii)
(घ) → (v)
(ङ) → (iii)

भाषा अध्ययन

मध्य प्रदेश का वैभव MP Board प्रश्न 1.
निम्नलिखित शब्दों के दो अर्थ लिखिए-
उत्तर-
भाषा भारती कक्षा 7 पाठ 5 MP Board

Mp Board Class 7th Hindi Bhasha Bharti प्रश्न 2.
निम्नलिखित शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए-
तोरण-द्वार, पाषाण-कालीन, हृदय-स्थली, जीवन-रेखा, | भरत-मिलाप, प्रस्तर-प्रतिमा
उत्तर-
(क) तोरण-द्वार-श्रीराम के वनवास से वापस लौटने पर कई तोरण-द्वार बनाये गये।
(ख) पाषाण-कालीन-हड़प्पा की खुदाई से कई पाषाण-कालीन तथ्य उजागर हुए हैं।
(ग) हृदय-स्थली-मध्यप्रदेश, भारत की हृदय-स्थली है।
(घ) जीवन-रेखा-गंगा नदी भारत की जीवन रेखा है।
(ङ) भरत-मिलाप-रामलीला के दौरान भरत-मिलाप की लीला देखकर दर्शकों की आँखें भर आईं।
(च) प्रस्तर-प्रतिमा-पास के मन्दिर में गणेश की एक भव्य प्रस्तर-प्रतिमा स्थापित की गई है।

Mp Board Class 7th Hindi प्रश्न 3.
शब्दों के अन्त में ‘ता’, ‘तम’ तथा ‘कार’ प्रत्यय जोड़कर नए शब्द बनाइए।
उत्तर-
‘ता’ प्रत्यय-सम + ता = समता; नीच + ता = नीचता; हीन + ता = हीनता।
“तम’ प्रत्यय-सरल + तम = सरलतम; कठिन + तम = कठिनतम; विशाल + तम = विशालतम!
‘कार’ प्रत्यय-उप + कार = उपकार; सर + कार = सरकार, कला + कार = कलाकार।

भाषा भारती कक्षा 5 Solutions MP Board प्रश्न 4.
निम्नलिखित वाक्यों में शब्दों को सही क्रम में लिखिए
(क) शान हैं अहिल्याबाई मालवा की।
उत्तर-
अहिल्याबाई मालवा की शान हैं।

(ख) भारत की हृदयस्थली है मध्यप्रदेश।
उत्तर-
मध्यप्रदेश भारत की हृदयस्थली है।

(ग) पवित्र नदियों क्षिप्रा में से मध्यप्रदेश की एक है।
उत्तर-
क्षिप्रा मध्यप्रदेश की पवित्र नदियों में से एक है।

(घ) उदाहरण हैं खजुराहो के मन्दिर स्थापत्य कला के।
उत्तर-
खजुराहो के मन्दिर स्थापत्य कला के उदाहरण हैं।

Bhasha Bharti Hindi Book Class 7 Solutions MP Board प्रश्न 5.
निम्नलिखित वाक्यों में से संयुक्त क्रियाएँ छाँटकर लिखिए
(क) कवि बिहारी का सम्बन्ध भी ओरछा से जुड़ा हुआ
(ख) भोपाल झीलों की नगरी के रूप में जाना जाता है।
(ग) भीमबेटका की गुफाएँ मध्य पाषाणकालीन मानव इतिहास का वैभव संजोए हैं।
(घ) किले अपनी भव्यता की कथा कहते रहते हैं।
(ङ) माण्डू के भग्नावशेष राजा बाजबहादुर और रानी रूपमती की कथा कहते प्रतीत होते हैं।
उत्तर-
(क) जुड़ा हुआ है,
(ख) जाना जाता है,
(ग) संजोए है,
(घ) कहते रहते हैं,
(ङ) कहते प्रतीत होते हैं।

मध्यप्रदेश का वैभव परीक्षोपयोगी गद्यांशों की व्याख्या

1. नर्मदा नदी मध्यप्रदेश की जीवनरेखा है। पुराणों में इसे मोक्षदायिनी कहा गया है। अमरकंटक से चलकर पश्चिम की ओर बहती हुई खम्भात की खाड़ी (गुजरात) में मिलती है। भेड़ाघाट पर नर्मदा का जल-प्रपात संगमरमर की चट्टानों के बीच ‘धुआँधार’ के रूप में विख्यात है। इसके तट पर बसे नगर महेश्वर और ओंकारेश्वर तीर्थ के रूप में प्रसिद्ध हैं।

सन्दर्भ-प्रस्तुत गद्यांश हमारी पाठ्य-पुस्तक ‘भाषा-भारती’ के ‘मध्यप्रदेश का वैभव’ नामक पाठ से अवतरित है। यह एक संकलित रचना है।

प्रसंग-प्रस्तुत गद्यांश में मध्यप्रदेश की जीवनरेखा कही जाने वाली नर्मदा नदी का वर्णन किया गया है।

व्याख्या-नर्मदा नदी को मध्यप्रदेश की जीवनरेखा कहा जाता है। हमारे पुराणों में तो इसके महत्त्व पर प्रकाश डालते “हुए इसे मोक्षदायिनी, अर्थात् मोक्ष प्रदान करने वाली कहा गया है। नर्मदा का उद्गम अमरकंटक नामक स्थान से हुआ है। वहाँ से अपनी यात्रा प्रारम्भ करके यह पश्चिम की ओर बहती हुई गुजरात में खम्भात की खाड़ी में पहुँचकर विश्राम करती है। इस। यात्रा के दौरान यह मध्यप्रदेश के कई नगरों व कस्बों को अपने जीवनदायक जल द्वारा अभिसिंचित करती है। नर्मदा नदी का अत्यन्त सुन्दर स्वरूप भेड़ाघाट में देखा जा सकता है, जहाँ यह जल-प्रपात के रूप में संगमरमर की ऊँची व विशालकाय चट्टानों के बीच से निकलती है। इस स्थान को ‘धुआँधार’ के नाम से जाना जाता है। अन्य अनेकों नगरों के अतिरिक्त इसके किनारे पर महेश्वर और ओंकारेश्वर नामक दो ऐतिहासिक नगर बसे हैं। जो तीर्थस्थान के रूप में विख्यात हैं।

2. “सांस्कृतिक, ऐतिहासिक दृष्टि से सम्पन्न हमारा मध्यप्रदेश, लघु भारत ही है। मध्यप्रदेश के वैभव की मिठास यहाँ के निवासियों के हृदय में रची-बसी है।”

सन्दर्भ-पूर्व की तरह।

प्रसंग-प्रस्तुत गद्यांश में मध्यप्रदेश को लघु भारत की संज्ञा दी गई है।

व्याख्या-मध्यप्रदेश में विभिन्न धर्मों, रीति-रिवाजों व मान्यताओं के लोग परस्पर भाईचारे और सद्भाव से निवास करते हैं। यहाँ भारत के अन्य सभी प्रदेशों में मनाये जाने वाले पारम्परिक तीज-त्यौहार मनाये जाते हैं। अतः सांस्कृतिक एवं ऐतिहासिक रूप से समृद्ध मध्य प्रदेश को लघु भारत कहना ठीक ही है। मध्यप्रदेश के गौरवशाली अतीत की मिठास इस प्रदेश के निवासियों के मन में आज भी विद्यमान है तथा जिसे उनके व्यवहार से महसूस किया जा सकता है।

मध्यप्रदेश का वैभव शब्दकाश

दर्शनीय = दर्शन के योग्य; मनोरम = सुन्दर, मन में रमने वाला; वैभव = सम्पत्ति, सम्पन्नता; पाषाण = पत्थर; मनोहारी = मन को अच्छा लगने वाला, मन को हरने वाला; सैलानी = पर्यटक, घूमने वाला; पुरा वैभव = प्राचीन-वैभव; नैसर्गिक = प्रकृति से सम्बन्धित; प्रतीक = चिह्न, संकेत; प्रस्तर = पत्थर; सृजन = रचना, किसी वस्तु का निर्माण करना; मोक्षदायिनी = मोक्ष देने वाली; अलंकृत = सजी हुई; भव्यता = सुन्दरता, विशालता; प्रतिस्पर्धा = टक्कर, मुकाबला; निसर्ग = प्रकृति; शैलाश्रय = पर्वतों में आदिम मनुष्यों के आवास स्थल, गुफाएँ; नक्काशी = बेलबूटे, चित्र बनाना; समाधि = मृत्यु के बाद बना हुआ स्मृति स्थल; उक्ति = कही गई बात, कहावत; जिजीविषा = जीने की इच्छा, जीवटता; शालभंजिका = विश्वप्रसिद्ध प्रतिमा।

MP Board Class 7th Hindi Solutions

MP Board Class 7th Sanskrit Solutions Chapter 2 कालबोध:

MP Board Class 7th Sanskrit Solutions Surbhi Chapter 2 कालबोध:

MP Board Class 7th Sanskrit Chapter 2 अभ्यासः

Mp Board Class 7th Sanskrit Chapter 2 प्रश्न 1.
एक शब्द में उत्तर लिखो-
(क) सप्ताहे कति दिनानि भवन्ति? [सप्ताह में कितने दिन होते हैं?]
उत्तर:
सप्त

(ख) कति तिथयः भवन्ति?  [तिथियाँ कितनी होती हैं ?]
उत्तर:
पञ्चदश

(ग) सूर्यः कस्यां दिशि उदेति? [सूर्य किस दिशा में उदय होता है ?]
उत्तर:
पूर्वस्यां

(घ) वर्षे कति मासाः भवन्ति? [वर्ष में कितने महीने होते हैं ?]
उत्तर:
द्वादश

(ङ) चैत्रवैशाखयोः कः ऋतुः भवति? [चैत्र-वैशाख में कौन-सी ऋतु होती है ?]
उत्तर:
बसन्तः।

कति ऋतवः भवन्ति Meaning In Hindi प्रश्न 2.
एक वाक्य में उत्तर लिखो
(क) माघफाल्गुनयोः कः ऋतुः भवति  माघ और फागुन में कौन-सी ऋतु होती है?]
उत्तर:
माघफाल्गुनयोः शिशिरः ऋतुः भवति। [माघ और फागुन में शिशिर ऋतु होती है।]

(ख) चन्द्रः कदा पूर्णतां प्राप्नोति? [चन्द्रमा कब पूर्णता को प्राप्त करता है?]
उत्तर:
चन्द्रः पूर्णिमायां पूर्णतां प्राप्नोति।  [चन्द्रमा पूर्णमासी को पूर्णता प्राप्त करता है।]

(ग) अमावस्या कस्मिन् पक्षे भवति? [अमावस्या किस पक्ष में होती है?]
उत्तर:
अमावस्या कृष्णपक्षे भवति। [अमावस्या कृष्णपक्ष में होती है।]

(घ) कौ द्वौ पक्षौ भवतः? [कौन से दो पक्ष होते हैं ?]
उत्तर:
शुक्लपक्षः, कृष्णपक्षः च इति द्वौ पक्षौ भवतः। [शुक्ल पक्ष और कृष्ण पक्ष नामक दो पक्ष होते हैं।]

कति ऋतवः भवन्ति Answer MP Board Class 7th प्रश्न 3.
उपयुक्त जोड़े बनाइए
कति ऋतवः भवन्ति Answer MP Board Class 7th
उत्तर:
(क) → (4)
(ख) → (6)
(ग) → (5)
(घ) → (1)
(ङ) → (3)
(च) → (2)

Kati Bhavanti MP Board Class 7th प्रश्न 4.
नीचे लिखे हुए शब्दों में से उपयुक्त शब्द चुनकर खाली स्थानों को पूरा करो
(क) शुक्लपक्षे ……….. तिथिः भवति। (अमावस्या/पूर्णिमा)
(ख) ज्येष्ठमासानान्तरम् ………. मासः भवति। (श्रावण/आषाढः)
(ग) सप्ताहे ……….. दिनानि भवन्ति। (नव/सप्त)
(घ) शुक्लपक्षे चन्द्रः क्रमशः ……….। (क्षीयते/वर्धते)
(ङ) पक्षे तिथयः ……… भवन्ति। (षोडश/पञ्चदश)
उत्तर:
(क) पूर्णिमा
(ख) आषाढ़ः
(ग) सप्त
(घ) वर्धते
(ङ) पञ्चदश।

प्रश्न 5.
निम्नलिखित शब्दों के पर्यायवाची शब्दों को लिखो (चन्द्रः, पृथ्वी, वासरः, निशा)
उत्तर:
(क) चन्द्रः-शशिः, शशाङ्क।
(ख) पृथ्वी-धरा, अचला।
(ग) वासरः-दिवसः, दिनम्।
(घ) निशा-रजनी, राका।

प्रश्न 6.
पाठ में आये हुए अव्यय शब्दों को चुनकर पाँच वाक्य बनाओ।
उत्तर:
अव्यय शब्द :
यदा, तत्र, तदा, यथा, अत्र ।

वाक्य प्रयोग :

  1. यदा सूर्यः उदेति, तदा अहम् व्यायामम् करोमि।
  2. अहम् एकम् व्यालम् अपश्यत् तदा अहम् भयभीतः जातः।
  3. अत्र आगच्छ।
  4. तत्र सः अगच्छत्।
  5. यथा सः निर्दिष्टः तथा सः अकरोत्।
    (नामों को क्रम से लिखिए)

प्रश्न 7.
रिक्त स्थानों को पूरा करो-
(क) वसन्तः ……….. वर्षा ……… , ……… , शिशिरः।
(ख) शनिवासरः ……… , ……… मङ्गलवासरः ………… , …………… , ………..।
(ग) चैत्रः ………. आषाढः ……….. आश्विनः ……….. पौषः ……….।
(घ) ……… द्वादशः ………. , ……… , पञ्चदश, ……….. , ………. , ………… , नवदश ……….।
(ङ) प्रतिपदा ……….. , ……….. , ……….. पञ्चमी …………… , …………. नवमी ……….. , ………. त्रयोदशी ………. अमावस्या।
उत्तर:
(क) ग्रीष्म, शरद, हेमन्त।
(ख) रविवासरः, सोमवासरः, बुधवासरः, गुरुवासरः, शुक्रवासरः।
(ग) वैशाखः, ज्येष्ठः, श्रावणः, भाद्रपदः, कार्तिकः, मार्गशीर्ष, माघः, फागुनः।
(घ) एकादशः, त्रयोदश, चतुर्दश, षोडशः, सप्तदश, अष्टादश, विंशति।
(ङ) द्वितीया, तृतीया, चतुर्थी, षष्ठी, सप्तमी, अष्टमी, दशमी, एकादशी, द्वादशी, चतुर्दशी।।

कालबोध: हिन्दी अनुवाद :

शिष्यः :
महोदय! रात्रिदिवसयोः विभाजनं कथं भवति?

गुरुः :
पृथ्वी गोलाकारा विद्यते। एषा अहर्निशं केन्द्र परिभ्रमति। यदा अस्याः यः भागः सूर्यस्य सम्मुखे भवति तत्र सूर्यस्य किरणाः पतन्ति तदा दिनं जायते। यस्मिन् भागे किरणाः न पतन्ति तत्र अन्धकारः भवति रात्रिश्च जायते। सूर्यः प्रातः पूर्वस्यां दिशि उदेति सायं च पश्चिमदिशि अस्तं गच्छति। एवं सूर्यस्य उदयानन्तरं दिनस्य अस्तानन्तरं च रात्रेः ज्ञानं भवति। दिवानिशानुसारमेव जनाः विविधाः क्रियाः सम्पादयन्ति।

अनुवाद :
शिष्य-महोदय! रात और दिन का विभाजन कैसे होता है?

गुरु :
पृथ्वी गोल आकार की है। यह रात और दिन केन्द्र पर (अपनी कीली पर) घमती है। जब इसका जो भाग सर्य के सामने होता है, वहाँ सूर्य की किरणें गिरती हैं, तब दिन होता है। जिस भाग में किरणें नहीं गिरती हैं, वहाँ अंधेरा होता है और रात्रि हो जाती है। सूर्य प्रात:काल पूर्व दिशा में उदित होता है और सायंकाल को पश्चिम दिशा में छिप जाता है। इस प्रकार, सूर्य के उदय होने के बाद और दिन के अस्त हो जाने के बाद रात्रि का ज्ञान हो जाता है। दिन और रात्रि के अनुसार ही मनुष्य अनेक प्रकार के कार्य पूर्ण किया करते हैं।

शिष्यः :
सप्ताहे कति दिनानि भवन्ति?

गुरुः :
सप्ताहे सप्त दिनानि भवन्ति। तेषां नामानि तु-रविवासरः, सोमवासरः, मङ्गलवासरः, बुधवासरः, गुरुवासरः, शुक्रवासरः, शनिवासरः चेति। शिष्यः-वर्षे कति मासाः भवन्ति?

गुरुः :
वर्षे द्वादश मासाः भवन्ति। तेषां नामानि तु-चैत्रः, वैशाखः, ज्येष्ठः, आषाढः, श्रावणः, भाद्रपदः, आश्विनः, कार्तिकः, मार्गशीर्षः, पौषः, माघ, फाल्गुनः चेति।

शिष्यः :
तिथयः कति भवन्ति? अनुवाद-शिष्य-एक सप्ताह में कितने दिन होते हैं?

गुरु :
एक सप्ताह में सात दिन होते हैं। उनके नाम हैंरविवार, सोमवार, मंगलवार, बुधवार, गुरुवार, शुक्रवार तथा शनिवार।

शिष्य :
एक वर्ष में कितने महीने होते हैं?

गुरु :
एक वर्ष में बारह महीने होते हैं। उनके नाम हैं-चैत्र, वैशाख, ज्येष्ठ, आषाढ़, श्रावण, भाद्रपद, आश्विन (क्वार), कार्तिक, मार्गशीर्ष (अगहन), पौष, माघ और फाल्गुन (फागुन)।

शिष्य :
तिथियाँ कितनी होती हैं?

गुरुः :
प्रतिपक्षं तिथयः पञ्चदश भवन्ति। यथा-प्रतिपदा, द्वितीया, तृतीया, चतुर्थी, पञ्चमी, षष्ठी, सप्तमी, अष्टमी, नवमी, दशमी, एकादशी, द्वादशी, त्रयोदशी, चतुर्दशी, पूर्णिमा, अमावस्या वा।

मासे द्वौ पक्षौ भवतः शुक्लपक्षः, कृष्णपक्ष: चेति। शुक्लपक्षे पूर्णिमा कृष्णपक्षे च अमावस्या भवति। शुक्लपक्षे चन्द्रः क्रमशः वर्धते। पूर्णिमायां सः पूर्णतां प्राप्नोति। सः पञ्चदशभिः कलाभिः पूर्णः भवति। कृष्णपक्षे च क्रमशः क्षयं प्राप्नोति। प्रतिदिनं तस्य एका कला क्षीयते। अमावस्यायां सः पूर्णरूपेण लुप्तः भवति।

अनुवाद :
गुरु :
प्रत्येक पक्ष (पाख) में पन्द्रह तिथियाँ होती हैं। जैसे-प्रतिपदा (पड़वा), द्वितीया (दौज), तृतीया (तीज), चतुर्थी (चौथ), पञ्चमी (पाँचें), षष्ठी (छठ), सप्तमी (सातें), अष्टमी (आठ), नवमी (नौमी), दशमी, एकादशी (ग्यारस), द्वादशी, त्रयोदशी (तेरस), चतुर्दशी (चौदस), पूर्णिमा (पूर्णमासी या पूनों) अथवा अमावस्या (मावस)।

महीने में दो पक्ष होते हैं-शुक्ल पक्ष और कृष्ण पक्ष। शुक्ल पक्ष में पूर्णिमा और कृष्ण पक्ष में अमावस्या होती है। शुक्ल पक्ष में चन्द्रमा धीरे-धीरे बढ़ता जाता है। पूर्णमासी को वह पूर्णता को प्राप्त कर लेता है। वह पन्द्रह कलाओं से पूर्ण होता है और कृष्णपक्ष में क्रमशः क्षय (क्षीणता) को प्राप्त कर लेता है। प्रत्येक दिन उसकी एक कला क्षीण हो जाती है। अमावस्या को वह पूर्ण रूप से छिप जाता है।

शिष्यः :
वर्षे कति ऋतवः भवन्ति?

गुरुः :
चैत्रवैशाखयोः-वसन्तः, ज्येष्ठाषाढयो:-ग्रीष्मः, श्रावणभाद्रपदयोः-वर्षा, आश्विनकार्तिकयोः-शरद्, मार्गशीर्षपौषयोः-हेमन्तः, माघफाल्गुनो:-शिशिरः एवं षड् ऋतवः भवन्ति। शिष्य! एकादशतः विंशतिपर्यन्तं संख्यां गणय।

शिष्यः :
आम्! एकादश, द्वादश, त्रयोदश, चतुर्दश, पञ्चदश, षोडश, सप्तदश, अष्टादश, नवदश, विंशतिः।

गुरु :
साधु वत्स! सम्यगुक्तम्। अनुवाद-शिष्य-वर्ष में कितनी ऋतुएँ होती हैं?

गुरु :
चैत्र और वैशाख में बसन्त, ज्येष्ठ और आषाढ़ में ग्रीष्म, श्रावण और भाद्रपद में वर्षा, आश्विन और कार्तिक में शरद, मार्गशीर्ष (अगहन) और पौष में हेमन्त, माघ और फाल्गुन में शिशिर, इस तरह छः ऋतु होती हैं। हे शिष्य! ग्यारह से बीस तक की संख्या गिनो।

शिष्य :
जी हाँ! ग्यारह, बारह, तेरह, चौदह, पन्द्रह, सोलह, सत्रह, अठारह, उन्नीस, बीस।

गुरु :
बहुत अच्छा वत्स! ठीक बताया है।

कालबोध: शब्दार्थाः

अहर्निशम् = दिन और रात। गोलाकारा = गोल आकार की। कला = शोभा (चन्द्रमा की कला)। पक्ष = पखवारा (महीने का आधा भाग)। क्षयं = नाश, हानि को।

MP Board Class 7th Sanskrit Solutions

MP Board Class 7th Sanskrit Solutions Chapter 5 रक्षाबन्धनम्

MP Board Class 7th Sanskrit Solutions Surbhi Chapter 5 रक्षाबन्धनम्

MP Board Class 7th Sanskrit Chapter 5 अभ्यासः

Mp Board Class 7 Sanskrit Chapter 5 प्रश्न 1.
एक शब्द में उत्तर लिखो
(क) द्वावपि अग्रजौ कुतः गृहं प्रत्यागच्छताम्? [दोनों बड़े भाई कहाँ से घर को लौटकर आये थे?]
उत्तर:
इन्दौरनगरात्

(ख) के उत्सवप्रियाः भवन्ति? [उत्सवप्रिय कौन हुआ करते हैं?]
उत्तर:
जनाः

(ग) कस्य वृद्ध्यर्थं उत्सवाः सहायकाः? [किसकी वृद्धि के लिए उत्सव सहायक होते हैं?]
उत्तर:
सुखस्य

(घ) श्रावणमासस्य कालः केषां मनांसि आह्लादयति? [श्रावण महीने का समय किनके मन को प्रसन्न करता हैं?]
उत्तर:
जनानां।

Mp Board Class 7th Sanskrit Chapter 5 प्रश्न 2.
एक वाक्य में उत्तर लिखो
(क) कै वर्षागीतानि गायन्ति नृत्यन्ति च? [वर्षा के गीत कौन गाते हैं और नाचते हैं?]
उत्तर:
लोकगायकाः वर्षागीतानि गायन्ति नृत्यन्ति च। [लोकगायक वर्षा के गीतों को गाते हैं और नाचते हैं।]

(ख) का रक्षासूत्रं बध्नाति? [राखी कौन बाँधती है?]
उत्तर:
भगिनी रक्षासूत्रम् बध्नाति। [बहन राखी बाँधती है।]

(ग) कर्मवती के रक्षासूत्रं प्रेषितवती? [कर्मवती ने किसके लिए राखी भेजी थी?]
उत्तर:
कर्मवती हुमायूँ नामाख्यं मुगलशासकं रक्षासूत्रं प्रेषितवती। [कर्मवती ने हुमायूँ नामक मुगलशासक के लिए राखी भेजी थी।]

(घ) के संस्कृति प्रकटी कुर्वन्ति? [संस्कृति को कौन प्रकट करते हैं?]
उत्तर:
उत्सवाः संस्कृति प्रकटी कुर्वन्ति। [उत्सव संस्कृति को प्रकट करते हैं।

रक्षाबंधन पर्व कदा भवति MP Board प्रश्न 3.
नीचे लिखे रेखांकित शब्दों के आधार पर प्रश्न बनाओ
(क) मयूराः स्वबर्ह प्रसार्य नृत्यन्ति।
(ख) बालिकाः नवयुवतयः दोलनक्रीडया प्रसन्नाः भवन्ति।
(ग) सैनिकाः अहर्निशः देशरक्षां कुर्वन्ति।
(घ) श्रावणमासस्य पौर्णिमायां रक्षाबन्धनपर्वं भवति।
उत्तर:
(क) के स्वबहँ प्रसार्य नृत्यन्ति?
(ख) बालिकाः नवयुवतयः कया प्रसन्नाः भवन्ति?
(ग) सैनिकाः अहर्निशं किम् कुर्वन्ति?
(घ) कस्य मासस्य पौर्णिमायां रक्षाबन्धनपर्वं भवति?

संस्कृत कक्षा 7 पाठ 5 MP Board प्रश्न 4.
अर्थ के अनुसार जोड़ी का निर्माण करो
Mp Board Class 7 Sanskrit Chapter 5
उत्तर:
(क) → (4)
(ख) → (1)
(ग) → (2)
(घ) → (3)

Ke Sanskriti Prakriti Kurvanti प्रश्न 5.
निम्नलिखित शब्दों के मूल शब्द, विभक्ति और वचन लिखो
(क) पौर्णिमायां
(ख) स्नेहेन
(ग) सुखस्य
(घ) सहायकाः।
उत्तर:
(क) पूर्णिमा-सप्तमी-एकवचन
(ख) स्नेह- तृतीया-एकवचन
(ग) सुख-षष्ठी-एकवचन
(घ) सहायक-प्रथमा-बहुवचन।

Mp Board Class 7 Sanskrit Solution प्रश्न 6.
कोष्ठक से उचित रूप चुनकर रिक्त स्थानों को पूरा करो
(क) अद्य त्वं बह्वाह्लादिता ………….। (अस्ति/असि)
(ख) सर्वे तूष्णी ……….। (भवतु/भवन्तु)
(ग) परश्वः रक्षाबन्धनपर्वं ………। (भविष्यति/भवति)
(घ) वर्षागीतानि गायन्ति ………..। (गायकाः/गायकः)
(ङ) स्वबहँ प्रसार्य नृत्यति ………….। (मयूराः/मयूरः)
उत्तर:
(क) असि
(ख) भवन्तु
(ग) भविष्यति
(घ) गायकाः
(ङ) मयूरः।

Mp Board Class 7th Sanskrit Solution प्रश्न 7.
निम्नलिखित शब्दों के आधार पर वाक्य निर्माण करो
(क) श्रावणमासे
(ख) मयूराः
(ग) सैनिकाः
(घ) लोकगायकाः।
उत्तर:
(क) श्रावणमासे पूर्णिमायाम् रक्षाबन्धनस्य उत्सवः भवति।
(ख) वर्षाकाले मयूराः स्वबर्ह प्रसार्य नृत्यन्ति।
(ग) सैनिकाः देशस्य रक्षार्थम् सर्वस्वम् त्यजन्ति।
(घ) लोकगायकाः श्रावणमासे गीतानि गायन्ति

Raksha Bandhan Parv Kodavati प्रश्न 8.
पाठसे चुनकर सन्धि युक्त शब्दों को लिखो
(क) गै + अकः
(ख) नाम + आख्यम्
(ग) द्वौ + अपि
(घ) नृत्यन्ति + अपि।
उत्तर:
(क) गायकः
(ख) नामाख्यम्
(ग) द्वावपि
(घ) नृत्यन्त्यपि।

Mp Board Solution Class 7 Sanskrit प्रश्न 9.
निम्नलिखित शब्दों का सन्धि-विच्छेद करो-
(1) नायकः
(2) इत्यादि
(3) उभावपि
(4) राजाज्ञा।
उत्तर:
(1) नै + अकः
(2) इति + आदि
(3) उभौ + अपि
(4) राजा + आज्ञा।

रक्षाबन्धनम् हिन्दी अनुवाद

(कक्षायां छात्राः वार्तालापं कुर्वन्ति)

घनश्यामः :
वर्षे! अद्य त्वं अति-आह्लादिता असि। किं कारणम्?

कक्षा 7 संस्कृत पाठ 5 MP Board वर्णा :
आम्! घनश्याम! ह्यः मम द्वावपि अग्रजौ इन्दौरनगरात् गृहं प्रत्यागच्छताम्। नूनं परश्वः रक्षाबन्धनस्य पा. वनपर्व भविष्यति।

मेघावती :
सत्वरं तूष्णी भवन्तु। आचार्यः आगच्छति।
(आचार्यः प्रविशति। छात्राः उत्तिष्ठन्ति अभिवादनं कुर्वन्ति च)

संस्कृत सुरभि कक्षा 7 MP Board आचार्यः :
उपविशत! अस्माकं देशे के के प्रमुखाः उत्सवाः भवन्ति? मेघावति! त्वं वद।

मेघावती :
विजयादशमी, दीपावलिः, नवरोज्, ईद, होलिकोत्सवः, बैसाखी, ओणम्, मकर सङ्क्रान्तिः च।

Mp Board Solution Class 7th Sanskrit आचार्यः :
उचितम्। सम्प्रति श्रावणमासः। श्रावणमासस्य पौर्णिमायां रक्षाबन्धनपर्व भविष्यति। अद्य वयं रक्षाबन्धनम्’ इति निबन्धं पठिष्यामः।

अनुवाद :
(कक्षा में छात्र वार्तालाप करते हैं)

घनश्याम ;
हे वर्षा! आज तुम बहुत प्रसन्नचित्त हो! कारण क्या है?

Class 7th Sanskrit Mp Board वर्षा :
हाँ! घनश्याम! कल मेरे दोनों ही बड़े भाई इन्दौर नगर से घर लौटकर आ गये। निश्चय ही परसों रक्षाबन्धन का त्यौहार होगा।

मेघावती :
जल्दी ही चुप हो जाओ। आचार्य आ रहे हैं।
(आचार्य प्रवेश करते हैं। सभी छात्र खड़े हो जाते हैं और अभिवादन करते हैं।)

आचार्य :
बैठिये। हमारे देश में कौन-कौन से प्रमुख त्यौहार होते हैं। मेघावती! तुम बतलाओ।

Class 7 Sanskrit Surbhi MP Board मेघावती :
विजयादशमी (दशहरा), दीपावली, नवरोज, ईद, होली का त्यौहार, बैसाखी, ओणम और मकर संक्रान्ति।

आचार्य :
ठीक है। अब सावन का महीना है। सावन महीने की पूर्णमासी को रक्षाबन्धन का त्यौहार होगा। आज हम सब ‘रक्षाबन्धन’ शीर्षक निबन्ध को पढ़ेंगे।

जनाः उत्सवप्रियाः भवन्ति। सामाजिकतायाः विकासे उत्सवाः सहायकाः। सुखस्य वृद्धयर्थम् अपि ते सहायकाः। उत्सवाः समाजस्वभावं संस्कृतिञ्च प्रकटीकुर्वन्ति। भारते अनेके उत्सवाः भवन्ति। तेषु रक्षाबन्धनम् एकः प्रमुखः उत्सवः। अयं कालः जनानां मनासि आह्लादयति। पुनः पुनः वर्षन्त्यः जलधाराः जीवसृष्टि पुलकितां कुर्वन्ति। मयूराः स्वबर्ह प्रसार्य नृत्यन्ति। बालिका: नवयुवतयः च दोलनक्रीडया प्रसन्नाः भवन्ति। लोकगायकाः वर्षागीतानि गायन्ति नृत्यन्त्यपि।

Mp Board Class 7th Solution Sanskrit अनुवाद :
मनुष्य उत्सवप्रिय होते हैं। सामाजिकता के विकास में उत्सव सहायक होते हैं। सुख की वृद्धि के लिए भी वे सहायक होते हैं। उत्सव समाज के स्वभाव को तथा संस्कृति को प्रकट करते हैं। भारत में अनेक उत्सव होते हैं। उनमें रक्षाबन्धन एक प्रमुख उत्सव है। यह अवसर मनुष्यों के मनों को प्रसन्न बनाता है। बार-बार बरसती हुई जल की धाराएँ जीवसृष्टि को पुलकायमान करती हैं। मोर अपने पंखों को फैलाकर नाचते हैं। बालिकाएँ और नई युवतियाँ झूलने के खेल से प्रसन्न होती हैं। लोकगायक वर्षा के गीत गाते हैं और नाचते भी हैं।

रक्षाबन्धनं सुरक्षायाः बन्धनं भवति। यस्मै रक्षासूत्रं दीयते सः सुरक्षावचनंददाति तद्वचनं प्राणपणेन पालयति च। वर्तमाने काले भगिनी भ्रातुः मस्तके तिलकं कृत्वा रक्षासूत्रं बध्नाति। तस्मै मिष्ठान्न भोजयति तस्य कृते मङ्गलकामनां च करोति। भ्राता अपि तस्याः रक्षायै वचनबद्धः भवति। कतिपयाः जनाः संस्थाः च सैनिकेभ्यः रक्षासूत्राणि प्रेषयन्ति। सैनिकाः अपि अहर्निशं प्राणर्पणेन देशरक्षां कुर्वन्ति। स्त्रियः बन्धितानां कृते रक्षासूत्रबन्धनार्थं कारागारं गच्छन्ति। सागरतटप्रदेशे जनाः सागरपूजां अपि कुर्वन्ति।

अनुवाद :
रक्षाबन्धन सुरक्षा का बन्धन होता है। जिसे राखी (रक्षासूत्र) दी जाती है, वह सुरक्षा का वचन देता है और उस वचन का पालन अपनी हथेली पर प्राण रखकर करता है। मौजूदा समय में बहन भाई के माथे पर तिलक करके राखी (रक्षासूत्र) बाँधती है। उसको मिठाई खिलाती है और उसके लिए कल्याण की कामना करती है। भाई भी उसकी रक्षा के लिए वचनबद्ध होता है। कुछ लोग और संस्थाएँ सैनिकों के लिए राखी भेजते हैं। सैनिक भी दिन-रात अपनी हथेली पर प्राण रख कर देश की रक्षा करते हैं। स्त्रियाँ बन्धन में पड़े लोगों के लिए (बन्दियों के लिए) राखी बाँधने के लिए कारागार (बन्दीगृह) जाती हैं। समुद्र के किनारे के प्रदेश में रहने वाले लोग समुद्र की भी पूजा करते हैं।

पुराणे एका कथा अस्ति। देवासुरसंग्रामे विजयप्राप्त्यर्थं इन्द्रपत्नी शची इन्द्रस्य रक्षासूत्रबन्धनम् अकरोत्। तदारभ्य रक्षाबन्धनोत्सवस्य आरम्भः इति। पुरा याज्ञिकाः पुरोहिताः यजमानस्य राज्ञः च कल्याणार्थं तेभ्यः रक्षासूत्रार्पणं कुर्वन्ति स्म।

श्रूयते खलु इतिहासस्य मध्ययुगे साम्राज्ञी कर्मवती हुमायूँ नामाख्यं मुगलशासकंबहुस्नेहेन रक्षासूत्रं प्रेषितवती। सः अपि श्रद्धया तत् स्वीकृतवान्। सः स्नेहेन भ्रातृभगिनीसम्बन्धस्य रक्षां अपि अकरोत्। एवं जातिधर्मनिरपेक्षः अय उत्सवः प्रवर्तते।

अनुवाद :
पुराणों में एक कथा है। देव और असुरों के संग्राम में विजय प्राप्त करने के लिए इन्द्र की पत्नी शची ने इन्द्र का राखी बन्धन किया। तब से लेकर रक्षाबन्धन का त्यौहार आरम्भ हुआ है। प्राचीन काल में यज्ञ कराने वाले पुरोहित यजमान के तथा राजा के कल्याण के लिए उन्हें राखी अर्पित किया करते थे।

सुना जाता है कि इतिहास के मध्य युग में महारानी कर्मवती ने हुमायूँ नामक मुगल शासक के लिए बड़े प्रेम से राखी भेजी। उसने भी श्रद्धा से उसे स्वीकार कर लिया। उसने प्रेमपूर्वक भाई और बहन के सम्बन्ध की रक्षा भी की। इस प्रकार यह उत्सव जाति और धर्म से निरपेक्ष है।

रक्षाबन्धनम् शब्दार्थाः

अति-आह्लादिता = (अति + आह्लादिता) अति प्रसन्न। अग्रजः = बड़ा भाई। प्रत्यागच्छताम् = (प्रति + आ + अगच्छ. ताम्) लौट आये। पावनम् = (पौ + अन्) = पवित्र। रक्षासूत्रं = राखी। आह्लादयति = प्रसन्न करता है। दोलनक्रीड़ा = झूला झूलने का खेल। स्वबर्हम् = अपने पंख को। प्रसार्य = फैलाकर। भोजयति = खिलाती है/खिलाता है। गायकः = (गै + अक:) = गायक। तूष्णीं = चुप होना। प्राणपणेन = हथेली पर प्राण रखकर। प्रवर्तते = होता है। बध्नाति = बाँधती है।

MP Board Class 7th Sanskrit Solutions